Katholische u. griechische Symbole. liberat. Protestantische Symbole. Ib. can. 4. Si quis negaverit, ad integram et perfectam credit propter Christum remitti péccata, et peccatorum remissionem requiri tres actus in poenitente, quasi consolatur conscientiam, et ex terroribus materiam sacramenti poenitentiae, videlicet contritionem, confessionem et satisfactionem, quae tres poenitentiae partes dicuntur; aut dixerit, duas tantum esse poenitentiae partes, terrores scilicet incussos conscientiae agnito peccato, et fidem conceptam ex evangelio vel absolutione, qua credit quis sibi per Christum remissa peccata: anathema sit. A. Sm. p. 321. Poenitentiae adiun gunt tres partes, contritionem, confessionem et satisfactionem, addita grandi consolatione et pollicitatione remissionis peccatorum, meriti, expiationis peccatorum ac plenariae redemtionis coram deo, si homo Hae vere doleat, confiteatur et satisfaciat. Sic Cat. Rom. 2, 5. 21. Est huius sacramenti (poenitentiae) proprium, ut praeter formam et materiam, quae omnibus sacramentis communia sunt, partes etiam illas habeat, quae tanquam totam integramque poenitentiam constituant, contritionem scilicet, confessionem et satisfactionem. autem partes ex earum partium genere esse dicuntur, quae in poenitentia homo ad fiduciam proprioad aliquod totum constituendum necessariae sunt, quoniam, rum operum ducitur. Hinc orta est vox, quemadmodum hominis corpus ex pluribus membris constat, inanibus, pedibus, oculis et aliis huiusmodi partibus, quarum aliqua si desit, merito imperfectum videatur, perfectum vero, si nulla desideretur: eodem etiam modo poenitentia ex hisce tribus partibus ita constituitur, ut, quamvis, quod ad eius naturam attinet, contritio et confessio, quibus homo iustus fit, satis sit, tamen nisi tertia etiam pars, id est, satisfactio accedat, aliquid ei omnino ad perfectionem desit necesse sit. Quare adeo hae partes inter se connexae sunt, ut contritio confitendi et satisfaciendi consilium et propositum inclusum habeat, confessionem contritio et satisfaciendi voluntas, satisfactionem vero duae reliquae antecedant. quae in suggestis, cum praelegeretur vulgo publica absolutio, usurpata fuit: Prolonga deus vitam meam, donec pro meis peccatis satisfecero et vitam meam emendavero. Conf. Helv. II. cap. 14. Per poenitentiam intelligimus mentis in homine peccatore resipiscentiam, verbo evangelii et spiritu sancto excitatam fideque vera ceptam, qua protinus homo peccator agnatam sibi corruptionem peccataque omnia sua, per verbum dei accusata, agnoscit ac ac Conc. Trid. sessio 14. poenit. can. 1. Si quis dixerit, in catholica ecclesia poenitentiam non esse vere et proprie sacramentum pro fidelibus, quoties post baptismum in peccata labuntur, ipsi deo reconciliandis a Christo institutum, de his ex corde dolet, eademque coram anathema sit. Conf, orthod. p. 178. To пéμпτоv μvorýgiov elvaι ἡ μετάνοια, ἡ ὁποῖα εἶναι ἕνας πόνος τῆς καρδίας διὰ τὰ ἁμαρτήματα ὁποῦ ἔσφαλεν ὁ ἄνθρωπος, τὰ ὁποῖα κατηγορᾶ ἔμπροσθεν τοῦ ἱερέως μὲ γνώμην βεβαίαν νὰ διορς θώσῃ τὴν ζωήν του εἰς τὸ μέλλον, καὶ, μὲ ἐπιθυμίαν νὰ τελειώσῃ ὅ, τι τὸν ἐπιτιμήσει ὁ ἱερεὺς ὁ πνευματικός του τοῦτο τὸ μυστήριον ἰσχύει καὶ πέρνει τὴν δύναμίν του, ὁπόταν ἡ λύσις τῶν ἁμαρτιῶν γίνεται διὰ τοῦ ἱερέως, κατὰ τὴν τάξιν καὶ ζυνήθειαν τῆς ἐκκλησίας· ὁποῦ παρευ θὺς ὡς ἂν πάρῃ τὴν συγχώρησίν του, ἀφέωνται τὰ ἁμαρtà τήματα τὴν ὥραν ἐκείνην ὅλα ἀπὸ τὸν θεὸν διὰ τοῦ ἱερέως. deo non tantum deplorat et fatetur ingenue cum pudore, sed etiam cum indignatione exsecratur, cogitans iam sedulo de emendatione et perpetuo innocentiae virtutumque studio, in quo sese omnibus diebus vitae reliquis sancte exerceat. Et haec quidem est vera poenitentia, sincera nimirum ad deum et omne bonum conversio, sedula vero a diabolo et ab omni malo aversio. Ib. p. 179 sq. Εἶναι ἀναγκαῖαν νὰ ἔχῃ συντριβὴν καρδίας ὁ μετανοῶν καὶ λύπην διὰ τὰ ἁμαρτήματά του. Apol. A. C. p. 163. Tertius actus Εἰς τὴν συντριβὴν τούτην τῆς καρδίας πρέπει νὰ ἀκο- (poenitentiae) de satisfactionibus. Hic vero λουθα καὶ ἡ διὰ στόματος ἐξομολόγησις πάντων τῶν habet confusissimas disputationes. Fingunt ἁμαρτημάτων καθ ̓ ἕκαστον. - Το τρίτον μέρος τῆς μετανοίας πρέπει νὰ εἶναι ὁ κανόνας καὶ τὸ ἐπιτίμιον cet. và Ô Concil. Trid. sess. 14. poenit. cap. 8. Quoad satisfactionem (quae ex omnibus poenitentiae partibus, quemadmo- vium, partem docent redimendam esse sa aeternas poenas mutari in poenas purgatorii et harum partem remitti potestate cla Katholische u. griechische Symbole. Protestantische Symbole. dum a patribus nostris christiano populo fuit perpetuo tem- tisfactionibus. Addunt amplius, quod oporpore commendata, ita una, maxime nostra aetate, summo teat satisfactiones esse opera supererogatiopietatis praetextu impugnatur ab iis, qui speciem pietatis habent, virtutem autem eius abnegarunt) synodus declarat, fal- nis et haec constituunt in stultissimis obsum omnino esse et a verbo dei alienum, culpam a domino servationibus velut in peregrinationibus, ronunquam remitti quin universa etiam poena condonetur. sariis aut sim. observationibus, quae non -Sane et divinae iustitiae ratio exigere videtur, ut aliter habent mandata dei. Inter haec ab eo in gratiam recipiantur, qui ante baptismum per ignorantiam deliquerint, aliter vero, qui semel a peccati et dae- scandala et doctrinas daemoniorum iacet monis servitute liberati et accepto spiritus sancti dono, scien- obruta doctrina de iustitia fidei in Chr. et tes templum dei violare et spiritum sanctum contristare non de beneficio Christi cet. formidaverint. Et divinam clementiam decet, ne ita nobis absque ulla satisfactione peccata dimittantur, ut occasione Ib. p. 184. Nunc more (ecclesiae accepta, peccata leviora putantes, velut iniurii et contume- vet.) antiquato manet nomen satisfactionis liosi spiritui sancto in graviora labamur, thesaurizantes nobis et vestigium moris, quod in confessione iram in die irae. Procul dubio enim magnopere a peccato revocant et quasi freno quodam coërcent hae satisfactoriae poenae, cautioresque et vigilantiores in faturum poenitentes efficiunt: medentur quoque peccatórum reliquiis, et vitiosos habitus male vivendo comparatos contrariis virtutum actionibus tollunt, Neque vero ita nostra est satisfactio haec, quam pro peccatis nostris exsolvimus, ut non sit per Christum Iesum: nam qui ex nobis tanquam ex nobis nihil possumus, eo cooperante, qui nos confortat, omnia possumus. Ita non habet homo unde glorietur, sed omnis gloriatio nostra in Christo est: in quo vivimus, in quo meremur, in satisfacimus, facientes fructus dignos poenitentiae; qui ex illo vim habent, ab illo offeruntur patri et per illum acceptantur a patre. Debent ergo sacerdotes domini, quantum spiritus. et prudentia suggesserit, pro qualitate criminum et poenitentium facultate salutares et convenientes satisfactiones iniungere: ne, si forte peccatis conniveant et indulgentius cum poenitentibus agant, levissima quaedam opera pro gravissimis delictis iniungendo, alienorum peccatorum participes efficiantur. quo Ibid. can. 13. Si quis dixerit, pro peccatis quoad poenam temporalem, minime deo per Chr. merita satisfieri poenis ab eo inflictis et patienter toleratis vel a sacerdote iniunctis sed neque sponte susceptis, ut ieiuniis, orationibus, eleemosynis vel aliis etiam pietatis operibus, sit. anath. Can. 14. Si quis dix., satisfactiones, quibus poenitentes per Ch. Jes. peccata redimunt, non esse cultus dei sed traditiones hominum, doctrinam de gratia et verum dei cultum atque ipsum beneficium mortis Ch. obscurantes, anathema sit. Vgl. Confut. A. C. p. 85. Cat. Rom. 2, 5. 62 sqq. Conf. orthod, p. 181. To roítov μtoos τns μεtανοίας πρέπει νὰ εἶναι ὁ κανόνας καὶ τὸ ἐπιτίμιον, ὁποῦ δίδη καὶ διορίζῃ ὁ πνευματικὸς, ὡς ἂν εἶναι προςευχαί, ἐλεημοσύναι, νηστείαι, ἐπίσκεψις ἁγίων τόπων, αἱ yovvκλισίαι καὶ τὰ ὅμοια, ὁποῦ θέλουσι φανεῖ ἁρμόδια εἰς τὴν κρίσιν τοῦ πνευματικοῦ. praescribuntur certae satisfactiones, quas definiunt esse opera non debita, nos vocamus satisfactiones canonicas. De his sic sentimus sicut de enumeratione, quod satisfactiones can. non sint necessariae iure divino ad remissionem peccatorum. Retinenda est enim sententia de fide, quod fide consequamur remissionem peccatorum propter Chr., non propter nostra opera praecedentia aut sequentia. Ib. p. 189. Cum scripturae non dicant, quod operibus non debitis poenae aeternae compensandae sint, temere affirmant adversarii, quod per satisfactiones canonicas poenae illae compensentur, nec habent claves mandatum poenas aliquas commutandi, item partem poenarum remittendi. Vergl, noch Conf. Saxon. p. 77 sqq. Conf. Wirtemb. p. 111 sqq. Conf. Helv. II. cap. 14. Improbamus illos, qui suis satisfactionibus existimant, se pro commissis satisfacere peccatis. Nam docemus, Christum unum morte vel passione sua esse omnium peccatorum satisfactionem, propitiationem vel expiationem: interim tamen, quod et ante diximus, mortificationem carnis urgere non desinimus; Protestantische Symbole, Katholische u. Griechische Symbole. Metroph. Critop. Conf. cap. 10. p. 105. Elta xal addimus tamen, hanc non obtrudendam ποινή τις επάγεται τοῖς μετανοοῦσι παρὰ τῶν ἀκροασαμέ- esse deo superbe pro peccatorum satisfaνων τὰ τούτων· εἴς τε σωφρονισμόν τ ̓ οὐ μηκέτ ̓ ἀτάκτως βιοῦν, καὶ ἵνα διὰ τῆς ἑκουσίου καὶ προαιρετικής θλίψεως ctione, sed praestandam humiliter, pro inμετριωτέρας πειραθῶσι τῆς τοῦ Θεοῦ προσκαίρου ράβδου. genio filiorum dei. Ausserdem vgl. Jerem. in Act. Wirtemb. p. (87 sq.) 89 sqq. Vgl. Declar. Thorun. p. 65 sq. b. Beichte und Absolution. Kathol. u. Griech. Symbole. Conc. Trid. sess. 14. poenit. cap. 5. Colligitur, oportere a poenitentibus omnia peccata mortalia, quorum pòst diligentem sui discussionem conscientiam habent, in confessione recenseri, etiamsi occultissima illa sint; nam veniália, quanquam recte et utiliter citraque omnem praesumtionem in confessione dicantur, taceri tamen citra culpam multisque aliis remediis expiari possunt. Itaque dum omnia, quae memoriae occurrunt peccata, Christi fideles confiteri student, procul dubio omnia divinae misericordiae agnoscenda exponunt. Qui vero secus faciunt et scienter aliqua retinent, nihil divinae bonitati per sacerdotem remittendum proponunt, Colligitur praeterea, etiam eas circumstantias in confessione explicandas esse, quae speciem peccati mutant, quod sine illis peccata ipsa neque a poenitentibus integre exponantur nec iudicibus innotescant, et fieri nequeat, ut de gravitate criminum recte censere possint et poenam, quam oportet, pro illis poenitentibus imponere. - Protestantische Symbole. A. C. p. 12. De confessione docent, quod absolutio privata in ecclesiis retinenda sit, quamquam in confessione non sit necessaria omnium delictorum enumeratio, est enim impossibilis (Ps. 19, 13.). - pag. 27. Docentur homines, ut absolutionem plurimi faciant, quia sit vox dei et mandato dei pronuntietur. Apol. A. C. p. 163. Quantum negotii est in illa infinita enumeratione peccatorum, quae tamen magna ex parte consumitur in traditionibus humanis! Et quo magis crucientur bonae mentes, fingunt hanc enumerationem esse iuris divini. De enumeratione delictorum in confessione diximus, quod sentiamus, eam p. 181. non esse iure divino necessariam. Nam quod obiiciunt quidam, iudicem prius debere cognoscere causam, priusquam pronuntiat, hoc nihil ad hanc rem pertinet, quia ministerium absolutionis beneficium est seu gratia, non est iudicium seu lex. p. 159. Etiamsi prodest rudes assuefacere, ut quaedam (peccata) enumerent, ut doceri facilius possint; verum disputamus nunc, quid sit necessarium iure divino. 167. Potestas clavium administrat et exhibet Ib. p. 167. evangelium per absolutionem, quae est vera vox evangelii; et quia deus vere per verbum vivificat, claves vere coram deo remittunt peccata. Quare voci absolventis non secus ac voci de coelo sonanti credendum est. p. 181. Impium esset, ex ecclesia privatam absolutionem tollere. Neque quid sit remissio peccatorum aut potestas clavium intelligunt, si qui privatam absolutionem aspernantur. Art. Sm. p. 323. Confessio sic instituebatur, ut homines iuberentur omnia sua peccata enumerare (quod factu impossibile est). Haec ingens carnificina fuit. Et si quis quorundam peccatorum oblitus esset, is eatenus absolvebatur, Ib. can. 6. ut si in memoriam illa recurrerent, ea postea confiteretur. Si quis negaverit, con- Nemo igitur scire poterat, num unquam sufficienter, pure et fessionem sacramentalem vel institutam vel recte confessus esset et quando confessioris finis futurus ad salutem necessariam esse iure divino, aut esset. dixerit, modum secrete confitendi soli sacerdoti alienum esse ab institutione et mandato Ch. et inventum esse humanum, p. Ib. 331. Cum absolutio et virtus clavium etiam sit consolatio et auxilium contra peccatum et malam conscientiam in evangelio ab ipso Christo instituta, nequaquam in ecclesia confessio et absolutio abolenda est, praesertim pro Kathol, u. Griech. Symbole. anathema sit. - can. 7. Si quis dixerit, in sacramento poenitentiae ad remissionem peccatorum necessarium non esse iure divino, confiteri omnia et singula peccata mortalia, quorum memoria cum debita et diligenti praemeditatione habeatur, etiam occulta -- et circumstantias, quae peccati aut demum non lispeciem mutant, cere confiteri peccata venialia, anathema sit. can. 8. Si quis dixerit, confessionem omnium peccatorum, qualem ecclesia servat, esse impossibilem et traditionem humanam a piis abolendam, aut ad eam non teneri omnes et singulos utriusque sexus Ch. fideles semel in anno cet., anathema sit. Conf. orthod. p. 180. Els tηv ovvτριβὴν τῆς καρδίας πρέπει νὰ ἀκολουθᾷ καὶ ἡ διὰ ςόματος ἐξομολόγησις πάντων τῶν ἁμαρτημάτων καθ ̓ ἕκαςον· διατὶ δὲν ἐμπορεῖ ὁ πνευματικὸς νὰ λύσῃ τίποτες, ἂν δὲν ἠξεύρῃ ποῖα πρέπει νὰ λυθοῦσι. Metroph. Critop. Conf. p. 107. 'Eowτῶσι μὲν οἱ ἀκροαταὶ τῆς τῶν ἁμαρτημάτων ἐξομολογήσεως κατ ̓ εἶδος τὰ & μαρτήματα καὶ τὴν τούτων ποιότητα, ἵνα τὸ πρόσφορον φάρμακον ἐπάξωσι τῷ voσovvi inɛì xai largos oux av Jegaπεύσειεν οιονδήποτε νόσημα, μὴ κατα νοήσας πρότερον τὸ ποιὸν τοῦ νοσήματος· οὐ μήν τε καὶ τὰ πρόσωπα, μεθ' ὧν ἡ ἁμαρτία ἐπράχθη, τόν τε τρόπον καὶ τόπον· περιττὸν γὰρ τοῦτο, καὶ λίαν πονηρὰν ὑπόληψιν τῷ πολυπραγμονοῦντι καὶ περιεργαζομένῳ προσάπτον. Vgl. Jerem. in Act. Wirtemb. p. 87. Plato Catech. p. 132. Die Ohrenbeichte Vgl. noch Cat. min. p. 378. Conf. Wirtemb. p. 111 sq. Conf. Helv. II. cap. 14. Credimus, confessionem ingenuam, quae soli deo fit vel privatim inter deum et peccatorem vel palam in templo, ubi generalis illa peccatorum confessio recitatur, sufficere nec necessarium esse ad remissionem peccatorum consequendam, ut quis peccata sua confiteatur sacerdoti susurrando in aures ipsius, ut vicissim cum impositione manuum eius audiat ab ipso absolutionem. Si quis vero peccatorum mole et tentationibus perplexis oppressus velit consilium, institutionem et consolationem privatim vel a ministro ecclesiae aut aliquo fratre in lege dei docto petere, non improbamus, quemadmodum et generalem et publicam illam in templo ac coetibus sacris recitari solitam peccatorum confessionem utpote scripturis congruam maxime approbamus. Vergl. Confess. Tetrap. art. 20. Declar. Thorun. p. 65. Calvin. institutt. christ. 3, 4. 12. Duas privatae confessionis formas scriptura probat. Unam, quae nostra causa fiat, quo pertinet illud Jacobi, ut alter alteri peccata confiteamur: sentit enim, ut nostras infirmitates alter alteri detegentes, consilio et consolatione mutua nos iuvemus; alteram, quae in proximi gratiam facienda est, ad ipsum placandum et nobis reconciliandum, si qua in re nostro vitio laesus fuerit. Ac in priore quidem specie, tametsi Jacobus neminem nominatim assignando, in cuius sinum nos exoneremus, liberum permittit delectum, ut ei confiteamur, qui ex ecclesiae grege maxime idoneus fuerit visus. Quia tamen pastores prae aliis ut plurimum iudicandi sunt idonei, potissimum etiam nobis eligendi erunt. Dico autem ideo prae aliis appositos, quod ipsa mysterii vocatione nobis a domino designantur, quorum ex ore erudiamur ad subigenda et corrigenda peccata, tum consolationem ex veniae fiducia percipiamus. - - Ergo id officii sui unusquisque fidelium esse meminerit, si ita privatim angitur et afflictatur peccatorum sensu, at se explicare nisi alieno adiutorio nequeat, non negligere, quod illi a domino offertur remedium, nempe ut ad se sublevandum privata confessione apud suum pastorem utatur, ac ad solatia sibi adhibenda privatam eius operam imploret, cuius officium est et publice et privatim populum dei Verum ea moderatione semevangelica doctrina consolari. per utendum est, ne, ubi deus nihil certum praescribit, conscientiae certo iugo alligentur. Hinc sequitur, eiusmodi confessionem liberam esse oportere, ut non ab omnibus exigatur, sed iis tantum commendetur, qui ea se opus habere intelligent. Deinde ne hi ipsi, qui illa utuntur pro sua necessitate, ad enumeranda omnia peccata vel praecepto aliquo cogantur vel arte inducantur, sed quoad interesse sua putabunt, ut solidum consolationis fructum referant 1). 1) Zwingli Exposit. articulor. (Opp. I. p. 405.). Confessio libera esse debet, nec quisquam ad eam cogen Kathol. u. Griech. Symbole. heisst μυςηριακὴ ἐξομολόγησις (Dosithei Conf. c. 15.). Conc. Trid. sess. 14. poenit. cap. 6. Quamvis absolutio sacerdotis alieni beneficii sit dispensatio, tamen non est solum nudum ministerium vel annuntiandi evangelium, vel declarandi remissa esse peccata, sed ad instar actus iudicialis, quo ab ipso velut a iudice sententia pronunciatur. can. 9. Vgl. Protestantische Symbole. Ibid. 14. Non minoris (quam publica) efficaciae ant fructus est privata absolutio, ubi ab iis petitur, qui singulari remedio ad infirmitatem suam sublevandam opus habent. Accidit enim non raro, ut qui generales promissiones audit, quae ad totam fidelium congregationem destinantur, maneat nihilominus in aliqua dubitatione, ac velut remissione nondum impetrata inquietum adhuc animum habeat. Idem si pastori suo secretum animi vulnus aperuerit atque illam evangelii vocem peculiariter ad se directam audierit: remittuntur tibi peccata tua, confide, animum confirmabit ad securitatem illaque qua prius aestuabat trepidatione liberabitur. S. auch Heidegger Corp. theol. 23, 23. Gegen die kathol. Ohrenbeichte s. noch Conf. Angl. p. 97. Conf. Scot. neg. p. 127., auch Limborch theol, christ. 5, 77. 9 sqq. Anmerk. 1. Die Büssungen, welche im katholischen Beichtstuble aufgelegt zu werden pflegen, sind hauptsächlich Gebet, Fasten u. Almosengeben. Auch die Protestanten wissen diese Leistungen gebührend zu achten, Gebet u. Wohlthätigkeit als christliche Pflichten, das Fasten als eine die Heiligung unterstützende körperliche Zucht, sie legen aber keinem dieser Stücke ein Verdienst bei; satisfactorischen Charakter insbesondre müssen sie ihnen schon darum absprechen, weil sie die eigenen Satisfactionen selbst für ein Unding im Christenthum halten. Symbole. Concil. Trid. sess. 14. de poenit. can. 13. s. oben. Cat. Rom, 2, 5. 74. Omne satisfactionis genus pastores docebunt ad haec tria praecipue conferendum esse, orationem, ieiunium et eleemosynam, quae quidem tribus bonis animae, corporis et iis, quae externa commoda dicuntur, quae omnia a deo accepimus, respondent. Nihil vero aptius et convenientius ad exstirpandas omnium peccatorum radices esse potest. Nam cum omne, quod est in mundo, piscentia carnis sit aut concupiscentia oculorum aut superbia vitae, nemo non videt, his tribus morbi causis totidem medicinas, priori scilicet ieiunium, alteri eleemosynam, tertiae orationem rectissime opponi. concu [Bellarmin poenit. 4, 6. Opera satisfactoria ex communi theologorum sententia sunt oratio, ieiunium et eleemo syna ac praeterea illa omnia, quae ad haec tria tanquam ad quaedam praecipua capita revocantur. Cur autem haec tria praecipue a theologis statuantur, duae sunt caussae. Una est, quod debeamus satisfacere per ea bona, quae nostra sunt, quoad eius fieri potest. Habemus autem tria genera bonorum, animi, quae deo damus per orationem, cor Protestantische Symbole. Es ist blos nöthig, die protestantischen Grundsätze über das Fasten anzuführen 1), so weit dieselben in den Symbolen vorliegen: C. A. p. 31. Docent, quod quilibet christianus debeat se corporali disciplina aut corporalibus exercitiis et laboribus sic exercere et coercere, ne saturitas aut desidia exstimulet ad peccandum, non ut per illa exercitia mereamur gratiam aut satisfaciamus pro peccatis. Itaque non dammantur ipsa ieiunia, sed traditiones, quae certos dies, certos cibos praescribunt cum periculo conscientiae, tanquam istiusmodi opera sint necessarius cultus. Vgl. Apol. C. A. p. 191. 209 sq. Conf. Wirtemb. p. 113. De oratione, dus erit. Qui infirmi sunt et imbecilles, hi adeant episcopum suum et pastorem, consilium petant aut consolationem aut aliud, quo egent. Qui firmi sunt in fide et satis docti sacerdote hac in parte nihil opus est iis. Hac libertate permissa non raro et firmi accedent consulturi sacerdotem, nam nemo tam firmus est, qui non admonitione egeat. Venient autem sponte, ut quum quis fratrem in rebus dubis adit et aliquando etiam delictum fatetur proximo cui fidit, quaerens, qua peccatum effugiat (nam quisque suis in rebus caecus est), ut et rogans pro ipso deum precetur, ut peccatum remittat et fidem augeat. 1) Ueber Gebet u. Almosen s. Conf. Wirtemb. p. 113 sq., über das Gebet auch Helv. II. cap. 23. |