Sayfadaki görseller
PDF
ePub

auf Christus Getauften, die Protestanten (Socinianer u. Mennoniten) dagegen die Gemeinschaft der Heiligen, d. h. der an Christum wahrhaft glaubenden Frommen, in welcher das Evangelium lauter verkündigt und die Sacramente recht verwaltet werden. Letztere fassen also die Kirche nach inneren (geistigen) Merkmalen in idealem Sinne und schliessen von ihr die Unfrommen aus; ersteren dagegen ist die Kirche etwas sinnlich Existirendes u. ihre Glieder theilen sich in Fromme a. Unfromme. Das Band, welches die Mitglieder der Kirche als solche zusammenhält, ist somit nach protestant. Lehrbegriffe der lebendige Glaube (die christliche Frömmigkeit), nach katholischem das auf die Taufe gegründete äusserliche Bekenntniss.

*Sofern Verkündigung des Wortes Gottes u. Verwaltung der Sacramente etwas der Wahrnehmung u. Beurtheilung (nach der Schrift) Anheimfallendes ist, konnte beides von den Protestanten als externa e notae der Kirche bezeichnet werden Apol. A. C. p. 144. 'Helv. II. c. 17. Belg. art. 27., während das, was die Gemeinschaft der Heiligen zunächst u. an sich begründet, der achte Glaube, etwas rein Innerliches ist Conf. Tetrapol. c. 15. Mit Rücksicht hierauf u,, da zugleich die Anerkenntniss der wahren Kirche zuletzt auf der christlichen Wahrheit, mithin auf etwas Geistigen, beruht, kann die Kirche im protestant. Sinne eine unsichtbare (ecclesia invisibilis) genannt werden, obschon dies nur in einigen Symbolen, namentl. reformirten (nicht ohne Rücksicht auf das; erwählt sein!) Helv. II. c. 17. Conf. Scot. art. 16. Cat. Genev. p. 481. vgl. Calvin. institut. 4, 1. 7., geschiehty von den deutschen Reforinatoren aber wegen wiedertäuferischer u. katholischer Missverständnisse vermieden wird vgl, z. B. Melanchth. loci I. p. 283. Eben diesen Missverständnissen zu begegnen, ist die K. selbst ausdrücklich hin u. wieder eccl. visibilis genannt (vgl. Art. Angl. 19. u. Cornelis mennonit. Bekenntn. Art. 8.)..

[ocr errors]

Die Kirche Christi, d. ħ, jene Vereinigung, welcher die Verheissungen und Berechtigungen der Kirche Christi zukommen, ist im protest, Sinne die von den Gläubigen u. Frommen geschlossene Verbindung, in welcher Predigt u. Sacramente (gesellschaftliche) Veranstaltungen zu weiterer Fortbildung der Gläubigen sind; Getaufte, die ohne Glauben u. Frömmigkeit leben, stehen mit dieser Kirche nur in äusserlicher, nomineller Verbindung, können u. sollen aber durch jene Mittel zu Gliedern der Kirche herangebildet werden. Dagegen erscheint die Kirche im kathol. Sinne als eine Anstalt, in welcher Gläubige u. Ungläubige gemeinschaftlich fürs Christenthum, diese erzogen, jene fortgebildet werden sollen. Hier entwickelt sich aus und in der grössern Gemeinschaft eine kleinere, die der wahrhaft Frommen, dort zieht die kleinere Gemeinschaft der wahrhaft Frommen Glieder aus der grössern Gemeinschaft der Getauften an sich. Diese verschiedene Ansicht von dem Verhältniss der Unfrommen zur Kirche ist jedoch nicht der Hauptpunkt der Controvers, sie hängt nur nothwendig mit der Auffassung der Kirche als äusserliche oder innerliche (geistige) Gemeinschaft zusammen; als äusserliche, sichtbare Gemeinschaft muss aber der Katholicismus die Kirche betrachten, wenn er die römische Kirche in ihrem empirischen Bestehen als identisch mit der Kirche Christi erweisen will, so wie der Protestantismus sich selbst vernichtete, wenn er die K. Chr. ihrem Wesen nach als äusserliche Anstalt anerkennen wollte. Vgl. Nitzsch in d. Stud. u. Krit. 1835. II. 393 ff.

Stelden

Kathol, u. Griech. Symbole. Confut. A. C. 7. Septimus Conf, A. artic., quo affirmatur ecclesiam congregatio nem esse sanctorum, non potest citra fidei praeiudicium admitti, si per hoc segregentur ab ecclesia mali et peccatores. Nam articulus ille în Constantiensi damnatus est concilio inter errores damnatae memoriae J. Huss et plane contradicit evangelio (Mt. 13, 47 sq. 25, 1 sqq.).

Cat. Rom. 1, 10. 7. In ecclesia militanti duo sunt hominum genera, bonorum et improborum, et improbi quidem eorundem sacramentorum participes, eandem quoque, quam boni, fidem profitentur, vita ac moribus dissimiles; boni vero in ecclesia dicuntur ii, qui non solum fidei professione

[merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small]

Kathol. u. Griech, Symbole.

et communione sacramentorum sed etiam spiritu gratiae et caritatis vinculo inter se coniuncti et colligati sunt. Bonos igitur et improbos ecclesia complectitur, quemadmodum et divinae litterae et sanctorum virorum scripta testantur. 8. Quamvis autem bonos et malos ad ecclesiam pertinere catholica fides vere et constanter affirmet, ex iisdem tamen fidei regulis fidelibus explicandum est, utriusque partis diversam admodum rationem esse; ut enim paleae cum frumento in area confusae sunt vel interdum membra varie intermortua corpori coniuncta, ita etiam mali in ecclesia continentur. 11. Unus est ecclesiae rector ac gubernator, invisibilis quidem Chrivisibilis autem is, qui romanam cathedram Petri, apostolorum principis, legitimus sucessor tenet.

stus

-

[Bellarmin eccles, milit. c. 2. Nostra sententia est, ecclesiam unam tantum esse, non duas, et illam unam et veram esse coetum hominum, eiusdem christianae fidei professione et eorundem sacramentorum communione colligatum, sub regimine legitimorum pastorum ac praecipue unius, Christi in terris vicarii, romani pontificis. Ex qua definitione facile colligi potest, qui homines ad ecclesiam pertineant, qui vero ad eam non pertineant. Tres enim sunt partes huius definitionis. Professio verae fidei, sacramentorum communio et subiectio ad legitimum pastorem, romanum pontificem. Ratione primae partis excluduntur omnes infideles, tam qui nunquam fuerunt in ecclesia, ut Judaei, Turcae, Pagani, tam qui fuerunt et recesserunt, ut haeretici et apostatae. Ratione secundae excluduntur catechumeni et excommunicati, quoniam illi non sunt admissi ad sacramentorum communionem, isti sunt dimissi. Ratione tertiae excluduntur schismatici, qui habent fidem et sacramenta, sed non subduntur legitimo pastori, et ideo foris profitentur fidem et sacramenta percipiunt. Includuntur autem omnes alii, etiamsi reprobi, scelesti et impii sunt. Atque hoc interest inter sententiam nostram et alias omnes, quod omnes aliae requirunt internas virtutes ad con

Protestantische u, Mennonitische Symbole. etsi sunt in his etiam multi imbecilles, qui supra fundamentum aedificant stipulas perituras, hoc est, quasdam inutiles opiniones, quae tamen, quia non evertunt fundamentum, tum condonantur illis tum etiam emendantur. Vgl. Conf, Saxon. p. 68.

Ib. p. 144. Addiderunt adversarii longam declamationem, quod mali non sint ab ecclesia segregandi. Nos ob hanc ipsam causam adiecimus octavum articulum, ne quis existimaret, nos segregare malos et hypocritas ab externa societate ecclesiae. - p. 146. In decretis inquit glossa, ecclesiam large dictam complecti bonos et malos, it. malos nomine tantum in ecclesia esse, non re, bonos vero re et nomine. [Hiernach verwirft F. C. p. 827. als Anabaptist. Irrthum: non esse eam veram et christ, ecclesiam, in qua peccatores reperiantur].

Ib. p. 149. Fortassis adversarii sic postulant definiri ecclesiam, quod sit monarchia externa suprema totius orbis terrarum, in qua oporteat romanum pontificem habere potestatem avvлεv9vvov, de qua nemini liceat disputare aut iudicare, condendi articulos fidei, abolendi scripturas, quas velit, instituendi cultus et sacrificia, item condendi leges, quas velit, dispensandi et solvendi quibuscunque legibus velit divinis, canonicis et civilibus; a quo imperator et reges omnes accipiant potestatem et ius tenendi regna, de mandato Christi. Atque haec definitio, non ecclesiae Christi sed regni pontificii, habet auctores non solum canonistas, sed etiam Danielem,

Conf. Helv. II. cap. 17. Oportet semper fuisse, esse et futuram esse ecclesiam, id est e mundo evocatum vel collectum coetum fidelium, sanctorum inquam omnium communionem, eorum videlicet, qui deum verum in Christo servatore per verbum et spiritum sanctum vere cognoscunt et rite colunt, denique omnibus bonis per Christum gratuito oblatis fide participant. Illam docemus veram esse ecclesiam, in qua signa vel notae inveniuntur ecclesiae verae, inpr. vero verbi divini legitima vel sincera praedicatio.

Conf. Basil, art. 5. Wir glauben eine beil. christliche Kirch d. i. Gemeinschaft der Heiligen, die Versammlung der Gläubigen im Geist, welche heilig u. eine Braut Christi ist, in der alle die Bürger sind, die da wahrlich.') veriehen (bekennen), dass Jesus sei Christus das Lämmlein Gottes und auch durch die Werke der Liebe solchen Glauben bewähren.

Conf. Gall. art. 27. Affirmamus ex dei verbo, ecclesiam esse fidelium coetum, qui in verbo dei sequendo et pura religione colenda consentiunt, in qua etiam quotidie proficiunt cet. Minime tamen infitiamur, quin fidelibus hypocritae et reprobi multi sint permixti, sed quorum malitia ecclesiae nomen delere non possit,

Conf. Belg. art. 27. Credimus unicam ecclesiam catholicam seu universalem, quae est congregatio sancta seu

1) Im lat. Text des Syntagma steht nur: qui confitentur.

Kathol. u. Griech. Symbole. stituendum aliquem in ecclesia, et propterea ecclesiam veram invisibilem faciunt; nos autem et credimus, in ecclesia inveniri omnes virtutes, fidem, spem, caritatem et ceteras, tamen ut aliquis aliquo modo dici possit pars verae ecclesiae, de qua scripturae loquuntur, non putamus requiri ullam internam virtutem, sed tantum externam professionem fidei et sacramentorum communionem, quae sensu ipso percipitur. Ecclesia enim est coetus hominum ita visibilis et palpabilis, ut est coetus populi romani, vel regnum Galliae aut respublica Venetorum].

In den Confessionen der Griechen ist keine Begriffsbestimmung der Kirche festgestellt; selbst Metroph. Critopul. c. 7. p. 79. lässt es unentschieden, ob xxλnoía bezeichne: σύςημα πάντων τῶν τῷ ἐυαγγε λικῷ κηρύγματι ὁπωσοῦν πεισθέντων, ὀρ θοδόξων καὶ αἱρετικῶν oder nach Andern: σύςημα μόνων τῶν ὀρθοδόξων καὶ περὶ tov xiiioμov zaτà nárτa vyiαivóvtov, wiewohl diese beiden Definitionen nicht einmal der ecclesia visibilis u. invisibilis entsprechend sind. Dagegen hat sich eine Synode gegen des Cyrillus Lucaris c. 11. Behauptung, die xλɛxtoì machten allein die Kirche Christi (eccl. invisibilis) aus '), erklärt s. Parthenii decret. synodale p. 123. vgl. auch Dosithei Confess. c. 11.

Protestantische u. Mennonitische Symbole. coetus omnium vere fidelium christianorum, qui totam suam salutem in uno lesu Christo exspectant, sanguine ipsius abluti et per spiritum eius sanctificati atque obsignati. Sancta haec ecclesia certo in loco non est sita vel limitata aut ad certas singularesque personas alligata, sed per totum mundum sparsa atque diffusa. art. 29. Nequaquam bic de hypocritarum coetu loquimur, qui quanquam bonis in ecclesia permixti sint, de ecclesia tamen non sunt, etiamsi corpore in ea sint. Notae quibus vera ecclesia cognoscitur, hae sunt: si ecclesia pura evangelii praedicatione, si sincera sacramentorum ex Chr. praescripto administratione utatur, si disciplina ecclesiastica, ut vitia corrigantur, obtineat.

Vgl. noch Art, Angl. 19. Conf. Scot, art. 16. Declar. Thor. p. 68 sqq. Die bestimmtere Definition der Kirche in calvinisch - partikularistischer Sprache lautet so: eccl. est societas fidelium, quos deus ad vitam aet. praedestinavit (Catech. Gerev. p. 480.). Vergl. Conf. Scot. a. a. O. (Cyrill. Lucar. Conf. c. 11.) Wyttenbach theol, Dogm. III. p. 1155.

Dass die Arminianer in der Definition der wahren Kirche Christi mit den übrigen Protestanten zusammentreffen, erhellt aus Limborch theol. chr. 7, 1. 6. u. Curcellaei tr. de ecclesia p. 659 sqq. Was in der Apol. Conf. Rem. p. 241. verhandelt wird, bezieht sich nicht auf die Begriffsbestimmung u. muss hier übergangen werden.

Ris Confess. art. 24. Fideles et regenerati homines per totum terrarum orbem dispersi sunt verus dei populus sive ecclesia J. Ch. in terra cet. Quamvis hanc inter ecclesiam ingens simulatorum et hypocritarum lateat et versetur multitudo, illi tamen soli sunt vera corporis Ch. membra atque eapropter beatorum promissorum haeredes cet.

Anmerk. 1. Die Quaker nennen ecclesia 1) im weitern Sinne den Verein aller, cuiuscunque nationis, generis, linguae vel familiae sint (licet externe remoti et peregrini iis, qui Christum profitentur et christianitatem verbis, et scripturarum beneficio fruuntur) qui obsequuntur divino lumini et dei testimonio in cordibus suis, ita ut per illud sanctificentur et a malo abluantur. Solche Menschen hat es von jeher (selbst vor dem Erscheinen Christi) gegeben u. giebt ihrer noch unter Türken, Juden etc. 2) Im engern Sinne certus fidelium numerus vel fideles quidam dei spiritu et quorundam eius ministrorum testimonio congregati, quos et ipse eo fiue suscitavit, in fidem verorum principiorum et doctrinarum fidei chr. adductos, quorum corda eodem amore unita et intellectus eadem veritate illuminati congregantur et simul conveniunt, ut deo attendant illumque adorent cet. Barclaii Apol. 10, 2 sq.

Anmerk. 2. Die Socinianer, Alles in die Erkenntniss und Ausübung des göttlichen Willens setzend, halten, da man beides auch ausser und ohne die Kirche erlangen kann, den Begriff der Kirche überhaupt für minder wichtig, verstehen aber unter der Kirche nur die Gemeinschaft derer, welche der wahren christlichen Heilslehre anhangen und nennen dieselbe invisibilis, sofern sie umfasst eos, qui Christo confidunt et illi obtemperant, dagegen visibilis, als coetus eorum, qui doctrinam salutarem tenent et profitentur Catech. Rac. qu. 488. 522. oder als öffentliche Versammlung jener, welche bekennen, dass sie an Jesum Christum glauben auf solche Weise, wie man an ihn glauben soll Ostorodt Unterricht. c. 42. S. 407. Denn das confidere u. obtemperare Christo ist etwas nur Innerliches, das Bekenntniss aber zugleich ein Aeusserliches, welches eine sichtbare Gemeinschaft constituirt. Die ecclesia visibilis ist ihnen daher die eigentliche Kirche (Kirchengesell

1) Πιςεύομεν τὰ μέλη τῆς καθολ. ἐκκλησίας εἶναι τοὺς ἁγίους τοὺς εἰς τὴν αἰώνιον ζωὴν ἐκλελεγμένους, ὧν του κλήρου καὶ τῆς μετοχῆς ἀποκλείεσθαι τοὺς ὑποκριτὰς, εἰ καὶ καταλαμβάνομεν καὶ ὁρῶμεν ἐν ταῖς μερικαῖς ἐκκλησίαις τὸν σῖτον τοῖς αχύροις συναναμιγνύμενον.

schaft); auf die invisibilis angewendet betrachten sie das Wort ecclesia nur als Metonymie Cat. Racov, p, 352 sq. letzter Revision. Dass eccl. visibilis aber hier nicht das ist, was die Katholiken so nennen, ergiebt sich von selbst.

Anmerk 3. Das Leben in Gott, zu welchem sich die Glieder der Kirche verbunden haben, fassen Wiedertäufer, Mennoniten u. Quäker so streng, dass sie gewisse bürgerliche Pflichten, deren Ausübung Katholiken, Protestanten u. Socinianern mit der christl. Frömmigkeit wohl vereinbar erscheinen, gestützt auf Aussprüche Christi ganz von sich weisen, also in der Kirche Christi nicht dulden mögen, nämlich die Verwaltung obrigkeitlicher Aemter Ris Confess. art. 37., die Eidesleistung vor Gericht (Barclail Apol. 15, 10. p. 352 sqq. Ris Confess. art. 38. Cornelis Bekenntn. art. 15.), den Kriegsdienst (Barclaii Apol, 15, 13. p. 362 sqq. Ris Conf. art. 87.). Vgl. noch Schyn plen. deduct. cap. 3. Ueber die ältern Anabaptisten 9. F. C. p. 827. No. 8. 9. 11.

2. Differenzpunkt.

Ausser der Kirche Christi, welche vom Geiste Gottes in alle Wahrheit geleitet wird, giebt es für den Menschen kein (ewiges) Heil. Darin stimmen Katholiken und Protestanten überein, es legen aber beide diesem Ausspruche begreiflicher Weise den ihnen eigenthümlichen Begriff der Kirche (s. ob. 1.) zum Grunde u, so ist dieser Satz nach Sinn u. Anwendung ein anderer im kathol., ein anderer im protestant. System. Eben so verhält es sich mit der Unfehlbarkeit der Kirche.

[blocks in formation]

Katholische Symbole.

Protestantische Symbole.

[ocr errors]

Conc. Trid. sess. 5. decr. de pecc. ad illos, qui sunt extra ecclesiam Christi, ubi nec verbum C. A. p. 10. Neque vero pertinet (promissio salutis) orig. Ut fides nostra catholica, nec sacramenta sunt, quia regnum Christi tantum cum verbo et sacramentis existit. impossibile est placere deo,

neat.

sine qua perma

Cat. mai. p. 500 sq. Extra christianitatem, ubi evangelio locus non est, neque ulla est peccatorum remissio, quemadmodum nec ulla sanctificatio adesse potest. Vergl. p. 503. 1).

Conf. Helv. II. c. 17. Communionem cum ecclesia Ch. Universalis vera tanti facimus, ut negemus, eos coram deo vivere posse, qui cum vera dei ecclesia non communicant, sed ab ea (ccclesia), se separant. Nam ut extra arcam Noë non erat ulla salus, pereunte mundo in diluvio, ita credimus extra Christum, qui se electis in ecclesia fruendum praebet, nullam esse salutem certam, et proinde docemus, vivere volentes non oportere separari a vera Christi ecclesia.

Cat. Rom. 1, 10. 16. etiam ob eam causam dicitur quod omnes, qui salutem aeternam consequi cupiunt, eam tenere et amplecti debeant, non secus ac qui arcam, ne diluvio perirent, ingressi sunt,

[ocr errors]
[ocr errors]

ex

Conf, Belg. art. 28. Credimus, quod cum tra ecclesiam nulla sit salus, neminem, cuiuscunque ordinis aut dignitatis fuerit, sese ab ea subducere debere, ut se ipso contentus separatim degat; sed omnes pariter teneri huic se adiungere eique uniri, ecclesiae unitatem conserIn sola dei vare cet.

Ib. 1, 10. 19. Conf. Gall. art. 28. Papisticos conventus damnamus, quod ecclesia, neque extra eam usquam, verus pura dei veritas ab illis exulet, in quibus etiam sacramenta

1) In dieser Stelle wird die Verdammniss aller Nichtchristen, worüber sonst die Symbole nichts lehren, klar ausgesprochen.

Katholische Symbole. cultus verumque sacrificium reperitur, quod deo placere ullo modo possit.

Profess, fid. Trid. Catholica fides, extra quam nemo salvus esse potest cet..

S. auch Klee kathol. Dogmat. I. S. 123 f.

b.

[blocks in formation]

Unfehlbarkeit der Kirche.

Katholische Symbole.

Catech. Rom. 1, 10. 18. Quemadmodum haec una ecclesia (cathol.) errare non potest in fidei ac morum disciplina tradenda, cum a spir. s. gubernetur: ita ceteras omnes, quae sibi ecclesiae nomen arrogant, ut quae diaboli spiritu ducantur, in doctrinae et morum perniciosissimis erroribus versari necesse est.

[Bellarmin. eccl. milit. c. 14. Nostra sententia est, ecclesiam absolute non posse errare nec in rebus absolute necessariis nec in aliis, quae credenda vel facienda nobis proponit, sive habeantur expresse in scripturis sive non; et cum dicimus, ecclesiam non posse errare, id intelligimus tam de universitate fidelium quam de universitate episcoporum, ita ut sensus sit eius propositionis: ecclesia non potest errare i, e. id quod tenent omnes fideles tanquam de fide, necessario est verum et de fide, et similiter id quod docent omnes episcopi tanquam ad fidem pertinens, necessario est verum et de fide. Vgl. Klee kathol. Dogm. I. S. 111 ff.]

Protestantische Symbole.

Apol. C. A. p. 148. Haec ecclesia proprie est columna veritatis. p. 150. Non est ad pontifices transferendum, quod ad veram ecclesiam pertinet, quod videlicet sint columnae veritatis.

Conf. Helv. II. c. 17. Ecclesia dei non errat, quamdiu innititur petrae Christo et fundamento prophetarum et apostolorum.

Gegen die Infallibilität der röm. Kirche s. Art. Angl. 19.

3. Differenzpunkt.

Die christliche Kirche auf Erden (ecclesia militans) hat nach den Protestanten u. Griechen nur ein unsichtbares Oberhaupt, Christum; nach den Katholiken aber auch ein sichtbares, welches ist der römische Bischof (Papst), als Nachfolger des von Christus selbst als Oberbischof u. Vicarius des Herrn bestellten Petrus. Die Gewalt des Papstes in der Kirche ist jedoch symbolisch nicht ihrem Umfange nach bestimmt u. es fällt dieser (unter den Katholiken selbst streitige) Lehrpunkt dem Kirchenrechte zu.

Stellen der Symbole.

Katholische Symbole.

Concil. Florent. diffinit. (bei Harduin IX, p. 986.): Diffinimus, sanctam apostol. sedem et romanum pontificem in universum orbem tenere primatum et ipsum pontificem rom. sucessorem esse Petri, principis apostolorum, et verum Christi vicarium totiusque ecclesiae caput et omnium Christianor. patrem ac doctorem existere cet.

« ÖncekiDevam »