Sayfadaki görseller
PDF
ePub

Im Conc. Trid, wird dem Papste (Christi in terris vicario sess. 6. ref. cap. 1.) suprema in ecclesia universali potestas (sess. 14. cap. 7.) zugeschrieben, die Bestätigung der Bischöfe vorbehalten (sess. 23. can, 8.), die Bestimmung über Ablassvertheilung und Communio sub utraque überlassen (sess, 25. de indulg., sess. 22. super petitione concess. calic.).

J

Ib.

In der Profess. fid. Trid. heisst der Papst Petri apostolorum principis sucessor ac J. Ch. vicarius. Cat. Rom. 1, 10. 11. Unus est ecclesiae rector ac gubernator, invisibilis quidem Christus, visibilis autem is, qui Romanam cathedram, Petri apostolorum principis legitimus sucessor, tenet. 1, 10. 12. (De Romano pontifice) fuit illa omnium patrum ratio et sententia, hoc visibile caput ad unitatem ecclesiae constituendam et conservandam necessarium fuisse.

[ocr errors]
[ocr errors]

Ib. 2, 7. 28. Catholica ecclesia Romanum pontificem maximum, quem in Ephesina synodo Cyrillus Alexandrinus archiepiscopum totius orbis, terrarum patrem et patriarcham appellat, semper venerata est. Cum enim in Petri apostolorum principis cathedra sedeat, in qua usque ad finem sedisse constat, summum in eo dignitatis gradum et iurisdictionis amplitudinem, non quidem ullis synodicis aut aliis humanis constitutionibus sed divinitus datam agnoscit. Quamobrem omnium fidelium et episcoporum ceterorumque antistitum, quocunque illi munere et potestate praediti sint, pater ac moderator universali ecclesiae ut Petri sucessor Christique verus et legitimus vicarius in terris praesidet.

Ueber den Primat des Papstes u. dessen Gewalt in spiritualibus sowohl als temporalibus hat Bellarmin sehr ausführlich in s. 5 Büchern de summo pontifice gehandelt. In der Kürze s. Eichhorns Kirchenrecht. 1. 574 ff. Walter Kirchenrecht. S. 252 ff.

Die Unfehlbarkeit des Papstes ist am neuesten darzuthun versucht worden von Klee kathol. Dogmat. I. S. 210 ff.

Griechische und Protestantische Symbole.

Conf. orthod. p. 138 sq. Διδασκόμεθα, πῶς μόνος ὁ Χριςὸς εἶναι κεφαλὴ τῆς ἐκκλησίας κατὰ τὴν διδασκαλίαν τοῦ ἀποςόλου (Ephes. 5, 32.)

Metroph. Critop. Conf. cap. 23. p. 159. Ἔστι δὲ τοιαύτη κεφαλὴ τῆς καθολικῆς ἐκκλησίας ὁ κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς, ὅς ἐστιν ἡ κεφαλὴ πάντων, ἐξ οὗ πᾶν τὸ σῶμα συναρμολογεῖται. ἧς κεφαλῆς ζώσης διὰ παντὸς συζῆ ταύτῃ καὶ ἡ ἐκκλησία, κυβερνωμένη καὶ διευθυνομένη ὑπὸ τοιαύτης ἀθανά του καὶ τεθεωμένης κεφαλῆς, καὶ οὐδένα τῶν πολεμίων φοβουμένη. κἂν μυρία κακὰ ταύτῃ ἐπανασταίη, πάντων αὕτη περιγίνεται δυνάμει τῆς ἑαυτῆς θείας κεφαλῆς. Vorher hiess es: οὐδέποτε ἀκούσθη, παρὰ τῇ καθολ. ἐκκλησίᾳ ἀνθρωπον θνητὸν καὶ μυρίαις ἁμαρτίαις ἔνοχον κεφαλὴν λέγεσθαι τῆς Exxλnolas. Ueber die Ansicht der Griechen vom Primat des röm. Bischofs vergl. Heinecc. II. 371 ff. s. auch Philaret n. 16.

In den griech. Symbolen ist der Papst nicht erwähnt, den vier Patriarchen aber wird gleicher Rang zugeschrieben Metroph. Critop. Conf. p. 160.

A. Sm. p. 312. Quod papa non sit iure divino seu secundum verbum dei caput totius christianitatis (hoc enim nomen uni et soli Iesu Christo debetur), sed tantum episcopus et pastor ecclesiae, quae est Romae, et eorum qui voluntarie et sponte vel per humanam creaturam, id est politicum magistratum, se ad eum conferunt, vetera concilia et aetas Cypriani ostendunt.

[ocr errors]

Ib. p. 313. Hinc sequitur, omnia, quae papa ex tam arrogante, temeraria, mendace, blasphema et furto accepta potestate suscepit et fecit et adhuc facit, fuisse et esse mere diabolica acta et instituta (excepta politici regni administratione, ubi deus etiam saepe per tyrannos et perfidos nebulones populo alicubi benefacit, ad perditionem totius sanctae ecclesiae catholicae seu christianae (quantum in ipso est) et ad destructionem primi et praecipui articuli de redemtione facta per Iesum Christum.

Ib. p. 314. Ecclesia nunquam melius gubernari et conservari potest, quam si omnes sub uno capite, quod est Christus, vivamus.

Ib. p. 340. (tr. de potestate et primatu papae). Rom. pontifex arrogat sibi, quod iure div. sit supra omnes episcopos et pastores; deinde addit etiam, quod iure div. habeat utrumque gladium, h. e. auctoritatem etiam regna conferendi et transferendi; et tertio dicit, quod haec credere sit de necessitate salutis. Et propter has causas Rom. episcopus vocat se vicarium Christi in terris. Hos tres articulos sentimús falsos, impios, tyrannicos et perniciosos ecclesiae esse.

Vgl. auch Conf. Wirtemb. p. 131 sq.

Conf. Helv. II. cap. 17. Caput est, quod in corpore eminentiam habet et unde vitam haurit, cuius spiritu regitur in omnibus, unde et incrementa et ut crescat habet. Unicum item est corporis caput et cum corpore habet congruentiam. Ergo ecclesia non potest ullum aliud habere caput quam Christum. Nam ut ecclesia corpus est spirituale, ita caput habeat sibi congruens spirituale utique oportet. Nec alio potest regi spiritu, quam Christi. Non probamus ergo doctrinam cleri Romani, facientis suum illum Rom. pontificem catholicae in terris ecclesiae militantis pastorem universalem et caput summum, adeoque verum Christi vicarium, qui habeat in ecclesia plenitudinem, ut vocant, potestatis et dominium supremum. Docemus enim, Christum dominum esse et manere unicum pastorem universalem, summum item pontificem coram deo patre, ac in ecclesia ipsum omnia pontificis vel pastoris obire munia ad finem usque seculi, ideoque nullo indigere vicario, qui absentis est. Christus vero praesens est ecclesiae et caput vivificum. Confess. Angl. p. 91. Credimus, ecclesiam esse regnum, esse corpus Christi, eius regni Christum solum esse principem, eius corporis Christum solum esse caput cet. Caput ecclesiae totius aut universalem episcopum non magis aut illum (Roman. episcopum), aut alium quemvis mortalem esse posse, quam sponsum, quam lucem, quam salutem, quam vitam ecclesiae: haec enim esse Christi unius privilegia et nomina et illi uni proprie atque unice convenire.

S. noch Conf. Gall. art. 30. Belg. art. 29. Declar. Thorun. 70.
P.

--

auch Lim borch theol. chr. 7, 10..

20. Kirchendiener, geistlicher Stand.

1. Differenzpunkt.

Damit die Kirche ihre Thätigkeiten zum Besten der Kirchenglieder entfalten könne, bedarf sie besonderer, aus der Gesammtheit der Christen ausgewählter Organe (ministri ecclesiae) oder eines ordentlichen geistlichen Standes. Darin sind alle christlichen Kirchenparteien, mit Ausschluss der Quäker (u, Wiedertäufer), einig (vgl. protest. Seits C. A. p. 13. Helv. II. c. 18. Gall. art 25. u. wegen der Mennon. Ris Conf. a. 25. 26.). Eine Divergenz der Meinungen findet aber zuerst statt hinsichtlich 'des Verhältnisses der Geistlichen zu den übrigen Christen. Die Protestanten erkennen Ersteren nur einen in der Amtsfunction begründeten Unterschied von den übrigen Gläubigen zu, die Katholiken aber vindiciren den Člerikern einen bei der Ordination ertheilten unauslöschlichen Charakter, der sie für immer von den Laien trennt, u. setzen den Clerus als Stand der Regierenden den Laien als Stand der Regierten (Gehorchenden) scharf entgegen.

Stellen der Symbole.

a. Quäkerische Lehrsätze.

Barclaii theol. christ. Apol. thes. 10. Sicut dono et gratia seu lumine dei omnis vera cognitio in rebus spiritualibus recipitur et revelatur, ita et illo, prout manifestatur et in intima cordis receptum est, per eius vim et potentiam unusquisque verus evangelii minister constituitur, praeparatur et suppeditatur in opere ministerii, et hoc movente, ducente et trahente oportet evangelistam, pastorem christianum, duci et mandari in labore et ministerio suo evangelico, et quoad loca, ubi, et quoad personas, quibus, et quoad tempora, quando ministraturus est. Porro, qui huius habent auctoritatem, possunt et debent evangelium annunciare, licet humanis mandatis carentes et humanae literaturae ignari. E contra vero, qui huius divini doni auctoritate carent, quanquam eruditione et scientia praediti et ecclesiarum mandatis et hominum auctoritate ut plurimam pollentes, impostores tantum et fraudatores, non veri evangelii ministri seu praedicatores habendi sunt. Praeterea, qui sanctum et immaculatum donum acceperunt, sicut gratis accepere, ita et gratis distributuri sunt absque mercede vel pacto stipendio, absit, ut eo utantur sicut arte ad lucrandam pecuniam. Si autem dominus aliquem avocaverit a negotio seu arte sua,

qua solitus est sibi et familiae comparare panem, licet ei secundum libertatem sibi in domino concessam recipere temporalia (scil. quae ad victum, ad amictum pertinent) ab illis, quibus spiritualia communicavit, quae libere et ex anime data sunt,

Id. comment. 26. p. 207. Quod ad primam obiectionis partem, nimirum quasi viderer inter populum et ministros nihil facere discriminis, respondeo, si intelligatur de libertate loquendi et per spiritum prophetandi, omnes hoc facere posse affirmo, quando eo moventur, ut antea demonstratum est; sed et credimus, et affirmamus, quosdam magis peculiariter instruere, hortari, admonere et in fratres vigilare, et sicut plus iis eo respectu incumbit, quam communi unicuique fideli, ita illis, prout in tali relatione, a grege debetur talis obedientia et subiectio, qualis iis scripturae testimoniis notatur. Etiam praeter eos,

qui hoc modo peculiariter ad ministerium et constantem in verbo laborem vocantur, sunt et seniores vel presbyteri, qui, licet ad frequentem in verbis declarationem non moveantur, attamen cum tales sint, qui in experientia beati operis veritatis in cordibus suis incrementum adepti sunt, invigilant, et privatim iuniores hortantur, pro viduis, pauperibus et orphanis curant, et vident, ne quid desit, ut pax, charitas, unitas, concordia et sanitas in ecclesia Christi praeserventur; et hoc respondet diaconis illis Act. 6. Quod autem recusamus, est distinctio illa laïci et clerici (quae in scriptura non invenitur), qua nemo admittitur ad opus ministerii, nisi qui ea causa in scholis educati et in logica et in philosophica, cet. instructi sunt, et sic artem praedicandi discunt, sicut quis aliam aliquam mechanicam artem discit.

Ib. 27. Cum mas et femina idem sint in Jesu Christo et cum unî non minus, quam alteri det ́spiritum sanctum, igitur, quando in muliere movet deus spiritu suo, nullo modo illicitum iis esse in conventionibus populi dei praedicare, iudicamus.

Der Hauptsatz des Quakerthums bleibt hiernach, dass das Reden in den kirchlichen Versammlungen, wodurch Erbauung bezweckt wird, an einen besondern Stand nicht gebunden ist u. gebunden sein kann. In den bei den Quakergemeinden angestellten Predigern ist daher nur ein Surrogat für den Fall, dass keiner aus der Versammlung vom Geiste getrieben wird, zu suchen s. Schröckh KG. nach d. Ref. IX. 411 f.

b. Katholische und Protestantische Lehrsätze.

Das Verhältniss des Clerus zu den Laien ist in keinem Symbol der kathol. Kirche in einem praecisen Satze ausgesprochen (angedeutet nur Cat. Rom. 2, 7. 24.), lässt sich aber aus dem, was über Priesterthum u. Hierarchie unten vorkommen wird und von Priesterweihe oben vorgetragen worden ist (No. 18, 4.), unschwer entnehmen, und die Lehrbücher der Dogmatik (z. B. Dobmayer institut. ed. Salomon 3, 1. 2 sq.) u. des Kirchenrechts halten den Stand der Geistlichen und den der Laien scharf aus einander. Auch die protest. Symbole gehen auf diesen Gegenstand nicht ein, aber schon die Vermeidung der Benennungen clerici und laici lehren, dass die Reformatoren von einer Entgegensetzung der Geistlichen u. des christlichen Volks nichts wissen wollten (Calvin instit. 4, 4. 9.) s. Bellarmin de cleric. 1, 1. '). Auch ist mit dem Satze, dass alle Gewalt der Ministri zunächst von der Kirche (der Gemeinschaft der Gläubigen) ausgehe (s. Dffpkt. 3.), die Trennung der Kirche in zwei wesentlich verschiedene Stände nicht vereinbar. Endlich wird gelegentlich da, wo von der communio sub una die Rede ist, die kathol. Lehre bestritten Apol. A. C. p. 235.

[blocks in formation]

Das geistliche Amt wird in der katholischen und griechischen Kirche seinem wesentlichen Charakter nach als ein wahres Priesterthum betrachtet. So wie aber den Priestern verschiedene Classen von kirchlichen Dienern zugeordnet sind, so findet auch unter den Priestern selbst iure divino eine geistliche Rang- u. Amtsverschiedenheit statt, d. h. es giebt in

1) Prima inter nos et haereticos quaestio nascitur, rectene, an secus quidam inter Christianos clerici, quidam laici nominentur. Lutherani enim et Calvinistae, tametsi minime negant, quod ad rem attinet, ministerium verbi et sacramentorum non ex aequo ad omnes pertinere, et habent ipsi quoque suos quosdam ministros et pastores, tamen quod eorum contentiones et schismata ab odio clericorum et laicorum favore initium duxerint, et vocabulum cleri non obscure excellentiam quandam ac dignitatem prae se ferre videatur, nullo modo ferunt, ut ministri ecclesiastici clerici, ceteri laici appellentur.

der kathol. Kirche eine von Christus selbst eingesetzte u, ununterbrochen fortgepflanzte Hierarchie, welche aus Bischöfen, Priestern u. Dienern besteht. Der Protestantismus verwirft nicht nur den Priestercharakter der christlichen Kirchendiener (u. da er keine Opfer hat s. No. 17., bedarf er auch keiner Priester), sondern erkennt allen Geistlichen iure divino gleiche amtliche Befugniss zu.

Besserer Ordnung halber ist auch in der protestantischen Kirche eine Rang- u. Functions verschiedenheit der Geistlichen eingeführt und nam. die Ordination fast überall den höhern Geistlichen (Bischöfen, Generalsuperintendenten etc.) vorbehalten worden. Diese Einrichtung besteht aber nur iure humano, sie betrifft nicht sowohl das geistl. Amt selbst, als die Aufsicht über die Geistlichen, der Generalsuperint. hat als minister ecclesiae keine umfänglichere Befugniss als der Landpfarrer, daher denn auch bei dem Aufrücken eines Diaconus in ein Pastorat oder eines Pfarrers zum Superintendenten keine neue Weihe stattfindet. Nur die englische Episcopalkirche nähert sich diesfalls der kathol. Kirchenverfassung, indem dort nicht nur drei verschiedene ordines clericor. (Diakonat, Presbyteriat u. Episcopat Conf. Angl. p. 90. Art. Angl. 32.) bestehen, sondern auch für jedes eine besondere Weihe eingeführt u. ein abgeschlossener Kreis amtlicher Handlungen bestimmt ist (Stâudlin kirchl. Geogr. u. Statistik I. S. 146 f.). Die Art. Angl. enthalten jedoch hierüber nichts.

[blocks in formation]

Katholische u. Griechische Symbole. Concil. Trid. sess. 23. cap. 1. Sacrificium et sacerdotium dei ordinatione coniuncta sunt, ut utrumque in omni lege exstiterit. Cum igitur in N. T. sanctum eucharistiae sacrificium visibile ex domini institutione catholica ecclesia acceperit, fateri, etiam oportet, in ea novum esse visibile et externum sacerdotium. Hoc autem ab eodem domino institutum esse atque apostolis eorumque sucessoribus in sacerdotio potestatem traditam consecrandi, offerendi et ministrandi corpus et sanguinem eius nec non et peccata dimittendi et retinendi, sacrae literae ostendunt et catholicae eccl. traditio semper docuit. Vgl.

can. 1.

Ib. cap. 2. Cum autem divina res sit tam

sancti sacerdotii ministerium, consentaneum fuit, quo dignius et maiori cum veneratione exerceri posset, ut in ecclesiae ordinatissima dispositione plures et diversi essent ministrorum ordines, qui sacerdotio ex officio deservirent, et ita distributi, ut, qui iam clericali tonsura insigniti essent, per minores ad maiores adscenderent. Nam non solum de sacerdotibus, · sed et de diaconis sacrae litterae apertam mentionem faciunt, et quae maxime in illorum ordinatione attendenda sunt, gravissimis verbis docent. Et ab ipso ecclesiae initio sequentium ordinum nomina atque uniuscuiusque eorum propria ministeria, subdiaconi scilicet, acoluthi, exorcistae, lectoris et ostiarii, in usu fuisse cognoscuntur, quamvis non pari gradu. Nam subdiaconatus ad maiores ordines a patribus et sacris conciliis refertur, in quibus et de aliis inferioribus frequentissime legimus. can. 6. Si quis dixerit, in ecclesia catholica non esse hierarchiam divina ordinatione institutam, quae constat ex episcopis, presbyteris et ministris: anathema sit.

Cat, Rom. 2, 7. 26. Tametsi unus est ordo

Symbole.

[merged small][ocr errors][merged small]

-

[ocr errors]

Conf. Helv. II. cap. 18. Diversissima inter se sunt sacerdotium et ministerium. Illud enim commune est christianis omnibus, hoc non item. Nec e medio sustulimus ecclesiae ministerium, quando repudiavimus ex ecclesia Christi sacerdotium papisticum. In Novo Testam. Christi non est amplius tale sacerdotium, quale fuit in populo veteri, quod unctionem habuit externam, vestes sacras et caerimonias plurimas, quae typi fuerunt Christi, qui illa omnia veniens et adimplens abrogavit. Manet autem ipse solus sacerdos in aeternum, cui ne quid derogemus, nemini inter ministros sacerdotis vocabulum communicamus. Ipse enim dominus noster, non ordinavit ullos in ecclesia Novi Testam. sacerdotes, qui accepta potestate a suffraganeo offerant quotidie hostiam, ipsam inquam carnem et ipsum

Protestantische Symbole.

Katholische u. Griechische Symbole. sacerdotalis, varios tamen dignitatis et potestatis gradus habet. Primus est eorum, qui sacerdotes simpliciter vocantur. Secundus est episcoporum, qui singulis episcopatibus praepositi sunt, ut non solum ceteros ecclesiae ministros, sed fidelem populum regant et eorum saluti summa cum vigilantia et cura prospiciant. Tertius gradus est archiepiscoporum, qui pluribus episcopis praesunt, qui metropolitani etiam vocantur, quod illarum urbium antistites sint, quae tanquam matres habeantur illius provinciae. Quare superiorem, quam episcopi, locum et ampliorem potestatem habent, tametsi ab episcopis ordinatione nil differunt. In quarto gradu patriarchae collocantur, id est primi supremique patres.

Conc. Trid. sess. 23. cap. 4. S. synodus declarat, praeter ceteros ecclesiasticos gradus episcopos, qui in apostolorum locum sucesserunt, ad hunc hierarchicum ordinem praecipue pertinere et positos a spiritu s. regere ecclesiam dei, eosqne presbyteris superiores esse ac sacramentum confirmationis conferre, ministros ecclesiae ordinare atque alia pleraque peragere ipsos posse, quarum functionum potestatem reliqui inferioris ordinis nullam habent.

Conf. orthod. p. 173. H iɛwoven dлov ónov εiναι μυστήριον, διετάχθη τοῖς ἀποστόλοις ἀπὸ τὸν Χριστὸν, καὶ διὰ τῆς ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν αὐ τῶν μέχρι τῆς σήμερον γίνεται ἡ χειροτονία, διαδεξαμένων τῶν ἀποστόλων) ἐπισκόπων αὐτοὺς πρὸς διάδοσιν τῶν θείων μυστηρίων καὶ διακονίαν τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων.

Ib. p. 176. Ἡ ἱερωσύνη περικρατεῖ εἰς τὴν ἑαυτην τής ὅλους τοὺς βαθμοὺς· μὲ ὅλον τοῦτο πρέπει κατὰ τὴν τάξιν νὰ δίδονται· οἷον ἀναγνώστης, ψάλτης, λαμπαδάριος, ὑποδιάκονος, διάκο vos. Vgl. Metroph. Critop. Conf. c. 11. p. 108 sq.

Metroph. Critop. Conf. c. 11. p. 110. O iniσκοπος δύναται τὰ τῶν πρεσβυτέρων, ἔξοχον δι' αὐτοῖς ἔργον ἡ χειροτονία τῶν ὑφ ̓ αὑτοὺς τάξεων. Οὗτοι μὲν γὰρ χειροτονοῦνται ὑπὸ τριῶν ἐπισκόπων τουλάχιστον· ἕκαστος δὲ τούτων τὰς ὑποδε εστέρας τάξεις, συμπαρόντων αὐτῷ πρεσβυτέρων τε διακόνων ἀδιορίστων. Tε xai diazóvar ádioplotov. Gegen die protest, Lehre von Gleichheit der Geistlichen s. Dosithei Confess, c. 10.

[ocr errors]
[blocks in formation]

gubernari et conservari potest, quam si omnes sub uno capite, quod est Christus, vivamus et episcopi omnes pares officio, licet dispares sint quoad, dona, Vgl. p. 352. summa cum diligentia cet.

Conf. Helv. II. cap. 18. Data est omnibus in ecclesia ministris una et aequalis potestas sive functio. Interea propter ordinem servandum unus aut certus aliquis ministrorum coetum convocavit et in coetu res consultandas proposuit, sententias item aliorum collegit, denique ne qua oriretur confusio, pro virili cavit.

Conf. Gall. art. 30. Credimus omnes veros pastores, ubicunque locorum collocati fuerint, eadem et aequali inter se potestate esse praeditos sub unico illo capite summoque et solo universali episcopo Jesu Christo.

Conf. Belg. art. 31. Quantum attinet divini verbi ministros, ubicunque locorum sint, eandem illi potestatem et auctoritatem habent, ut qui om nes sint Christi unici illius episcopi universalis unicique capitis ecclesiae ministri.

Conf. Remonstr, 21, 7. Cum episcoporum et presbyterorum omnium munus atque officium sit iuxta propositam ab apostolis formam ecclesias docere ac regere, manifestum satis esse videtur, alis in alios imperium ac potestatem proprie dictam nullo iure div. competere. Neque idcirco tamen omnino improbamus gradus illos docentium ordinis et decori caussa iam ac regentium, qui olim instituti sunt et passim hactenus obtinent, si modo ii tandem non degenerent in tyrannidem cet.

Die Bischöfe bilden nach kathol. Grundsätzen, wenn sie unter ihrem Primas, dem Papste, zu einem allgemeinen Concilium versammelt sind, von Rechts wegen die ecclesia repraesentans, welcher die unfehlbare Entscheidung über Glauben u. Sitte der Kirche aus dem Worte Gottes zusteht. In den protest. Symbolen ist das Synodalwesen nur berührt (A. Sm. p. 351. Conf. Helv. II. c. 18. Art. Angl. 21.), doch liegt der Begriff selbst einer allgemeinen Synode dem Protestantismus nicht fern, nur für schlechthin irrthumlos soll man eine

« ÖncekiDevam »