Sayfadaki görseller
PDF
ePub

Katholische Symbole.

Quis enim adeo demens est, qui edicente rege, ne se pro rege quisquam gerat aut regio cultu atque honore affici patiatur, continuo putet nolle regem, suis ut magistratibus honos deferatur ? Etsi enim angelos christiani adorare dicuntur exemplo sancto rum veteris testamenti, non eam tamen illis venerationem adhibent, quam deo tribuunt. Quodsi legimus interdum angelos recusasse, ne se homines ve

nerarentur, eo fecisse intelligendum est, quod sibi eum honorem haberi nolebant, qui soli deo debe

retur.

Vgl. Confut. A. C. p 89 sqq. Eck loci cap. 14. Bellarmin de eccles. triumph. lib. I. Becan. man. controv. 1, 7. Bossnet expos. doctr. cath. c. 4. Sailer eccl. cath. de cultu sanctor. doctr. Monach. 1797. 4. Möhler Symbol. §. 45. Klee Dogmat. III. S. 398 ff.

Griechische Symbole.

στὸς, ὃς μόνος ἀμέσως δύναται τῷτε πατρὶ καὶ
ἡμῖν μεσιτεύειν.
τους ἤδη μεταστάντας ἁγίους καλοῦμεν, ἀλλὰ πρές-
p. 133. Οὐ μεσίτας τοίνυν
βεις καὶ ἱκέτας πρὸς τὸν θεὸν ὑπὲρ ἡμῶν ἀδελ
τῶν ἐκείνων ὄντων. Οἱ πρεσβεύοντες οὐ τοῖς
αὐτοῖς ῥήμασιν οἷς καὶ ὁ υἱὸς μεσιτεύων κέχρην-
ται, ἀλλ ̓ ἄλλοις πολὺ διαφέρουσι τοῖς ἐκείνου,
καὶ μεγίστην τὴν αὑτῶν πρὸς τὸν θεὸν ταπεινό-
Confess. c. 8.
τητα καὶ δουλείαν ἐμφαίνουσιν. Vgl. Dosithei

Ibid. p. 135. ἡ καθολικὴ ἐκκλησία πλὴν του πρεσβεύειν τὸν θεὸν ὑπὲρ ἡμῶν καὶ πάντα τἀναγκαῖα ἡμῖν παρ ̓ ἐκείνου αἰτεῖν, οὐδενὸς ἄλ λου δεῖται παρά του τῶν ἁγίων, οὐδὲ παρ ̓ αὐτ τῆς τῆς ἁγίας Θεοτόκου· ἣν ὡς μὲν πάντων τῶν ἁγίων υπερέχουσαν καὶ πολλῷ πλείονα ἐκείνων παρρησίαν πρὸς τὸν υἱὸν ἔχουσαν, πρώτην τῶν ἄλλων ἐπικαλούμεθα εἰς πρεσβείαν, ὡς δὲ τῇ ἑαυτῆς δυνάμει μηδὲν δυναμένην ποιῆσαι πλὴν ταύτης δεόμεδα πλὴν τοῦ πρεσβεύειν καὶ ἱκετεύειν τοῦ πρεσβεύειν, καὶ ἡμεῖς οὐδενὸς ἄλλου παρὰ τὸν αὐτῆς υἱὸν καὶ θεὸν ὑπὲρ ἡμῶν.

Der Charakter als μεσίται wird indess den Heiligen beigelegt Acta Wirtemb. p. 128. Vor Missbräuchen bei der Verehrung der Heiligen warnt Plato im Katech. S. 159.

Es ergeben sich aus vorliegenden Stellen folgende Sätze: 1) Die kathol. und griech. Kirche macht einen bestimmten Unterschied zwischen der Verehrung Gottes (und Christi) und der der Heiligen. Erstere werden angebetet als die (selbstständigen) Urheber u. Geber des Guten, letztere angerufen als die Vermittler der göttl. Wohlthaten, nämlich durch ihr an Gott im Namen Christi gerichtetes Gebet ') vgl. die obige Stelle Cat. Rom. 4, 6. 3. Das Verdienst Christi soll hierdurch nicht geschmälert werden 3), insofern das Empfangen der Wohlthaten nicht von einem besondern Verdienste der Heiligen, das sie bei Gott vor und ausser dem Verdienste Christi geltend machten, abgeleitet, sondern blos an ihre Fürbitte, die aber eben in Beziehung auf Christi Verdienst und in seinem Namen geschieht, geknüpft wird. Dabei ists freilich nicht von Erheblichkeit, dass von den Heiligen blos das Wort invocare, nicht adorare gebraucht wird; denn in der röm. Kirchensprache kommt das adorare eben so wenig wie preces als ein blos von Gott üblicher Ausdruck vor vgl. Cat. Rom. 3, 2. 4. Sancti viri - reges adorabant und Bellarmin de eccl. triumph. 2, 21. p. 1000. 2) Befiehlt das Conc. Trid. die invocatio sanctorum nicht als eine religiöse Pflicht, sondern empfiehlt sie nur als gut und heilsam. Indess wird der Protestant aber doch immer den biblischen Grund solcher invocatio vermissen, und wenn einmal von einer Fürbitte bei Gott die Rede sein soll, sich an der Christi genügen lassen, und es bedauern, dass die kathol. Kirche oder der kathol Klerus nicht ernstlicher dem so leicht möglichen und wirklich auch weit verbreiteten Aberglauben und Missbrauche steuern (vgl. Die kathol. Kirche Schlesiens S. 378 ff.).

Anmerk. Den canonisirten Heiligen widmet die römische Kirche öffentliche Verehrung (es werden ihnen zu Ehren Feste gefeiert, Messen gelesen, Kirchen erbaut etc.), die nicht-canonisirten ist blos erlaubt privatim zu verehren vgl. Bellarmin. 1. c. cap. 10. Die Canonisation ist nach Bellarmin. cap. 7. nihil aliud quam publicum ecclesiae testimonium de vera sanctitate et gloria alicuius hominis iam defuncti et simul est iudicium ac sententia, qua decernuntur ei honores illi, qui debentur iis, qui cum deo feliciter regnant, qui quidem septem esse solent. Das Recht zu canonisiren hat gegenwärtig nur der Papst. Ueber die Canonisation der Heiligen in der morgenländ. Kirche s. Heineccius III. S. 50.

1) Man unterschied bekanntlich λατρεία υ, δουλεία Eck. loci c. 14. licet sancti non sint adorandi latria, quia soli deo debetur, tamen venerandi sunt dulya Vgl. Bellarmin. l. c. cap. 12.

2) Nach Möhler wird durch die Anrufung der Heiligen selbst Christus verherrlicht!

Protestantische (arminianische) u. socinian. Symbole.

C. A. art. 21. De cultu sanctorum docent, quod memoria sanctorum proponi potest, ut imitemur fidem eorum et bona opera iuxta vocationem. Sed scriptura non docet invocare sanctos, seu petere auxilium a sanctis, quia unum Christum nobis proponit mediatorem, propitiatorium, pontificem et intercessorem. Hic invocandus est et promisit se exauditurum esse preces nostras, et hunc cultum maxime probat.

mur,

Apol. C. A. p. 223. Confessio nostra probat honores sanctorum. Praeterea et hoc largiquod angeli orent pro nobis. Exstat enim testimonium Zachariae (1, 12.), ubi angelus orat: Domine exercituum, usque quo tu non miserebaris Ierusalem cet. De sanctis etsi concedimus, quod sicut vivi orant pro ecclesia universa in genere, ita in coelis orent pro ecclesia in genere, tametsi testimonium nullum de mortuis orantibus exstat in scripturis, praeter illud somnium sumtum ex libro Machabeornm posteriore. Porro ut maxime pro ecclesia orent sancti, tamen non sequitur, quod sint invocandi. Quanquam confessio nostra hoc tantum affirmat, quod scriptura non doceat sanctorum invocationem, seu petere a sanctis auxilium. Cum autem neque praeceptum, neque promissio, neque exemplum ex scripturis de invocandis sanctis afferri possit, sequitur, conscientiam nihil posse certi de illa invocatione habere. Vgl. hiermit Conf. Wirtemberg. p. 122 sq. u. Conf. Bohem, art. 17.

nec

A. Sm. p. 310. Invocatio sanctorum est etiam pars abusuum et errorum antichristi, pugnans cum primo principali articulo et delens agnitionem Christi. Non etiam est mandata, nec consilio, exemplo, nec testimonio scripturae nititur. Omnia in Christo melius et certius nobis sunt proposita, ut non egeamus invocatione sanctorum, etiamsi res pretiosa esset, cum tamen sit res maxime perniciosa. Cat. Racov. p. 173. An quisquam praeter Chr. colendus sit, doce. Nullo prorsus modo. Nec enim ullum exstat divinum testimonium, ex quo cuiquam hunc honorem a deo datum esse appareat. Quod vero hodie in rom. ecclesia virgini Mariae et sanctis defertur, id totum in ipsorum opinione fundatum est. Vgl. a. Ostorodt Unterricht. c. 42. S. 424.

Conf. Helv. II. cap. 5. Divos nec contemnimus, nec vulgariter de eis sentimus. Agnoscimus enim eos esse viva Christi membra, amicos dei, qui carnem et mundum gloriose vicerunt. Diligimus ergo illos ut fratres, et honoramus etiam, non tamen cultu aliquo, sed honorabili de eis existimatione, denique laudibus iustis. Imitamur item eos. Nam imitatores fidei virtutumque ipsorum, consortes item aeternae salutis esse, illis aeternum apud deum cohabitare, et cum eis in Christo exultare desideriis votisque ardentissimis exoptamus. Honorandi ergo sunt propter imitationem, non adorandi propter religionem cet.

Conf. Gall. art. 24. (Credimus) quidquid homines de mortuorum sanctorum intercessione commenti sunt, nihil aliud esse, quam fraudem et fallacias satanae.

Conf. Belg. art. 26. Hic mediator, quem pater inter se et nos constituit, sua majestate haud quaquam nos terrere debet, ut ad alium, arbitrio nostro quaerendum, ideo impellat. Nemo enim neque in coelo, neque in terra inter creaturas est, qui nos impensius amet, quam Christus. Sola igitur diffidentia morem, hunc induxit, ut sanctos ignominia honoris loco afficiant, dum id agunt, quod illi nunquam fecerunt, nec sibi deferri postularunt, sed constanter et pro officio suo rejecerunt, sicut ex scriptis eorum patet. Neque hic nostra indignitas praetexenda est. Sciebat enim probe deus, cum hunc nobis daret, peccatores nos

esse.

[ocr errors]

Gegen den Marien cultus insbesondere erklärt sich Declar. Thorun. 2, 2. 3.

[ocr errors]

Conf. Remonstr. 16, 3. Praeter hunc unicum mediatorem (Christum) alios ullos vel angelos vel homines sive vivos sive mortuos religiose colere i. e. plus quam civiliter adorare vel invocare, tanquam scilicet patronos et advocatos nostros ap. deum, aut templa, altaria, festa iis consecrare prorsus illicitum deoque ingratum esse statuimus. Memoriam tamen (sanctorum) sancte colendam et virtutes cum praeconio digne celebrandas et ad imitationem proponendas esse iure censemus. (Vgl. Limborch, theol. christ. 5, 19. Sim. Episcop. disput. 15. in s. Opp. II. II. 207 sqq.).

[ocr errors]

b. Verehrung der Bilder und Reliquien.
Stellen der Symbole.

Katholische Symbole.

Conc. Trid. sess. 25. decr. de invoc. sanctor. (Doceant episcopi) sanctorum quoque martyrum et aliorum cum Chri

Griechische Symbole.

Conf. orthod. pag. 328. Μὰ ἡμεῖς

Katholische Symbole.

sto viventium sancta corpora, quae viva membra fuerunt Christi et templum spiritus sancti, ab ipso ad aeternam vitam suscitanda et glorificanda, a fidelibus veneranda esse, per quae multa beneficia a deo hominibus praestantur; ita ut affirmantes, sanctorum reliquiis venerationem atque honorem non deberi vel eas aliaque sacra monumenta a Gdelibus inutiliter honorari atque eorum opis impetrandae causa sanctorum memorias frustra frequentari, omnino damnandos esse, prout jampridem eos damnavit et nunc etiam damnat ecclesia. Imagines porro Christi, deiparae virginis et aliorum sanctorum in templis praesertim habendas et retinendas eisque debitum honorem et venerationem impertiendam, quod credatur inesse aliqua in iis divinitas vel virtus, propter quam sint colendae, vel quod ab eis sit aliquid petendum, vel quod fiducia in imaginibus sit figenda, veluti olim fiebat a gentibus, quae in idolis spem suam collocabant: sed quoniam honos, qui eis exhibetur, refertur ad prototypa, quae illae repraesentant: ita ut per imagines, quas osculamur et coram quibus caput aperimus et procumbimus, Christum ado

Griechische Symbole.

ὅταν τιμῶμεν τὰς εἰκόνας καὶ τὰς προςκυνοῦμεν, δὲν προσκυνοῦμεν τὰ χρώματα ἢ τὰ ξύλα· μὰ τοὺς ἁγίους ἐκει νους, τῶν ὁποίων εἶναι αἱ εἰκόνες, δοξάζομεν μὲ προσκύνησιν δουλείας, βάλ λωντας μὲ τὸν νοῦν μας τὴν ἐκείνων παρουσίαν εἰς τὰ ὀμμάτιά μας.

non Metroph. Critopul. Conf. pag. 125. Ταῖς ἁγίαις εἰκόσι καὶ τιμὴν τὴν προςή κουσαν ἀπένειμεν, οὐ λατρευτικὴν ἢ δουλικὴν, ἄπαγε· αὗται γὰρ θεῷ μόνῳ προςήκουσιν· ἀλλὰ σχετικὴν καὶ φιλικὴν· αναφέρουσα μέν τοι καὶ ταύτην ἐπὶ τὰ ἐκείνων πρωτότυπα· ὡς φησιν ὁ ἐν ἁγί οις Βασίλειος ὁ μέγας. Ἡ τιμὴ τῆς εἰ κόνος ἐπὶ τὸ πρωτότυπον διαβαίνει.

remus et sanctos, quorum illae similitudinem gerunt, veneremur. Id quod conciliorum, praesertim vero secundae Nicaenae synodi decretis contra imaginum oppugnatores est

sancitum.

Cat. Rom. 3, 2. 23. Cum Christus eiusque sanctissima et purissima mater ceterique omnes sancti humana praediti natura humanam speciem gesserint, eorum imagines pingi atque honorari non modo interdictum non fuit, sed etiam sanctum, et grati animi certissimum argumentum semper habitum est. - 24. Non solum in ecclesia imagines habere et illis honorem et cultum adhibere ostendet parochus, cum honos, qui illis exhibetur, referatur ad prototypa, verum etiam maximo fidelium bono factum declarabit cet.

Ib. 3, 2. 8. Docendum est venerationem sanctorum angelorum ac beatarum animarum, quae coelesti gloria perfruuntur) aut etiam corporum ipsorum sanctorumque cinerum

cultum, quem semper cath. ecclesia adhibuit, huic legi (de colendo uno deo) non repugnare. 3, 2. 15. Cui fidem non faciant et honoris, qui sanctis debetur, et patrocinii, quod nostri causa suscipiunt, mirabiles effectae res ad eorum sepulcra, et oculis et manibus membrisque omnibus captis in pristinum statum restitutis, mortuis ad vitam revocatis, ex corporibus hominum eiectis daemoniis? plura ? si vestes, sudaria, si umbra sanctorum, priusquam e vita migrarent, depulit morbos viresque restituit, quis tandem negare audeat, deum per sacros cineres, ossa ceterasque sanctorum reliquias eadem mirabiliter efficere?

-

Quid

Vergl. Eck loci c. 15. Bossuet expos. c. 5. Bellarmin de eccles. triumph. lib. II. Klee Dogmat. III. 407 ff.

Ibid. p. 128. Τὴν αὐτὴν διὰ τιμὴν ἀπονέμει ἡ ἐκκλησία καὶ τοῖς ἁγίοις λειψάνοις, εἰ μόνον ἀληθῆ καὶ ἀνόθευτα εἴη, πολλαὶ γὰρ πανουργίαι καὶ καπηλίαι ἐπενοήθησαν περὶ ταῦτα. ὡς συμβαίνειν τὸν αὐτὸν ἅγιον, οὗ τὰ λείψανα ὀνομά ζουσι, τρικέφαλον καὶ τετρακέφαλον εἶ και. τοσαυτόχειρά τε καὶ τοσαυτόποδα.

πολλαχοῦ γὰρ δεικνύουσι τὰ ἀυτὰ μέλη τοῦ αὐτοῦ ἁγίου. ὅπερ ὡς ἄτοπον καὶ καπη λευτικὸν ἡ ἐκκλησία μισεῖ καὶ ἀποτρέπε

ται.

Vgl. noch Synod. Hierosol. bei Harduin Concil. XI. p. 257 sqq. Jerem. in Act. Wirtemb. p. 369. Plato Catech. S. 164 f., auch Heinecc. Abbild. II. 82 ff.

Anmerk. Hinsichtlich der Heiligenbilder weicht die morgenl. Kirche von der abendländischen dadurch ab, dass sie weder geschnitzte noch ausgehauene, sondern nur gemalte duldet Metroph. Critop. cap. 15. p. 125. τούτων (τῶν ἁγίων) εἰκόνας ἡ ἐκκλησία ἐποίει οὐ γλυπτὰς οὐδὲ λαξευτὰς ἀλλὰ γραπτὰς μόνον.

Stellen der protestant. Symbole.

Apol. C. A. p. 229. Ab invocatione (sanctorum) ad imagines ventum est, hae quoque colebantur et putabatur eis inesse quaedam vis, sicut magi vim inesse fingunt imaginibus signorum coelestium certo tempore sculptis.

[ocr errors]

Art. Sm. p. 310. Reliquiae sanctorum refertae multis mendaciis, ineptiis et fatuitatibus. Canum et equorum ossa ibi saepe reperta sunt. Et licet aliquid forte laudandum fuisset, tamen propter imposturas istas, quae diabolo risum excitarunt, iam dudum damnari debuissent, cum praesertim careant verbo dei et non necessariae et inutiles sint. Estque hoc omnium teterrimum, quód loco cultus dei et boni operis, sicut missam reliquias venerati sunt.

Conf. Helv. II. cap. 4. Quando beati spiritus ac divi coelites, dum hic viverent, omnem cultum sui averterunt et statuas oppugnarunt, cui verisimile videatur divis coelitibus et angelis suas placere imagines, ad quas genua flectunt homines, detegunt capita, aliisque prosequuntur honoribus?

Ibid. c. 5. Multo minus credimus reliquias divorum adorandas esse aut colendas. Veteres isti sancti satis honorasse videbantur mortuos suos, si honeste mandassent terrae reliquias, postquam astra petiisset spiritus: ac omnium nobilissimas reliquias maiorum aestimabant esse virtutes, doctrinam et fidem, quas ut commendabant cum laude mortuornm, ita eas exprimere annitebantur, dum vivebant in terris. Vgl. auch gegen Bilderverehrung überh. Cat. Racov. qu. 252 sqq. u. gegen den kathol. Bilder- und Reliquiencultus Curcell. instit. 7, 9. 14 4 sq.

4. Urstand des Menschen (göttliches Ebenbild).

Differenzpunkt.

1

Von allen Seiten wird zugegeben, dass die Urmenschen (das erste Menschenpaar) vor dem Falle (im Stande der Unschuld) an Leib und Seele vollkommner gewesen seien, als alle Menschen nach dem Falle 1). Nur in der Bestimmung des Umfangs dieser ursprünglichen Vollkommenheit und ihres Verhältnisses zur menschlichen Natur weichen die Kirchenparteien von einander ab (wiewohl diese Abweichungen in den Symbolen mehr angedeutet, als ausgeführt sind). Die Einen legen den Stammeltern nur unversehrte Erkenntniss und Willenskräfte (Unsündlichkeit, aber nicht Tugend), so wie Freiheit vom leiblichen Tode (Socinianer, Arminianer), die Andern eine habituelle Weisheit u. Heiligkeit nebst Unsterblichkeit des Leibes bei (Katholiken, Griechen und Protestanten). Letztere betrachten diese Vorzüge entweder als den Menschen natürliche (anerschaffene) so die Protestanten, oder als göttliche Gnadengeschenke, welche zu der natürlichen Ausstattung des Menschen (Vernunft und liberum arbitrium) hinzugefügt wurden so die Katholiken. Als eine von Gott den Stammeltern nur zugedachte Bestimmung (mithin als etwas nicht aus der Natur des Menschen Resultirendes) sehen auch Socinianer und Arminianer die Freiheit vom leiblichen Tode an.

[blocks in formation]

Katholische Symbole.

der

Lutherische Symbole. Apol. C. A. p. 53 sq. Iustitia originasanctitatem et iustitiam, in qua constitutus lis habitura erat non solum aequale tempe

Conc. Trid. sess. 5. Si quis non confitetur, primum

hominem

1) Die Urmenschen hatten nämlich jene Qualitäten nicht für sich allein, sondern als Stammeltern des Geschlechts, mithin um sie durch die Zeugung allen Menschen mitzutheilen (was geschehen sein würde, wenn der Sündenfall nicht eingetreten wäre). Vgl. unt. andern Conf. Gall. 10.

Katholische Symbole.

fuerat), amisisse incurisseque illi comminatus fuerat deus,

-

Lutherische Symbole.

mortem, quam antea ramentum qualitatum corporis, sed etiam

anath. sit.

Cat. Rom. 1, 2. 19. Postremo deus ex limo terrae ho- haec dona, notitiam dei certiorem, timorem minem sic corpore effectum et constitutum effinxit, ut non dei, fiduciam dei, aut certe rectitudinem quidem naturae ipsius vi, sed divino beneficio immortalis

esset et impassibilis. Quod autem ad animam pertinet, et vim ista efficiendi 2). Idque testatur scrieum ad imaginem et similitudinem suam formavit liberumque ptura, cum inquit, hominem ad imaginem ei arbitrium tribuit, omnes praeterea motus animi atque ap- et similitudinem dei conditum esse (Gen. 1, petitiones ita in eo temperavit, ut rationis imperio nunquam non parerent. Tum originalis iustitiae admirabile donum addidit, ac deinde caeteris animantibus praeesse voluit.

27.). Quod quid est aliud, nisi in homine hanc sapientiam, et iustitiam effigiatam esse, quae deum apprehenderet et in qua reluceret deus, hoc est, homini dona esse data notitiam dei, timorem dei, fiduciam erga deum et similia? (Vgl. p. 52.: Propriis viribus posse diligere deum super omnia, facere praecepta dei, quid aliud est quam habere iustitiam originis?)

[Bellarmin gratia primi hom. 2., Integritas illa, cum qua primus homo conditus fuit, et sine qua post ejus lapsum homines omnes nascuntur, non fuit naturalis ejus conditio, sed supernaturalis evectio. Ib. 5. Sciendum est primo, hominem naturaliter constare ex carne et spiritu, et ideo partim cum bestiis partim cum angelis communicare naturam; et quidem ratione carnis et communionis cum bestiis habere propensionem quandam ad bonum corporale et sensibile, in quod fertur per sensum et appetitum; ratione spiritus et communionis cum angelis habere propensionem ad bonum spirituale et intelligibile, in quod fertur per intelligentiam et voluntatem. Ex his autem diversis vel contrariis propensiónibus existere in uno eodemque homine pugnam quandam, et ex ea pugna ingentem bene agendi geboren-sein drückt sich die Conf. Saxon. difficultatem, dum una propensio alteram impedit. Scien- 2. p. 53 sq. aus: iustitia originalis non tandum secundo, divinam providentiam initio creationis, ut re

[Bestimmter in Beziehung auf das An

mente, quia firmiter assentiri verbo dei poterat, et conversio voluntatis ad deum et obedientia cordis congruens cum iudicio legis dei, quae menti insita erat].

medium adhiberet huic morbo seu languori naturae huma- tum fuit acceptatio generis hum, coram deo, nae, qui ex conditione materiae oriebatur, addidisse homini sed etiam in ipsa natura hominum lux in donum quoddam insigne, justitiam videlicet originalem, qua veluti aureo quodam fraeno pars inferior parti superiori et pars superior deo facile subjecta contineretur; sic autem subjectam fuisse carnem spiritui, ut non posset ipso invito moveri, neque ei rebellis fieri, nisi ipse fieret rebellis deo,, in potestate tamen spiritus fuisse, rebellem deo fieri, et non fieri. Nos existimamus, rectitudinem illam etiam partis inferioris fuisse donum supernaturale, et quidem per se, non per accidens, ita ut neque ex naturae principiis fluxerit, neque potuerit fluere. Et quia donum illud supernaturale erat, ut statim probaturi sumus, eo remoto, natura humana sibi relicta pugnam illam experiri coepit partis inferioris cum superiore, quae naturalis futura erat, id est ex conditione materiae sequutura, nisi deus justitiae donum homini addidisset]. Vergl. Möhler Symbol. §. 1. u. neue Untersuch. S. 60 ff. Klee kathol. Dogmat. II. 318 f.

F. C. p. 640.: (Peccatum orig.) est privatio concreatae in paradiso iustitiae originalis s. imaginis dei, ad quam homo initio in veritate, sanctitate atque iustitia creatus fuerat.

1) Ueber die Wahl dieses Wortes s. Nitzsch in d. Studien. 1834. S. 31. Selbst strenge Theologen der kathol. Kirche sagen unbedenklich: primos homines creatos esse cum oder in iustitia orig. (Bellarmin gratia primi hom. c. 5.). Das Unterscheidende liegt mehr in dem supernaturale; denn, wie Bellarmin sagt: gratiam gratum facientem (iustit. orig.) in creatione accepit homo.

2) Dass Mel. nicht eine blosse Fähigkeit, ein Vermögen meine, sondern eine Kraft, die das thatsächlich leistet, worauf sie gerichtet ist, einen activen habitus, wird aus seinen anderweiten Bestimmungen klar. Die Richtung des ersten Menschen auf das gottwohlgefällige Gute war so kräftig und entschieden, dass er nur das Gute

« ÖncekiDevam »