Sayfadaki görseller
PDF
ePub

Griechische Symbole.

Conf. orthod. pag. 50. Ἡ κατάςασις τῆς ἀκακίας καὶ ἀθωότητος εἶναι ἡ ἄγνοια καὶ ἡ ἀπει

Reformirte Symbole.

Conf. Helv. II. 8. Fuit homo ab initio a

ctitate veritatis, bonus et rectus. Sed instinctu ser

pentis et sua culpa a bonitate et rectitudine defciens, peccato, morti variisque calamitatibus factus

Conf. Belg. art. 14. Credimus, deum ex ter

ρία τοῦ κακοῦ, ἤγουν ὅταν δὲν γνωρίζῃ οὔτε ἐδο- deo conditus ad imaginem dei, in iustitia et sanκίμασε καθόλου τὸ κακὸν, ἢ διὰ τὴν ἡλικίαν του ἢ δι ̓ ἄλλαις αἰτίαις. Καὶ κατὰ τοῦτον τὸν τρό Καὶ κατὰ τοῦτον τὸν τρόπον ἦτον εἰς τὸν Ἀδὰμ ἡ ἀθωότης καὶ ἡ ἀκακία, πρὶν ἁμάρτη, κατὰ πᾶσαν τελειότητα καὶ δικαιοσύνην ἔμφυτον, τόσον ἀπὸ τὸ μέρος τῆς διανοίας, est obnoxius. ὅσον καὶ ἀπὸ τὸ μέρος τῆς θελήσεως, εἰς τὴν διάνοιαν περικλείεται πᾶσα ἐπιστήμη· καὶ εἰς τὴν θέλησιν πᾶσα χρηστότης καὶ καλοσύνη. Διατὶ γνωρίζωντας ὁ Ἀδὰμ τὸν θεὸν καλώτατα (καθ' rae pulvere hominem creasse et ad suam imaginem ὅσον εἰς τὸν καιρὸν ἐκεῖνον τοῦ ἦτον συγκεχωρη- et similitudinem fecisse atque efformasse, bonum μένον, καὶ καθ ̓ ὅσον ἔπρεπε) μὲ τοῦτο ὁποῦ ἐγνώ ριζε τὸν θεὸν, ἐγνώριζεν ὅλα τὰ πράγματα μετ' nempe, justum et sanctum, qui suo sese arbitrio ἐκεῖνον. p. 51. Περὶ δὲ τῆς θελήσεως, ad divinam voluntatem per omnia componere posset, αὕτη πάντοτε ὑποτάσσετο εἰς τὸν λόγον. καλᾶ καὶ πάντοτε νὰ ἦτον ἐλεύθερα, καὶ ἦταν ἐξουσία εἰς τὸν ἄνθρωπον νὰ ἁμάρτῃ ἢ νὰ μὴν ἁμάρτῃ.

[ocr errors]
[ocr errors]
[blocks in formation]

Conf. Scot. art. 2. Confitemur, deum creasse hominem, videlicet Adamum, in imaginem et similitudinem suam, cui sapientiam, dominium, iustitiam, liberum arbitrium et claram sui ipsius notitiam dedit, adeo ut in tota hominis natura nulla potuerit notari imperfectio.

Canon. Dordrac. 3, 1. Homo ab initio ad imaginem dei conditus vera et salutari sui creatoris et rerum spiritualium notitia in mente et iustitia in voluntate et corde, puritate in omnibus affectibus exornatus adeoque totus sanctus fuit.

[ocr errors]

Vgl. noch Cat. Heidelb. 6. Form. Cons. Helv. 7.

Anmerk. 1. Die Scheidung des Natürlichen u. Uebernatürlichen in dem Urmenschen ist von der kathol. Kirche symbolisch nicht mit der Klarheit ausgesprochen, wie die Theologen, nam. auch Bellarmin in den ausgehobenen Stellen, es gethan haben; doch lässt sich dieselbe aus dem Cat. Rom. unschwer erkennen. Hinwieder sagen auch die protest. Symbole nicht deutlich, dass die iustitia origin. ein integrirender Bestandtheil der menschlichen Natur selbst gewesen sei. Ganz klar spricht sich darüber Luther aus in Gen. 3. iustitiam non fuisse quoddam donum, quod ab extra accederet, separatum a natura hominis, sed fuisse vere naturalem, ut natura Adae esset diligere deum cet. vgl. Melanchthon loci I. p. 85. Dahin ist nun das concreata der F. C. p. 640. zu deuten u. F. C. p. 645. heisst es ausdrücklich: originale peccatum, quod in hominis natura et essentia habitat. Da nun das orig. peccatum, die totalis corruptio, an die Stelle der iustitia orig. getreten ist (s. unt. No. 5.), da ferner dem gefallenen Menschen das liberum arbitrium in reb. spirit., also eine Richtung des menschlich- vernünftigen Willens abgesprochen wird, so folgt, dass die iustitia orig. als dem Menschen

wirklich that. Vgl. Apol. p. 51. Dies die Vollkommenheit der menschl. Natur, wie sie aus den Händen des Schöpfers hervorgegangen war Nitzsch in d. Studien, 1884. S. 97 f. Ueber rectitudo s. Bretschneider Dogmat. 1. 726. u. Nitzsch a. a. Ο.

**

natürlich zu denken ist. Unsterblichkeit, ein posse non mori, zählen die protestant. Symbole nicht ausdrücklich als Bestandtheil der imago div. auf, es folgt dieselbe aber per consequens aus dem, was über die Strafe Adams gesagt wird (Conf. A. 2. Conf. Helv. II. 2. u. Conf. Belg. 14.), und das den ersten Menschen zugeschriebene aequale temperamentum qualit. corporis konnte auch schwerlich ein anderes Resultat, als Freiheit vom leibl. Tode haben (Beier theol. posit. p. 258.).

Arminianische Symbole.

[ocr errors]

Conf. Remonstr. 5, 5. (Primos homines) intellectu etiam puro animoque recto et libera voluntate aliisque affectibus integris ornavit deus, quin et necessaria in isto statu sapientia, integritate gratiaque varia sufficienter instruxit, non solum ut glorioso in caeteras creaturas imperio ac dominio recte uti scirent, sed ut dei etiam erga se voluntatem inprimis recte intelligerent suamque propriam voluntatem deo ultro subiicerent cet. Apol. Conf. Rem. p. 60. b. Qualemcunque iustitiam originalem Adamo et Evae attribueris eam volentibus ac lubentibus Remonstrantibus Adamo et Evae attribueris, dummodo iustitiam orig. eiusmodi qualitatem aut formam esse non dicas, qua posita impossibile fuerit peccare Adamum et qua non posita impossibile fuerit Adamum non pecp. 42. a. Falsum est, corpus Adami immortale h. e. incorruptibile fuisse; corpus omne animale ruptibile esse, ratio recta docet.

care.

[ocr errors]

cor

Limborch theol. christ. 2, 24, 5. Justitiam originalem solent collocare in mentis lumine ac rectitudine, in voluntatis sanctitate et justitia, in sensuum et affectuum har monia atque ad bonum promptitudine. Sane homines primos in primaevo suo statu longe perfectioris fuisse conditionis, quam nos, cum in lucem edimur, evidentissimum est. Non enim mens ipsorum fuit tabulae instar rasae, omnique cognitione destitutae, sed ipsi scientia actuali fuere praediti et necessaria sapientia in statu illo a deo instructi; aderat et capacitas ad scientiam ulteriorem acquirendum per ratiocinationem, experientiam et revelationem. Non tamen erant omniscii, aderat et ignorantia quorundam, nesciebant se nudos esse, vel potius, nuditatem esse indecoram; ignorasse videntur, serpentem animal esse mutum, alias fraudem metuissent, aliaque similia. Quin et tanta non erat sapientia, quin in errorem seduci possent, quod in Eva patuit. Voluntas eorum non fuit neutra, in bonum ac malum aeque indifferens, sed antequam ei lex a deo posita erat, rectitudinem habuit naturalem, ut inordinate nec concupisceret, nec posset. Ubi enim lex non est, ibi liberrimus voluntatis usus absque culpa. 2, 24, 10. Primum hominem, nisi peccasset, non fuisse moriturum, dubitandum non est, mors enim poena peccati fuit. Inde vero non recte hominis immortalitas infertur. Attamen mortalitatem istam, nisi homo peccasset, in perpetuum a moriendi actu immunem conservasset deus.

[ocr errors]
[ocr errors]

Socinianische Symbole.

Cat. Racov. p. 18. Ab initio homo mortalis creatus fuit i. e. talis, qui non solum natura ́sua mori potuerit sed etiam, si naturae suae relinqueretur, non potuerit non mori, licet divino beneficio semper in vita conservari posset. Vgl. Socin. praelect. c. 1. u. vorz. Responsio ad defens. F. Puccii in Opp. II. 272 sqq.

casse constet.

Socin. praelect. c. 3. Si iustitiae oriut non posset (primus homo) peccare, eam ginalis nomine eam conditionem intelligunt, certe non habuit Adamus, cum eum pecprius peccare potuisset. Neque enim peccasset, nisi Concludamus igitur, Adamum etiam antequam mandatum illud dei transgrederetur, revera iustum non peccandi occasionem habuisset; vel certe infuisse, cum nec impeccabilis esset nec ullam stum eum fuisse affirmari non posse, cum nullo modo constet, eum ulla ratione a peccato abstinuisse. Sed sunt, qui dicant, originalem primi hom. iustitiam in eo fuisse, quod rationem appetitui ac sensibus dominantem haberet eosque regentem, nec ullum inter ipsam et, illos dissidium esset. nulla ratione adducti hoc dicunt, cum potius ex eo, quod Ad. deliquit, appareat appetitum ac sensus rationi dominatos fuisse nec bene inter hanc et illos antea convenisse.

Verum

Cat. Racov. qu. 22. (der letzten Revis.). Certum est, primum hominem ita a deo conditum fuisse, ut libero arbitrio praeditus esset, nec vero ulla causa subest, cur deus post eius lapsum illum eo privarit, ac neque aequitas ac iustitia seu rectitudo dei permittit, ut hominem recta agendi voluntate ac facultate privet, praesertim cum post illud tempus nihilominus ut recta velit atque agat, ab eo sub comminatione poenae exigat; nec etiam inter poenas, quibus Adae peccatum punivit deus, eiusmodi poenae mentio exstat.

Die Quäker lassen sich auf Bestimmung der iustitia origin, nicht ein. Barclai. Apol. 4, 2. p. 54. Curiosas illas notiones, quas plerique docent de statu Adae ante lapsum, praetereo; in hoc omnes consentiunt, quod lapsu magnam felicitatem amiserit, non solum in iis, quae ad externum hominem spe

ctant, sed etiam respectu propinquae illius, quam cum deo habebat, communionis. Wir wollen diese Lücke des quäker. Lehrbegriffs auch nicht durch Consequenzen aus dem, was über den natürl. Menschen nach dem Falle gelehrt wird, ausfüllen.

Anmerk. 2. Die ursprünglichen Vollkommenheiten der ersten Menschen werden in den protest. Symbolen zusammengenommen imago divina genannt Apol. A. C. p. 54. Conf. Helv. II. c. 8. Gall. 9. Belg. 14. Scot. 2. Canon Dordr. 3, 1. a.; der Cat. Rom. bezieht diesen Ausdruck nur auf Freiheit des Willens 1); die Arminianer (Conf. Rem. 5, 4. u. Apol. p. 60. Curcellai instit. 3, 8.) u. Socinianer (Cat. Racov. qu. 42. F. Socin. in d. biblioth. fr. Polon. II. 284 sqq.) 2) brauchen ihn (nach Gen. 1, 26. Ps. 8, 7 f.) nur von dem dominium in bruta; die Mennoniten scheinen die dem Menschen zugetheilte Heiligkeit u. seine Bestimmung zur Unsterblichkeit darunter zu begreifen (Schyn plen. deduct. p. 89.). Bei den Griechen hat dieser Ausdruck keine symbolische Geltung erhalten, in der Conf. orth. kommt er gar nicht vor. Metroph. Critop. erklärt sich über das Ebenbild Gottes höchst seltsam (c. 2. p. 45 sq.) und in einer Gebetsformel (s. Goar Eucholog. p. 684.) wird das Ebenbild Gottes, wie es scheint, auf die äussere Schönheit des Körpers bezogen. Der Patr. Jeremias aber (Acta Wirtemb. p. 366.) unterscheidet zwischen sizov uud oμolorois sov, betrachtet ersteres als etwas dem Menschen von Natur Zukommendes, letzteres als das Resultat seiner sittlichen Bestrebungen. Dagegen versichert die Cónf. orth., der Mensch im Stande der Unschuld sei ouaios tots ayyélois gewesen (p. 52.). Als ein theologisch disputabler Begriff wird das Ebenbild Gottes behandelt von Karpinski compend, theol. p. 59 sq.

5. Des Sündenfalls Folgen. Jetziger Zustand der Menschheit. 1. Differenzpunkt.

Von allen Seiten wird zugegeben, dass in der Sünde Adams (Gen. 3. vgl. Röm. 5, 12 ff.), qui non sibi tantum, sed et nobis nocuit, der letzte Grund zu suchen sei, warum alle von ihm natürlich abstammende Menschen (nach dem Sündenfalle) nicht mehr mit denselben Vorzügen geboren werden, welche das erste Menschenpaar vor dem Sündenfalle hatte, nur in Bestimmung der Art, wie, und des Grades, in wie weit die Sünde Adams verderbenbringend auf alle Menschen gewirkt habe, weichen die Kirchenparteien ab. Denn (gemäss den obigen Bestimmungen No. 4.) betrachten die Katholiken (und Griechen) als wahre u. eigentliche Folge des Sündenfalls (als göttliche Strafe der Uebertretung Adams) blos den Verlust der göttlichen Gnadengeschenke, in deren Besitz der erste Mensch sich befand (also der ursprüngl. Heiligkeit u. Unsterblichkeit), setzen aber damit eine eben durch diesen Verlust herbeigeführte Schwächung der natürlichen Kräfte zum Guten 3) in Verbindung; die Protestanten dagegen finden in der mit dem Verluste der iustitia originalis eingetretenen gänzlichen Depravation der menschlichen Natur in geistiger Hinsicht, vermöge welcher der natürl. Mensch von Gott abgewendet u. nur zum Bösen geneigt ist (prava concupiscentia), die unmittelbare und eigentliche Folge der Sünde Adams. (Der Mensch nach dem Falle hat also dem katholischen Lehrbegriff zufolge ganz d. h, nach allen ihren Vermögen dieselbe Natur, welche gleich Anfangs Adam ohne jene dona supernaturalia gehabt haben würde, die pura naturalia, doch der Kraft nach geschwächt; nach protestantischem Lehrbegriff aber ist die Natur der Menschen wesentlicher und anerschaffener Vorzüge beraubt, also in ihrer Integrität entstellt) *). Die Socinianer und Arminianer sehen als Folge der ada

1) Die Distinction der imago dei u. similitudo c. deo können wir, ale nichtsymbolisch, hier übergehen. 2) S. auch Summa theol. Unitar. 1, 2. 17.

3) Die Theologen nennen dies vulnera naturae, welche als Folgen, nicht als Bestandtheile der Ursünde betrachtet werden müssen Bellarmin. amiss. grat. 5, 4. 5. 6. 9. Derselbe sagt (gratia primi hom. c. 2.): homo nunc nascitur pronus ad malum, infirmus, ignorans. Dass aber diese Schwäche nicht zur corruptio naturae gehört, versichert Bellarmin de gratia primi hom. c. 5. (s. oben) ausdrücklich.

4) Den Katholiken erscheint die Erbsünde als etwas Negatives, den Protestanten als etwas Positives s. Mōhler neue Untersuch. S. 102. 104. Wenn Melanchthon die kathol. Definition der E. als carentia iustitiae originalis (inesse debitae) billigt Apol. p. 53. Conf. Saxon, p. 53. (c. 2.), so thut er dies unter Voraussetzung des protestantischen Begr, der iustitia orig., näml. als concreata (naturalis).

mitischen Sünde für alle Menschen nur die eingetretene Nothwendigkeit zu sterben an, obschon sie nicht leugnen, dass durch das mit jener Sünde in der Menschheit begonnene Sündigen nach und nach eine moralische Schwäche eingetreten sei, mit welcher jetzt jeder geboren werde. Entschiedener reden die Quäker von einem semen peccati, welches von Adam her die Menschheit durchdrungen (doch die Capacität für die göttl. Gnade, für das innere Licht den Menschen gelassen) habe, ohne aber dabei auf die ursprünglichen Vollkommenheiten der ersten Menschen zurückzublicken.

Stellen der

Katholische Symbole.

Symbol e.

Die katholische Lehre ist weder im Conc. Trid., noch im Cat. Rom, vollständig ausgeführt. Letzterer beruft sich vielmehr auf ersteres (1, 3. 2.). Aber aus der Bestimmung der ursprünglichen Vorzüge des Menschen (s. oben, vergl. bes. Trid. 5. no. 1. u. 2.), verglichen mit den Sätzen von der Sünde, folgt Obiges von selbst u. ist mit vieler Präcision von Bellarmin (de gratia 4, 15. 6, 10.) vorgetragen worden.

Griechische Symbole.

Conf. orth. p. 52. ᾧ ἂν ἔσφαλε

μὲ τὴν παράβασιν, παρευθὺς εἰς τὸν ἴδιον τόπον τοῦ παραδείσου, πέρνωντας τὴν κατάστασιν τῆς ἁμαρτίας ἐγίνηκε θνητός.

Καὶ τότε παρευθὺς ἔχασε τὴν τελειό

θέλησις ἔκλινε περισσότερον εἰς τὸ κακὸν,

Concil. Trid. sess. 5, 1. Si quis non confitetnr, primum hominem Adam, cum mandatum dei in paradiso fuisset transgressus, statim sanctitatem et iustitiam amisisse incurrisseque per offensam praevaricationis huiusmodi τητα τοῦ λόγου καὶ τῆς γνώσεως· καὶ ἡ iram et indignationem dei atque ideo mortem totumq. Adam per illam praevaricationis offensam secundum corpus et animam in deterius commutatum fuisse, anath. sit. - 2. Si quis Adae praevaricationem sibi soli et non eius propagini asserit nocuisse et acceptam a deo sanctitatem et iustitiam, quam perdidit, sibi soli et non nobis etiam eum perdidisse, aut inquinatum illum per inobedientiae peccatum mortem et poenas corporis tantum in omne genus hum. transfudisse, non autem et peccatum, quod mors est animae, anath. sit.

[ocr errors][merged small][merged small]

[Bellarmin. amiss. grat. 3, 1. Poena, quae proprie primo peccato quasi e regione respondet, iactura fuit originalis iustitiae et supernaturalium donorum, quibus deus naturam nostram instruxerat. de gratia primi hom. 1. Docent, per Adae peccatum totum hominem vere deteriorem esse factum et tamen nec liberum arbitrium neque alia naturalia dona, sed solum supernaturalia perdidisse. ibid. c. 5. Quare non magis differt status hominis post lapsum Adae a statu ejusdem in puris naturalibus, quam differat spoliatus a nudo, neque deterior est humana natura (si culpam originalem detrahas), neque magis ignorantia et infirmitate laborat, quam esset et laboraret in puris naturalibus condita. Proinde corruptio naturae non ex alicujus doni

παρὰ εἰς τὸ καλόν· καὶ οὕτως ἡ κατάστα

σις τῆς ἀθωότητος καὶ ἀκακίας, ἔστων-
τας καὶ νὰ δοκιμάσῃ τὸ κακὸν, ἄλλαξεν
εἰς κατάστασιν ἁμαρτίας. p. 58. Ο λό-
γος, ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἦτον εἰς τὴν κατά-
στασιν τῆς ἀθωότητος, ἤγουν πρὶν ἁμάρτῃ,
ἦτον ἀδιάφθορος εἰς τὴν τελειότητά του,
καὶ διὰ τὴν ἁμαρτίαν ἐφθάρη· μὰ ἡ θέα
λησις, καλᾶ καὶ νὰ ἔμεινεν ἄβλαβη, εἰς
τὸ νὰ ἐπιθυμᾷ τὸ καλὸν ἢ τὸ κακὸν, ἔγι
νεν μὲ ὅλον τοῦτο εἰς κάποιους, πλέον ἐπιρ
επὴς καὶ κλίνει πρὸς τὸ κακὸν· καὶ εἰς ·
aλovs noòs τò xaλòv. p. 59. Aɛível &

ἅγιος διδάσκαλος (Basiline), πῶς καλᾶ καὶ

Katholische Symbole.

carentia, neque ex alicujus malae qualitatis accessu, sed ex sola doni supernaturalis ob Adae peccatum amissione profluxit]. Cat. Rom. 3, 10. 6. Recta quidem concupiscendi vis deo auctore a natura nobis insita est, sed primorum parentum nostrorum peccato factum est, ut illa naturae fines transsiliens usque adeo depravata sit, ut ad ea concupiscenda saepe excitetur, quae spiritui ac rationi repugnant.

[Bellarmin. amiss. grat. 5, 5. Non est quaestio inter nos et adversarios, sitne humana natura graviter depravata per Adae peccatum. Id enim libenter fatemur. Neque etiam quaestio est, an haec depravatio aliquo modo ad peccatum originale pertineat, ita ut materiale eius peccati dici possit. Id enim S. Thomas concedit cet. Sed tota controversia cst, utrum corruptio naturae ac praesertim concupiscentia per se et ex natura sua, qualis invenitur etiam in baptizatis et iustificatis, sit proprie peccatum originale. Id catholici negant cet.]

Nach den Mennoniten hat Adam und seine Nachkommen das göttliche Ebenbild durch die erste Sünde verloren (Heiligkeit und Unsterblichkeit s. No. 4. Anm. 2.) Schyn plen, deduct. p. 240., eine böse Begierde ist auf Alle vererbt Schyn 1. c. 229. 240., daneben aber besteht fortdauernd die facultas occurrens et adeo oblatum bonum audiendi, admittendi aut reiiciendi (Ris Conf. art. 5.) vgl. Schyn l. c. 91.

Protestantische

C. A. p. 9. Docent, quod post lapsum Adae omnes homines, secundum naturam propagati, nascantur cum peccato h. e. sine metu dei, sine fiducia erga deum et cum concupiscentia.

Apol. A. C. p. 51. Hic locus testatur, nos non solum actus, sed potentiam seu dona efficiendi, timorem et fiduciam erga deum, adimere propagatis secundum carnalem naturam. Dicimus enim, ita natos habere concupiscentiam nec posse efficere verum timorem et fiduciam erga deum.

Ib. p. 53. Voluimus significare, quod peccatum originis hos quoque morbos contineat, ignorationem dei, contemtum dei, vacare metu dei et fiducia erga deum, non posse diligere deum. Haec sunt praecipua vitia naturae humanae, pugnantia proprie cum prima tabula decalogi.

Ib. p. 55. Nos recte expressimus utrumque in descriptione peccati originalis, videlicet defectus illos, non posse deo credere, non posse deum timere ac diligere, item habere concupiscentiam, quae carnalia quaerit contra verbum dei, hoc est quaerit non solum voluptates corporis, sed etiam sapientiam et justitiam carnalem et confidit his bonis contemnens deum.

Art. Sm. p. 317. Peccatum haereditarium tam profunda et tetra est corruptio naturae, ut nullius

[blocks in formation]
[blocks in formation]
« ÖncekiDevam »