Sayfadaki görseller
PDF
ePub

F. C. pag. 640. Post lapsum homo haereditario a parentibus accipit congenitam pravam vim, internam immunditiem cordis, pravas concupiscentias et pravas inclinationes, ita ut omnes natura talia corda, tales sensus et cogitationes ab Adamo haereditaria et naturali propagatione consequamur, quae secundum summas suas vires et iuxta lumen rationis naturaliter e diametro cum deo et summis ipsius mandatis pugnent, atque inimicitia sint adversus deum, praesertim quantum ad res divinas et spirituales attinet. In aliis enim externis et huius mundi rebus, quae rationi subiectae sunt, relictum est homini adhuc aliquid intellectus, virium et facultatum.

Ib. pag. 657. Etsi humana ratio seu naturalis intellectus hominis obscuram aliquam notitiae illius scintillulam reliquam habet, quod sit deus, et particulam aliquam legis tenet: tamen adeo ignorans, coeca et perversa est ratio illa, ut etiamsi ingeniosissimi et doctissimi homines in hoc mundo evangelion de filiò dei et promissiones divinas de aeterna salute legant vel audiant, tamen ea propriis viribus percipere, intelligere, credere et vera esse statuere nequeant. Quin potius, quanto diligentius in ea re elaborant, ut spirituales res istas suae rationis acumine indagent et comprehendant, tanto minus intelligunt et credunt, et ea omnia pro stultitia et meris nugis et fabulis habent, priusquam a spiritu sancto illuminentur et doceantur.

Ib. pag. 661. Sacrae literae hominis non renati cor duro lapidi, qui ad tactum non cedat, sed resistat, idem rudi trunco, interdum etiam ferae indomitae comparant, non quod homo post lapsum non amplius sit rationalis creatura, aut quod absque auditu et meditatione verbi divini ad deum convertatur, aut quod in rebus externis et civilibus nihil boni aut mali intelligere possit, aut libere aliquid agere vel omittere queat.

Apol. A. C. p. 64. Quanquam iustitiae rationis lubenter tribuimus suas laudes, nullum enim maius bonum habet haec natura corrupta tamen non debet cum contumelia Christi laudari, Fal sum est et contumeliosum in Chr., quod non peccent homines facientes praecepta dei sine gratia. p. 218. Illud falsum est, non peccare hominem, qui facit opera praeceptorum extra gratiam.

F. C. p. 700. Etsi opera illa, quae ad conservandam externam disciplinam faciunt (qualia etiam ab infidelibus fiunt -) suam coram mundo dignitatem et laudem habent et temporalibus quibusdam praemiis in hoc mundo a deo ornantur, attamen, cum non ex vera fide proficiscantur, revera coram deo sunt peccata, h. e. peccatis contaminata et a deo pro peccatis et immunditia reputantur propter naturae hum. corruptionem et quia persona cum deo non est reconciliata. Vgl. p. 667.

Conf. Helv. II. 9. Nullum est ad bonum homini arbitrium liberum nondum renato, vires nullae ad perficiendum bonum. Terrenarnm rerum intelligentia in lapso homine non est nulla. Reliquit enim deus ex misericordia ingenium, multum tamen distans ab eo, quod inerat ante lapsum. Nemo negat, in externis et regenitos et non regenitos habere liberum arbitrium; habet enim homo hanc constitutionem cum animantibus aliis communem, ut alia velit, alia nolit. Ita loqui potest aut tacere, domo egredi vel domi manere cet.

Conf. Gall. 9. Etsi enim nonnullam habet boni et mali discretionem, affirmamus tamen, quidquid habet lucis, mox fieri tenebras, quum de quaerendo deo agitur, adeo ut sua intelligentia et ratione nullo modo possit ad eum accedere; item, quamvis voluntate sit praeditus, qua ad hoc vel illud movetur, tamen quum ea sit penitus sub peccato captiva, nullam prorsus habet ad bonum appetendum libertatem, nisi quam ex gratia et dei dono acceperit.

Art. Angl. 13. Opera, quae fiunt ante gratiam Christi et spiritus eius afflatum, cum ex fide Christi non prodeant, minime deo grata sunt, immo, cum non sint facta, ut deus illa fieri voluit et praecepit, peccati rationem habere non dubitamus.

--

Canon. Dordrac. 3, 4. Residuum quidem est post lapsum in homine lumen aliquod naturae, cuius beneficio ille notitias quasdam de deo, de rebus naturalibus, de discrimine honestorum et turpium retinet et aliquod virtutis ac disciplinae externae studium ostendit. Sed tantum abest, ut hoc naturae lumine ad salutarem dei cognitionem pervenire et ad eum se convertere possit, ut ne quidem eo in naturalibus ac civilibus recte utatur, quinimo qualecunque id demum sit, id totum variis modis contaminet atque in iniustitia detineat. Quod dum facit, coram deo inexcusabilis redditur.

S. noch Declar. Thorun, 2, 3, 6.

Quakerische Symbole.

Barclaii Apol. thes. 5. Tota posteritas Adamica — subiecta est potentiae naturae et semini Satanae, quod ille sevit in cordibus hominum, dum in naturali et corrupto statu permanent, unde fit, quod non solum dicta et facta, sed et omnes imaginationes eorum malae sint perpetuo in conspectu dei, utpote a depravato hoc et maligno semine provenientes. Homo igitur, quatenus in hoc statu subsistit, nihil recte potest cognoscere, imo et cogitationes et conceptus eius de deo rebusque divinis, donec a pravo illo semine disiunctus divinoque lumini adiunctus sit, et ipsi et aliis omnibus omnino inutiles sunt. (Nun Widerspruch gegen das Socinian. Dogma.). Ueber die Werke des natürlichen Menschen u. ihren Werth s. thes. 7, 10. p. 145. Und über die religiös-sittlichen Kräfte des natürl. Menschen thes. 5. 6. p. 87. Fatemur, hominem, sicut est animal rationale, habere rationem, qua veluti naturali facultate animae suae discernit et intelligit quae rationalia sunt; neque negamus, quod hac rationalitate capax sit homo in cerebro apprehendere quasdam notiones scientiae dei et rerum spiritualium. Sed cum hoc non sit aptum et rectum organum, nihil illi ad salutem prodesse potest, sed potius impedit et revera magnae apostaseos causa fuit, quod homo res dei comprehendere conatus est per rationalem hanc et naturalem proprietatem inque ea religionem aedificare cet.

[ocr errors]

6. Person (Gottheit) Christi.
Differenzpunkt.

Um die Menschheit aus ihrem Verderben zu erretten u. wieder zu sich zurückzuführen, sendete Gott Christum. Von allen Seiten ist man nun darüber einverstanden, dass Christus wahrer Mensch, aber zugleich auch Gott sei; nur in der Bestimmung seines (als Gottes) wesentlichen Verhältnisses zu Gott, dem Urheber und Herrn des Universums, weichen die Kirchenparteien ab, indem die Socinianer (s. oben No. 2.) behaupten, Christus sei, seiner Natur nach Mensch, erst in der Zeit göttlicher Macht und Herrlichkeit theilhaftig geworden, also dem (höchsten) Gott nicht wesensgleich; die übrigen christlichen Gemeinden aber Christo ewige Gottheit und darum Wesensgleichheit mit Gott dem Vater beilegen. Letztere sprechen von einer Menschwerdung des Sohnes Gottes; erstere von einer Erhebung des (vom heil. Geist empfangenen, mithin als Sohn Gottes gezeugten) Menschen Jesus zu göttlicher Majestät; letztere erkennen in Christo zwei verschiedene, aber innigst verbundene Naturen, erstere aber nur eine Natur an, indem die Gottheit Christi nicht zu seiner (menschlichen) Natur gehört, sondern auf sie blos übergetragen ist.

Symbole.

Stellen der Socinianischen
(Ueber die menschl. Natur Christi.)

Catech. Racov. p. 45. Quaenam ea sunt, quae ad Christi personam referuntur? Id solum, quod natura sit homo verus, olim quidem, cum in, terris viveret, mortalis, nunc vero immortalis. P. 46. (der letzten Revision) Jesus nullo pacto est purus et vulgaris homo. Quia licet natura sit homo, nihilominus tamen simul est unigenitus dei filius idque etiam a primo ortu. Etenim conceptus e spiritu s. et e virgine sine ullo viri congressu natus, nullum alium patrem hactenus praeter deum habuit.

F. Socin. breviss. Inst. p. 654. a. De Christi essentia ita statuo, illum esse hominem in virginis utero et sic sine viri ope divini spiritus vi conceptum ac formatum indeque genitum, primum quidem patibilem et mortalem, donec scilicet munus sibi a deo demandatum in terris obivit, deinde vero, postquam in coelum ascendit, impatibilem et immortalem factum.

Ostorodt Unterr. c. 6. p. 48. So halten wir denn dafür, dass die essentia oder das Wesen des Sohnes Gottes nichts anders, denn eines Menschen essentia gewesen, das ist ein wahrhaftiger Mensch, und wissen von keiner andern essentia oder Natur in ihm. Nur das bekennen wir daneben, dass er einen andern Anfang gehabt, denn alle andern Menschen, das ist, dass er nicht von einem Manne, sondern von Gott selber seinen Anfang und Herkommen empfangen und bekommen hat; sintemal ihn die

Jungfrau Maria vom h. Geist, das ist durch die Kraft Gottes, empfangen hat, um welcher Ursache willen er auch hat Gottes Sohn sollen geheissen werden. Und ist derhalben Gottes Sohn, ja eingeborner Sohn vom Anfang seines Herkommens, nachdemmal Gott nie solch einen andern Sohn gehabt, der aus seiner eignen Kraft allein im Mutterleib empfangen und geboren wäre: ja auch Gottes natürlicher Sohn kann er um derselben Ursache willen genennet werden: sintemal er nicht adoptiret, noch jemandes anders Sohn zuvor, sondern allewege Gottes Sohn gewesen ist.

Ueber die Gottheit Christi s. die socin. Lehrsätze oben No. 2. Gegen die Incarnation vgl. Cat. Racov. qu. 144–156.

Da die Socinianer die ewige Gottheit Christi leugnen, so können sie auch nicht zugeben, dass ihm von Natur die Kenntniss der Rathschlüsse Gottes zum Heil der Menschen eigen gewesen sei. Sie nehmen daher eine Entzückung Christi in den Himmel vor Antritt seines Lehramts an und lassen ihn dort über die neue Gesetzgebung, die er der Menschheit verkündigen sollte, von Gott unmittelbar unterrichtet werden.

Cat. Rac. p. 146. (der letzten Revision). Qua ratione ipse Jesus ad ipsius divinae voluntatis notitiam pervenit? Ea ratione, quod in coelum ascenderit ibique patrem suum et eam, quam nobis annunciavit, vitam et beatitatem viderit, et ea omnia, quae docere deberet, ab eodem patre audierit: a quo deinde e coelo in terram demissus, spir. s. immensa copia perfusus fuit, cuius afflatu cuncta, quae a patre didicit, prolocutus est. (Joa. 3, 13. 6, 46. 8, 26. cet.).

Uebr. vergl. Socin. Opp. I. 675 sq. II. 380., Smalz. de divin. Christi c. 4., Ostorodt Unterr. c. 16. S. 94 ff.

Aus den Particularsymbolen der übrigen Parteien ist nicht nöthig, über eine allbekannte Sache Stellen in extenso einzurücken, da Katholiken und Protestanten in der Annahme der 3 Symbola oecumen. übereinstimmen. Vergl. Cat. Rom. 1, 3. 8, 4. 5. a. Gennadii Conf. 23. Conf. orth. p. 66 sqq. Metr. Critop. c. 1. u. 3. Conf. Helv. II. 11. Gall. 14. Art. Angl. 2. Conf. Belg. 19. Conf. Aug. p. 10. Apol. p. 50. A. Sm. p. 303. Cat. mai. p. 493 sqq. F. C. art. 8. Conf. Remonstr. 8, 3 sq. Ris Conf. 8. S. a. oben S. 42.

Anmerk. 1. Eine Nebenstreitigkeit betrifft das wechselseitige, thätige Verhältniss beider Naturen in Christo. Es kam bei den Abendmahlsverhandlungen zwischen Luther und Zwingli zur Sprache s. Planck protest. Lehrbegr. VI. 758 ff. Ersterer und mit ihm die luth. Kirche behauptet, dass die communio naturarum in der unio personalis, welche christlicher Kirchenglaube ist, auch eine wahre gegenseitige communicatio idiomatum zur Folge habe, so dass also die göttl. Natur der menschlichen ihre Eigenschaften, namentlich Allmacht, Allwissenheit und Allgegenwart, mittheile (daher auch der Leib Christi im Abendmahl allerwärts gegenwärtig sein könne) 1); Letzterer aber und mit ihm die reform. Kirche leugnet eine solche reale Mittheilung (als unmöglich) und fasst die bibl. Ausdrücke, welche die Lutheraner für ihre Meinung aufführen, nur als Redeformen. Die Katholiken nahmen an der Streitigkeit keinen Antheil, denn bei ihrer Transsubstantiationslehre bedurften sie nicht eiuer dem Leibe Christi vermöge seiner Verbindung mit der göttl. Natur Chr. zukommenden Ubiquität. Einzelne kath. Polemiker haben sich gegen die communicatio idiom. ausdrücklich erklärt (Bellarmin de Christo 3, 10 sqq. Becan. man. controv. 2, 1. Klee kathol. Dogm. I. 435.). S. überh. Baumgarten Polem. II. 73 ff.

[merged small][merged small][ocr errors]

1) Der Hauptpunkt des Streits bewegt sich also um das erste der von den Theologen festgestellten genera communicationis idiomat., um das genus maiestaticum (vergl. Conf. Helv. II. 11.). Wiefern er aber auch die beiden andern genera berühre, s. Schubert theol. polem. III. 157 sq. Vgl. auch überh. Sartorius in d. Dorpat. Beitrag. zu den theol. Wissensch. I. S. 348 ff.

!

[ocr errors]

Lutherische Symbole.

peratus sit, et sermonem ipsorum sequentibus signis confirmaverit. Haec autem non terreno modo, sed, ut D. Lutherus loqui solet, pro modo et ratione dexterae dei facta sunt, quae non est certus aliquis et circumscriptus in coelo locus: (ut Sacramentarii sine testimonio sacrae scripturae fingunt) sed nihil aliud est, nisi omnipotens dei virtus, quae coelum et terram implet, in cuius' possessionem Christus, iuxta humanitatem suam, sine confusione tamen et exaequatione naturarum, et in essentia, et in essentialibus proprietatibus, realiter seu revera venit. Ex hac communicata sibi divina virtute homo Christus, iuxta verba Testamenti sui, corpore et sanguine suo in sacra coena, ad quam nos verbo suo ablegat, praesens esse potest et revera est.

Ib. pag. 768. Ex hoc fundamento, cuius iam facta est mentio, et quod unio personalis docet, quomodo videlicet divina et humana natura in persona Christi sint unitae, ut non modo nomina communia, sed realiter etiam et re ipsa inter se, sine omni confusione et exaequatione essentiarum, communicent, promanat etiam doctrina illa de communicatione idiomatum duarum in Christo naturarum.

Ib. pag. 773. Quantum ad divinam in Christo naturam attinet, cum in ipso nulla sit transmutatio, divinae Christi naturae per incarnationem nihil (quoad essentiam et proprietates eius) vel accessit vel decessit, et per eam in se vel per se neque diminuta neque aucta est. Quod ad humanam naturam in persona Christi attinet, non defuerunt quidam, qui contenderent, eam in personali etiam cum divinitate unione nihil amplius habere, quam duntaxat suas naturales essentiales proprietates, quarum ratione fratribus suis per omnia similis est. Unde affirmarunt, humanae in Christo naturae nihil eorum tribui vel debere vel posse, quod sit supra vel contra naturales ipsius proprietates, etiamsi scripturae testimonia humanae Christi naturae talia tribuant. Hanc vero ipsorum opinionem falsam esse, verbo dei adeo perspicue demonstrari potest, ut etiam ipsorum consortes eum ipsum errorem reprehendere et reiicere tandem coeperint. Sacrae enim literae et orthodoxi patres scripturae verbis edocti praeclare testantur, quod humana natura in Christo eam ob causam et inde adeo, quod cum divina natura personaliter unita est, (deposito servili statu et humiliatione, jam glorificata et ad dexteram majestatis et virtutis divinae exaltata) praeter et supra naturales, essentiales atque in ipsa permanentes humanas proprietates, etiam singulares, excellentissimas, maximas, supernaturales, impervestigabiles, ineffabiles

Reformirte Symbole.

der Himmelfahrt ist Chr. auf Erden nicht mehr leiblich, indem er nach der Eigenschaft seines wahren, menschlichen Leibes nur an Einem Orte und nicht allenthalben ist.

Conf. Helv. II. 11. Non docemus, veritatem corporis Christi a clarificatione desiisse aut deificatam adeoque sic deificatam esse, ut suas proprietates, quoad corpus et animam deposuerit ac prorsus in naturam divinam abierit unaque duntaxat substantia esse coeperit.

ut

Conf. Gall. 15. Credimus, in una eademque persona, quae est Iesus Christus, vere et inseparabiliter duas illas naturas sic esse conjunctas, etiam sint unitae, manente tamen unaquaque illarum naturarum in sua distincta proprietate, ita ut, quemadmodum in ista coniunctione, divina verbi natura proprietates suas retinens mansit increata, infinita et omnia replens, sic etiam natura humana manserit mansuraque sit in aeternum finita, suam illam naturalem formam, dimensionem atque adeo proprietatem habens, cui nimirum veritatem humanae naturae non ademerit resurrectio et glorificatio sive assumtio ad dexteram patris.

[ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small]

Lutherische Symbole.

atque coelestes praerogativas majestatis, gloriae, virtutis ac potentiae super omne, quod nominatur, non solum in hoc seculo, sed etiam in futuro, acceperit, ut ita humana in Christo natura (suo modo et ratione) in exsequendo officio Christi simul adhibeatur, cooperetur et suam efficaciam, id est virtutem et operationem habeat, non tantum ex suis naturalibus proprietatibus aut secundum essentiales proprietates aut quousque earum virtus et efficacia progreditur, sed praecipue secundum majestatem, gloriam, virtutem atque potentiam, quam per unionem hypostati cam, glorificationem et exaltationem accepit.

Ib. pag. 778. His vocabulis (realis communicatio, realiter communicari) nunquam ullam physicam communicationem vel essentialem transfusionem (qua naturae in suis essentiis aut essentialibus proprietatibus confunderentur) docere voluimus, ut quidam vocabula et phrases illas astute et malitiose falsa interpretatione, contra conscientiam suam, pervertere non dubitarunt, tantum, ut piam doctrinam suspicionibus iniquissimis gravarent: sed vocabula et phrases illas verbali communicationi opposuimus, cum quidam fingerent, communicationem idiomatum nihil aliud, nisi phrasin et modum quendam loquendi, hoc est mera tantum verba, nomina et titulos inanes esse; et hanc verbalem communicationem adeo urserunt, ut de nulla alia communicatione audire quidquam vellent. Quapropter ad recte declarandam majestatem Christi Vocabula (de reali communicatione) usurpavimus, ut significaremus, communicationem illam vere et reipsa (sine omni tamen naturarum et proprietatum essentialium confusione) factam esse.

Ib. 779. Quare testimonia illa sacrae scripturae, quae de ea majestate loquuntur, ad quam humana in Christo natura exaltata est, non in eam sententiam accipimus, quod divina illa majestas (quae divinae naturae filii dei propria est) in persona filii hominis tantum secundum divinam naturam Christo sit adscribenda aut quod majestas illa tantum ea ratione sit in humana Christi natura nudum tantum titulum et nomen solum divinae illius majestatis, per phrasin et modum loquendi, revera autem nullam prorsus cum ea communicationem habeat.

Ib. p. 780. Credimus, docemus et confitemur, non fieri talem majestatis dei et omnium proprietatum eius effusionem in humanam naturam Christi, qua divinae naturae aliquid decedat, aut ut de suo alii ita largiatur aliquid, quod hac ratione sibi ipsa non in se retineat aut quod humana natura in substantia atque essentia sua parem majestatem acce

Reformirte Symbole. prietates et operationes omnes communicari realissime, cum iisdem asserimus contra nostros adadversarios, qui aliqua deo humana et homini aliqua divina tribuentes confundunt naturas, et aliqua adimentes personam Ch. dissolvunt. Etenim personae, quia realiter utramque naturam in sua substantia complectitur, realiter et verissime competit, quidquid sive utriusque sive alterutrius est naturae, propter naturarum unionem. At naturae uni nequaquam est commune, quod alterius est proprium propter naturarum essentiale et aeternum discrimen. Hoc est illud, quod dicitur permutari praedicata s. attributa Ch. de subiectis concretis tantum, non autem de abstractis. Non est igitur quaestio, an deo, sed an deitati realiter humana competant, neque an homini, sed an humanitati realiter divina competant. Illud enim confitemur, hoc negamus.

Confess. Brandenb. 4. S. Churf. Gn. bekennen, dass Sie im Art. von der Person Christi von Herzen gläuben, wie in Christo zwo unterschiedliche Naturen, die göttl. u. menschl., also persönlich vereiniget u. verbunden, dass sie nun und nimmermehr mögen oder können von einander getrennt werden ten habe u. behalte auch in der persönl. Vereiniu, dass jede Natur ihre gewissen natürl. Eigenschafschaft sei etc.; dass Chr. bei uns sei u. bleibe bis gung, u. dennoch eine wahre Communion u. Gemeinans Ende der Welt nach seiner unendl. Natur, nach seiner göttl. Majestät, nicht aber nach der Natur, nach welcher er gen Himmel gefahren u. von diesem wieder kommen wird, welche ohne Vertilgung ihrer Eigenschaft auch in der höchsten Glorie wesentlich nicht kann überall sein. Item dass der

[ocr errors]

Herr Chr. zwar nach seiner angenommenen Menschheit mit hohen u. übernatürl, Gaben geziert u. gekrönt worden Ps. 8., dennoch die menschl. Natur nicht in die Gottheit verwandelt, noch deroselben verglichen worden sei, welches der eutychian. Irr

thum ist.

[blocks in formation]
« ÖncekiDevam »