Sayfadaki görseller
PDF
ePub

Lutherische Symbole.

perit, quae a natura et essentia divinae naturae sit
separata et divisa, quasi cum vinum, aqua aut
oleum de uno vase in aliud transfunditur. Neque
enim vel humana in Christo natura vel ulla alia crea-
tura in coelo aut in terra eo modo omnipotentiae
divinae capax est, ut per se omnipotens essentia et
natura fiat aut omnipotentes proprietates in se et
per se habeat.
Hac enim ratione humana natura
in Christo abnegaretur et in divinitatem prorsus

transmutaretur.

Reformirte Symbole.

potuit, secundum divinam minime. Cum, inquam, de altera natura praedicatur, quod alterius, id tandem est alloeosis aut idiomatum communicatio aut commutatio].

Vgl. noch Conf. Czenger. art. 8., Colloq. Lips. p. 33. Conf. Anhalt. art. 8. u. die beigelegte assertio cathol. de mysterio incarnationis cet., ausserdem Calvin. institut. 4, 17. 30. Heidegger corp. theol. 17, 46 sqq. Wyttenbach theol. dogm. II. p. 708 sqq.

Anmerk. 2. Hinsichtlich des Somatischen in Christus sind noch zwei singuläre Meinungen der Quaker und Anabaptisten (Mennoniten) anzumerken. Erstere legen Christo einen doppelten Leib bei, näml. ausser dem irdischen und sichtbaren, mit welchem er im Schoosse der Maria bekleidet wurde, einen himmlischen u. geistigen, durch den er sich von jeher den Menschen mitgetheilt habe und fortdauernd die Vereinigung der Erleuchteten mit Gott vermittle; die Anabaptisten (u. ältern Mennoniten) aber lassen den menschlichen Leib Christi im Schoosse der Maria nicht erzeugt, sondern vom heil. Geiste erschaffen werden, wodurch jeder Gedanke an Erbsünde in Christus fern gehalten wird.

Barclaii Apol. thes. 13, 2. p. 288. Corpus Christi, cuius participes fiunt fideles, spirituale est et non carnale, et sanguis eius, de quo bibunt, purus est et coelestis, non autem moralis aut elementaris. Si quaeratur, quid sit illud corpus, quid ille sanguis? respondeo: coeleste illud semen, divina illa et spiritualis substantia, hoc est vehiculum illud seu spirituale Christi corpus, quo hominibus vitam et salutem communicat, omnibus scilicet in illum credentibus et recipientibus illum, quo etiam homo societatem et communionem cum deo obtinet. Hoc probatur Joh. 6. a. versu 32. usque ad finem, ubi fusius hanc rem tractat Christus, quam ullo alio loco. pag. 289. — Ex ampla hac descriptione originis, naturae et effectuum huius corporis, carnis et sanguinis Christi patet, spirituale esse et de corpore spirituali intelligi, et non de corpore illo seu templo Jesu Christi, quod ex Maria virgine natum fuit, et in quo ambulavit, vixit et passus est in terra Judaeae; quia de hoc corpore, de quo participare nos oportet, dictum est, quod e coelo descendit, imo quod ille est, qui e coelo descendit. Christiani autem communiter concedunt, externum illud Christi corpus nec a 'coelo descendisse nec illam esse Christi partem, quae e coelo descendit, et rem extra controversiam ponit ipse Christus, qui, cum carnales Judaei ita existimare coeperunt, diserte affirmat, spiritum vivificare, carnem non quidquam prodesse.

pag. 290. Sicut igitur Christus habebat externum et visibile corpus aut templum, quod originem traxit a Maria virgine, ita etiam spirituale corpus Christus habebat, per quod ille, qui erat verbum in principio cum deo, et erat et est deus, revelavit semetipsum filiis hominum omni aetate et per quod omni aetate participes facti sunt vitae aeternae et communionem cum deo et Christo habebant. Spirituale corpus vocabatur Christus, hinc ait apostolus 1 Cor. 10, 3. 4. quoniam patres omnes eundem' potum spiritualem biberunt, bibebant autem de spirituali consequente eos petra, petra autem erat Christus. Hoc non aliter, nisi de spirituale Christi corpore intelligi potest, quod spirituale Christi corpus, licet iustorum cibus salutaris est et ante legem et sub lege, tamen sub lege velatum erat et obumbratum variis typis, ceremoniis et observationibus, imo et velatum et absconditum quodammodo erat sub externo templo et corpore Christi, ita ut Judaei Christum, de illo enarrantem, intelligere minime potuerint,

Das anabaptist. Dogma (auf welches Conf. Belg. art. 18. hingedeutet wird) s. F. C. p. 828. Menno Simonis hatte es adoptirt (Schyn plen. deduct. p. 164.), auf dem Emdener Colloquium wurde es gleichfalls bekannt (Schyn plen. deduct. p. 241.), auch soll es in den Hoornschen Bekenntnissen ausgesprochen sein; die übrigen mennon. Confessionen enthalten aber darüber nichts (man müsste denn in Ris Conf. art. 8. das in corpore M. caro factus urgiren), vielmehr decretirte eine Synode zu Strasburg 1555: Christum suam carnem et sanguinem a Maria accepisse s. Schyn l. c. 165. Vgl. Pr. Mennonitar. de origine humanae Ch. naturae vera sententia. Jen. 1753. 4.

7. Verdienst Christi (Erlösung).

1. Differenzpunkt.

Von allen Seiten wird anerkannt, dass Christus der grösste Wohlthäter der Menschheit in religiös - sittlicher Hinsicht ist und dass wir ihm namentlich die Möglichkeit verdanken, zu Gott zurückzukehren und Vergebung der Sünden (nebst dem, was davon abhängig, ewige Seligkeit) zu erlangen. Jedoch ist man getheilter Meinung über das Medium, wodurch Christus die Versöhnung der Menschen mit Gott bewirkte, Die Mehrzahl der christl. Parteien erkennt dieses Medium in dem stellvertretenden Tode (Kreuzesleiden) Christi und betrachtet die Versöhnung als ein auf dieses Verdienst Christi unmittelbar sich gründendes göttliches Gnadengeschenk. Nur die Socinianer leugnen alle Erwerbung der Sündenvergebung durch Christi Tod (alle Satisfaction Christi), indem sie letztern blos als kräftige Bestätigung wie der Lehre Christi überhaupt, so der sünden vergebenden Gnade Gottes u. zugleich als wirksamen Antrieb zur Abkehr von der Sünde betrachten '). Christus hat demnach die Menschen nur mittelbar von der Sünde erlöset, sein Verdienst besteht wesentlich in der vollständigen u. kräftigen Verkündigung des Willens u. der Verheissungen Gottes. So zeigte er der Menschheit den untrüglichen Weg zur Seligkeit (u. wer diesen Weg betritt, d. h. die Gebote Christi erfüllt, wird durch ihn selig). -Wenn demnach bei den übrigen Kirchenparteien der Tod Christi Mittelpunkt (Gipfel) alles dessen ist, was Christus für die Menschheit leistete, so erscheint er den Socin. nur als ein mitwirkendes Stück im Verdienste Christi; wenn Jene des Todes Christi als eines Sühntodes Bestätigung und Vollendung in der Auferweckung Christi finden, so betrachten die Soc. den Tod Chr. hauptsächlich als Unterlage für diese, weil ohne Tod keine Auferstehung, ohne Auferstehung keine Bestätigung der Hoffnung des ewigen Lebens u. keine Erhöhung Christi zu himmlischer Wirksamkeit für die Seinen möglich war; wenn bei Jenen die Lehre (und das Beispiel) Christi nur als ein Theil des Werkes Christi und als in der engsten und nothwendigsten Beziehung mit seinem Tode stehend betrachtet wird, so erscheint beides in Vereinigung den Socinianern als Hauptsache, der auch der Tod Christi gedient habe. Das Christenthum ist ihnen wesentlich Offenbarung des göttlichen Willens und Christus (neuer, vollkommener) göttlicher Gesetzgeber 2).

[blocks in formation]

1) Wie denn der Tod Christi im Catech. Racov. nicht undeutlich zum munus propheticum gerechnet wird.

2) Daher die Definition der christl. Religion bei F. Socin: . rel. christ. est doctrina coelestis docens veram viam perveniendi ad vitam aeternam. Haec autem via nihil est aliud, quam obedire Deo iuxta ea, quae ille nobis praecepit per Dom. nostr. J. C."

[blocks in formation]

Conf. orthod. p. 85 sq. O Júvatos tov θάνατος τοῦ Χριστοῦ, νὰ ἦτον μὲ διαφορώτερον τρόπον, παρὰ ὅπου ἦτον τῶν ἄλλων ὅλων ἀνθρώπων, διὰ ταῖς ἀφορμαῖς τούταις· πρῶτον διὰ τὸ βάρος τῶν ἁμαρτιῶν μας, δεύτερον διατὶ εἰς τὸν σταυτὸν ἀπάνω ἐπλήρου τὴν ἱερωσύνην· ἑαυτὸν προςενέγκας τῷ θεῷ καὶ πατρὶ εἰς ἀπολύτρωσιν τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων. Ἐκεῖ ἀκόμι εἰς τὸν σταυρὸν ἐτελείωνε τὴν μεσιτείαν ἀνάμεσον θεοῦ καὶ ἀνθρώπων. (Col. 1, 20. 2, 14.)

Vgl. Plato Catech. S. 95 f.

Protestantische Symbole.

propitiatio pro eis, propter quam nunc iusti reputantur.

Catech. mai. p. 495. Dominus ad haec passus, mortuus et sepultus, ut pro me satisfaceret meamque culpam, quae mihi luenda fuerat, persolveret, non auro neque argento, sed proprio et, pretioso suo sanguine.

Conf. Helv. II. cap. 15. Christus peccata mundi in se recepit et sustulit divinaeque iustitiae satisfecit. Deus ergo propter solum Christum passum et resuscitatum propitius est peccatis nostris nec illa nobis imputat.

Conf. Gall. art. 17. Credimus, eo unico sacrificio, quod J. C. in cruce obtulit, nos esse deo reconciliatos. Testamur, Christum esse integram et perfectam nostram ablutionem, in cuius morte plenam satisfactionem nanciscimur cet.

--

Conf. Belg. art. 21. Credimus, J. C. summum illum sacerdotem esse, qui se nostro nomine coram patre stitit ad iram ipsius plena satisfactione sua placandum, offerens se ipsum in ligno crucis pretiosumque sanguinem suum ad purgationem peccatorum nostrorum effundens. Vgl. noch Cat. Heidelb. 37-40. Calvin. instit. 2, 14. 5., auch Conf. Remonstr. 8, 7. 9.

Die hiermit ganz übereinstimmenden Lehrsätze der Mennoniten s. Ris Confess. art. 12. 13. u. die brev. Confess. der Friesen u. Deutsch. art. 3. 6. 7. (bei Schyn plen. deduct. p. 90. 94 sq.).

Anmerk. 1. Das dem Todesleiden vorausgehende Leben Jesu erwähnen die ältern protest. Symbole nur insofern, als sie Christo, dem Versöhner, Unsündlichkeit zuerkennen Apol. p. 93. (s. oben) Cat. mai. p. 495. Helv. II. cap. 11. Conf. Gall. 14. Belg. 18. 21. Angl. 15. Cat. Heid. 35. 36. Catech. Genev. p. 474. Die vollkommene Tugend Christi befähigte ihn (als Menschen) zu einer wirksamen Versöhnung für Alle, da er für sich selbst nicht den Tod zu leiden hatte; dieselbe ist das nothwendige Antecedens der Versöhnung. Dagegen hat nun die Form. Conc. das sündenlose Leben Jesu, bezogen auf das göttliche Gesetz, als vollkommne Erfüllung des letztern durch Christus anstatt der Menschen, mithin als satisfactorische Action betrachtet (obedientia activa), wovon reformirter Seits Helv. II. 11. (Catech. Heidelb. 36.) eine Andeutung, Form. Consens. Helv. aber c. 15. u. 16. eine offene Erklärung (gegen J. Piscator) vorliegt.

F. C. p. 684. Justitia illa, quae coram deo fidei aut credentibus ex mera gratia imputatur, est obedientia, passio et resurrectio Ch., quibus ille legi nostra causa satisfecit et peccata nostra expiavit. Cum enim Ch. non tantum homo, verum deus et homo sit, in una persona indivisa, tam non fuit legi subiectus, quam non fuit passioni et morti (ratione suae personae) obnoxius, quia dominus legis fuit. Eam ob causam ipsius obedientia non ea tantum, qua patri paruit in tota sua passione et morte, verum etiam, qua nostra causa sponte sese legi subiecit eamque obedientia illa sua implevit, nobis ad iustitiam imputatur, ita ut deus propter totam obedientiam, quam Christus agendo et patiendo in vita et morte sua nostra causa patri suo coelesti praestitit, peccata nobis remittat, pro bonis et iustis nos reputet et salute aeterna donet. p. 697. Fides nostra respicit in personam Christi, quatenus illa pro nobis legi sese subiecit, peccata nostra pertulit et cum ad patrem suum iret, solidam, absolutam et perfectissimam obedientiam iam inde a nativitate sua sanctissima usque ad mortem patri suo coelesti pro nobis miserrimis peccatoribus praestitit.

Form. Consens. Helv. c. 15. Ita Chr. vice electorum obedientia mortis suae deo patri satisfecit, ut in censum tamen vicariae iustitiae et obedientiae illius universa eius, quam per totius vitae suae curriculum legi sive agendo sive patiendo praestitit, obedientia vocari debeat. Rotundo asserit ore spiritus dei, Christum sanctissima vita legi et iustitiae div. pro nobis satisfecisse et pretium illud, quo emti

[ocr errors]

iustitiam

sumus deo, non in passionibus duntaxat sed tota eius vita legi conformata collocat. 16. Haec cum ita se omnino habeant, haud sane probare possumus oppositam doctrinam illorum, qui Ch. activam et passivam ita partiuntur, ut asserant, activam eum sibi pro sua vindicare, passivam vero demum electis donare et imputare. (Vgl. auch Wyttenbach theol. dogm. II. p. 789 sqq)

Gegen die Vorstellung von einer solchen obedientia activa Christi erklärten sich Socin. praelect. theol. c. 18. Limborch theol. christ. 3, 21. 2—5. 1) u. viele kathol. Theologen, z. B. Dobmayer institut. theol. ed. Salomon II. p. 315. (Barclai, Apol, thes. 7, 8. p. 142. erwähnt beiläufig neben mors u. passiones Ch. auch dessen integra obedientia als zum Versöhnungswerk gehörig.)

Anmerk. 2. Die in den ältern Symbolen nicht berührte Frage, ob Christus unser Mittler nach beiden Naturen oder nur nach einer von beiden sei, wurde auf Veranlassung der zwischen Andr. Osiander und Fr. Stancarus geführten Streitigkeit (vgl. Planck Lehrbegr. IV. 249 ff) von der luther. Kirche F. C. art. 3. gemäss der ökumen. Lehre von untrennbarer Vereinigung beider Naturen in Christo dahin entschieden: quod Ch. vere sit nostra iustitia sed tamen neque secundum solam div. naturam neque sec. solam hum. naturam, sed totus Chr. sec. utramque naturam in sola videlicet obedientia sua, quam patri ad mortem usque absolutissimam deus et homo praestitit eaque nobis peccatorum omnium remissionem et vitam aet. promeruit. Vgl. Conf. Belg. art. 19. Colloq. Lips. p. 29. 31. Heidegger corpus theol. chr. 19, 15 sqq. Gegen die scholastische Behauptung solum secundum hum. naturam Christum fuisse mediatorem (si sermo sit de principio formali, non de ipso supposito), welche Bellarmin de Christo 5, 3 sqq. als rechtgläubig darzustellen sucht, ist symbolisch keine Antithese aufgestellt worden.

Socinianische Symbole.

Das munus propheticum (mediator.) Christi besteht nach Cat. Racov. p. 145. in eo, quod nobis absconditam voluntatem dei perfecte manifestarit, confirmarit et sanxerit. Diese voluntas dei aber umfasst nach p. 148. praecepta et promissa dei perfecta, und unter letztern ist nach S. 243. maximum omnium vita aeterna et in eo simul comprehensa peccatorum remissio, ein Versprechen, welches aus freier göttlicher Gnade hervorging. Die confirmatio voluntatis div. durch Christus geschah (S. 259 f.) gemäss göttlichen Rathschlusses unter andern auch mittelst seines Todes.. Den Tod aber litt Ch. pro peccatis nostris, wie u. warum wird im Folgenden erklärt: p. 261. Ch. pro pecc. n. passus est, primo, ut omnibus peccatoribus hac ratione ius certissimum fieret peccatorum remissionis ipsiusque adeo vitae aet., proinde etiam non dubia fides. Secundo, ut omnes peccatores ad Ch. incitarentur et traherentur, in hoc et per hunc solum peccatorum remissionem quaerentes, qui pro iis esset mortuus. Tertio, ut suam hac ratione deus humano generi immensam testaretur caritatem illudque sibi penitus reconciliaret.

[ocr errors]

p. 262. At quae ratio erat, quia iisdem afflictionibus et morti eiusmodi credentes sint obnoxii, easdem afflictiones et mortem Christo perferendi? Duae eius rei extitere causae, quemadmodum etiam duplici ratione Christus nos servat: primum enim, et certam nobis salutis spem facit, et, ut salutis viam tum ingrediamur, tum in ea persistamus, nos movet. Deinde nobis in omni tentationum, laborum, et periculorum certamine adest, opitulatur et tandem ab ipsa aeterna morte liberat. p. 265. (Mors Ch. nobis voluntatem dei confirmavit) duplici ratione, primum quod ab asserenda sua doctrina ne acerbissima quidem morte deterreri se passus est, nominatim vero, quod novum foedus sanguine suo sanxerit; deinde quod per mortem pervenerit ad resurrectionem, ex qua maxima oritur divinae voluntatis confirmatio deque nostra resurrectione et vitae aeternae adeptione certissima persuasio. p. 266. Expone eam rem fusius, qua ratione resurrectione Christi atque ad eum modum ipsius morte de resurrectione nostra et vita aeterna confirmati simus? Primum morte et resurrectione Christi certi sumus facti de nostra resurrectione ad eum modum, quod in exemplo Christi propositum esse nobis spectemus, quod in Christi doctrina promissum est: eos, qui deo obtemperent, e quovis mortis quantumvis atrocis genere liberari. Deinde, cum Christus ita resurrexit, ut supremam in omnia potestatem fuerit adeptus, omnis de salute nostra dubitandi causa sublata est 2). p. 267. Hinc igitur perspicio, plus in resurrectione quam in Christi morte situm esse in nostrae salutis negotio? Hactenus sane, quatenus mors Christi inutilis et inefficax futura fuisset, nisi eam consecuta fuisset Christi resurrectio (quod tamen decreti

1) Bei der Ansicht, dass Christus das Gesetz Gottes für sich selbst habe erfüllen müssen (Episcop. Opp. II. 288 sq.), fiel die Möglichkeit einer obedientia activa satisfactoria von selbst weg.

2) Diese Erhöhung Christi war eine Belohnung für den Gott bis zum Tode bewiesenen Gehorsam (Socin. praelectt. theol. c. 23.). Gott hatte nämlich beschlossen, auf diesem Wege uns durch Christus die sündentilgende Gaade zu Theil werden zu lassen Socin. 1. c. p. 583 a. 589 a.

[ocr errors]

divini respectu haud fuit possibile), quae mortem quoque illius mirum in modum animavit et efficacissimam in salutis nostrae negotio effecit. p. 268 sqq. Nonne etiam ideo Christus est mortuus, ut salutem nostram proprie loquendo mereretur et peccatorum nostrorum debita proprie itidem loquendo dissolveret ? Etsi nunc vulgo ita Christiani sentiant, tamen ea sententia tum fallax est et erronea tum admodum perniciosa, siquidem id sibi volunt Ch., aequivalentes pro peccatis nostris poenas persolvisse et obedientiae suae pretio inobedientiam nostram exacte compensasse. Id scripturis repugnat ad eum modum, quod scripturae passim deum peccata hominibus gratuito reRationi repugnat, quod sequeretur, Ch. aeternam mortem subiisse,

[ocr errors]

ut

mittere testentur. taceamus unam per se mortem, etiamsi tandem aeterna fuisset, nedum adeo brevem, innumeris aeternis mortibus aequalem non esse. p. 277. Quo sensu Ch. pro peccatis nostris seu propter peccata dicitur esse mortuus? Eodem sensu, quanquam longe pleniore ac perfectiore, quo victimae pro peccatis caedi dicebantur. Nempe Ch., omnis peccati insonti, peccata nostra causa mortis fuerunt, quam ille subiit, ut nos ab eorum omnium reatu solveret et quae mortis illius vis est; ut ea simul in nobis tolleret et aboleret. Ideo enim Christo pro peccatis nostris in mortem se tradidit, ut nos sibi assereret ac manciparet, suo livore nos sanavit; nam tanta sua caritate errantes ad se convertit.

p. 284. Quid de reconciliatione sentis? Christum J. nobis, qui propter peccata nostra dei inimici eramus et ab eo abalienati, viam ostendisse, quemadmodum nos ad deum converti atque ad eum modum ei reconciliari oporteat; et ad id faciendum morte etiam sua, in qua tanta erga nos caritas dei apparuit, nos vehementer impulisse.

[ocr errors]

[ocr errors]

Das munus sacerdotale Chr. bezieht der Socinianismus allein auf den Stand der Erhöhung Christi Cat. Rac. qu. 476. in eo situm est, quod quemadmodum pro regio munere potest nobis in omnibus nostris necessitatibus subvenire, ita pro mun. sacerdotali subvenire vult ac porro subvenit atque haec illius subveniendi s. opis afferendae ratio sacrificium eius appellatur. qu. 477. quod, quemadum in V. T. summus pontifex ea, quae ad expianda peccata populi spectarent, perficiebat, ita Ch. nunc penetravit coelos, ut illic deo appareat pro nobis et omnia ad expiationem peccatorum nostr. spectantia peragat. Wie letzteres geschehe, sagt qu. 479. Qui expiationem peccatorum nostrorum Jesus in coelis peragit? Primum a peccatorum poenis nos liberat, dum virtute et potestate, quam a patre plenam et absolutam consecutus est, perpetuo nos tuetur et iram dei interventu suo quodammodo a nobis arcet; deinde ab ipsorum peccatorum servitute nos liberat, dum eadem potestate ab omni flagitiorum genere nos retrahit et avocat, id vero in sua ipsius persona nobis ostendendo, quid consequatur is, qui a peccando desistit. p. 280 sq. A peccatorum poena nos liberavit, cum e ipsum pro nobis, deo sic volente, in mortem tradidit et per sanguinem proprium in coelesti sacrario obtulit, quam filii sui ad mortem, eamque crucis, obedientiam deus pro omnium gratissima sibi victima accepit. Neque tamen hoc eam vim habet, quasi deus debita nostra sibi proprie persoluta acceperit, cum Christus illius proprius victimaque ab ipsomet data fuerit, quod et in anniversario illo sacrificio (sacrificii Christi figura) fiebat, et omnia ipse per se suoque nomine deo debuerit, et quamvis omnium maxima ac perfectissima eius fuerit obedientia, nihilominus incomparabiliter maiora pro illa praemia acceperit; proinde hoc immensae dei gratiae et liberalitati adscribendum est, quod non solum nihil eorum, quae sibi a nobis debebantur, receperit, non solum omnia debita nobis condonaverit, sed etiam victimam de suo eamque filium suum proprium et unigenitum uniceque dilectum, agnum illum immaculatum pro nobis peccatisque nostris impenderit, non ut sibi quidquam pro nobis persolveret, (ficta enim solutio haec foret, non vera solutio) sed ut nobis tanto maius certiusque ius veniae et aeternae vitae faceret, seseque ad eam dandam tanto pignore obstringeret nosque ad se converteret, aliisque ingentibus bonis, de quibus egimus, per mortem filii sui bearet. [Dass mit dieser Oblation Christi im Himmel auch nicht entfernt die Satisfactionsidee verbunden werden dürfe, dass vielmehr das ganze Hauptstück nur dem Brief an die Hebräer zu Liebe aufgenommen sei, sagt noch deutlicher Socin. praelect. theol. c. 24. Zur Erläuterung einiger im Cat. gebrauchter Ausdrücke vergl. c. 28. p. 597. a. Chr. in coelis manens non ideo expiat peccata nostra, quod vis atque efficacia expiationis ab ipso in cruce peractae perpetuo duret, sed quia is, ad dei dextram in coelis collocatus, divinae liberalitatis nos perpetuo admonet ad eamque amplectendam iugiter movet, et summa potestate sibi a deo in coelo et in terra concessa a divina ira, quae de coelo identidem adversus impios et peccatores exseritur et in die illa extrema adversus omnes simul cumulatissime exseretur, nos et servat et servaturus est].

S. noch überh. Socin. praelect. theol. c. 16-29. und de J. Ch. servatore in der biblioth. fratr. Polon. I., Ostorodt Unterricht. c. 37. 40. u. die Summa theol. Unitar. 2, 4.

« ÖncekiDevam »