obligationem gignit. Ita l. 4 p. 1 C. II, 56, quam regulam iuris Romani probans Gregoriana Lex (vulgo regolamento) p. 1749, haec statuit: compromissum fit per publicum actum aut per privatam scripturam. Quod si defuit stipulatio, etiamsi partes in arbitrum constituendum consenserint, arbitri iudicium, specimen conciliationis, potius quam vera sententia arbitralis, dicendum est, iuxta tradita a Schmalzgrueber, l. c. « Si compromissio facta sit nudo pacto, in foro externo nulla oritur efficax obligatio vel actio. Imo etiam si intervenerit stipulatio, sed sine poena et iuramento adiecto.......... non inde actio vel exceptio rei iudicatae nascitur post sententiam latam ab arbitro, 1. Ex sententia C. h. t. etc. > Hisce positis, patet inter Praesules Nicaeae et Fori Iulii nullum validum compromissum intervenisse, cum desit non modo stipulatio per publicam seu privatam scripturam, adiectio iuramenti et poenae, ac diei ad pronuntiandum praefinitio, sed et mutuus partium consensus. Sane Episcopo niciensi die 28 Aprilis 1887 generaliter et absque ulla ex tot conditionibus a iure requisitis arbitrium proponenti, Praesul foroiuliensis rescribit die 23 Iunii, se ad hunc effectum elegisse Archiepiscopum aquensem; nec res ultra processerant, quum Episcopus niciensis incredibili admiratione, paulo post de edita sententia nuntium accepit. At, quod magis est, notetur, foroiuliensem Episcopum, acceptis die 28 Aprilis litteris, in quibus arbitratum fieri proponebatur, se primum adiisse massiliensem Praesulem, eumque de arbitratu sumendo rogasse; quod munus ab initio declinare ille visus est, sed dein prorsus acceptavit. Si ergo facultas arbitri designandi, quam habuit Praesul Foroiuliensis, ad efficacem illius electionem suffecisset, arbiter electus procul dubio fuisset massiliensis Episcopus, ac nulla proinde esset posterior aquensis Archiepiscopi nominatio. Ceterum iuxta Gregorianam legem p. 1754 neque validum neque efficax erit compromissum nisi acceptetur ab arbitris. Acceptio arbitrorum resultat sive ex eorum subsigna tione, peracta in actu compromissi, sive ab alio actu, qui inseri debet... Porro in themate aquensis Antistes nullo modo hac vel simili alia ratione arbitratum suscepit. Tandem compromissum debet accurate quaestiones describere arbitri iudicio subiiciendas, ita ut hic praefinitos sui muneris limites excedere nequeat. Ita Reiffenstuel, lib. 1 tit. 43 p. 3 n. 59: Tanta est potestas arbitrorum quanta ipsis a partibus vel iudice in Compromisso attributa fuerit. Atqui unus Episcopus foroiuliensis cum Archiepiscopo egit, eique quid sibi libebat exposuit; dum altera pars praepedita nec coram Arbitro stetit, nec scriptis ipsum adivit. Et re sane vera Archiepiscopus aquensis ita docet in decretoria epistola scripta: in arbitrum me eligere voluisti; ego libenter tuum excepi mandatum. Nec dicatur, Episcopum niciensem per aliquot dies, post editum laudum, tacuisse et sic sententiam convaluisse, saltem per tacitam ratihabitionem. Nam si die 30 Iunii sententia fuit edita, die tantum 11 Iulii nuntiata fuit Ordinario niciensi; qui statim Vicario foroiuliensi scripsit, quaestiones non ita dirii.... et nonbstante respectu personis debito, sibi licere protestationem emittere, quia nova atque irregularis visa furat procedendi norma. Et deinde 13 Iulii, scribens ad a quensem Archiepiscopum, omnia iudicii vitia recensuit. Quod si litteras his verbis absolvebat, ego me subiiciam quatenus, hisce nonobstantibus, oporteat ; eodem tamen contextu habebat; supponat, oro, Amplitudo tua haec rationum momenta Consilio episcopali. Unde illud, hisce nonobstantibus, nihil aliud sibi vult, nisi « ad te ipsum proroco; si valide iudicium reintegraveris, si hoc Episcopale Consilium sancive it, succumbam. » Imo cum nullam responsionem accepisset, alia epistola rogavit Archiepiscopum ut arbitrandi mandatum dimitteret. Ceterum per ratihabitionem compromissa tantum minus solemnia convalescere possunt, minime vero quae nullitate laborant, quaeque ideo quippe non existentia habentur; Rota, cor. de Cursis, decis.. 292, n. 4. Neque satis iuxta Schmalzgrueber loc. cit. n. 26: « Si partes nihil aliud in compromisso expresserint, forma in arbitrio servanda est fere eadem, quae in iudicio,... adeoque citari partes, contestari utrimque litem, iurari de calumnia et fieri alia debent, quae ad processum iudicialem pertinent. Ita omnes. » Imo et in arbitriis, nulla solemni servata forma editis, praesentia partium est omnino necessaria; Rota coram Crescentio Sen. decis. II, De arbitris, n. 2, et in decis. 14, coram Buratto, num. 25. Adeo ut, si altera partium, licet vocata, iudicio sistere negligat, speciali iure receptum est, arbitrum sententiam edentem, nullum ferre iudicium. Ita expresse Voet ad ff. lib. 4 tit. 8 p. 15. Atqui in controverso hoc laudo aquensi nulla fuit iuris regula adhibita, nullus ordo vel umbratilis figura iudicii. Post duos menses Praesul foroiuliensis nuntiat Episcopo niciensi se arbitratum acceptare, ac designare Archiepiscopum aquensem, postridie ipsi Archiepiscopo arbitrale officium committit, et vix elapsis 5 diebus, prodiit laudum: partes in iudicium non sunt vocatae, defensiones non expectatae, nec dies ad eas instruendas concessa, aut ad pronuntiandum statuta; sententiam conficit Archiepiscopus inaudito episcopali consilio, quod expressis verbis niciensis Praesul petierat, editum arbitrium Episcopo tantum foroiuliensi communicatur, illud inscribens << lettre decision »; ac demum pars quae arbitrum elegerat, quaestionem designaverat, defensionem constituerat, decisionem receperat, ipsamet post 11 dies alteri parti factum iudicium renunciat. Obiectioni vero quae fit, nempe niciensem Praesulem, accepta notitia de arbitri electione, et potuisse et debuisse statim respondere, sibique providere, respondet patronus retorquendo argumentum. Sane, ait, foroiuliensem Episcopum qui rogatus de arbitro seligendo a die 28 Aprilis ad 23 Iunii responsionem distulit, haud merito posse exigere, ut nunciata arbitri electione, quinque diebus altera pars nedum responderet, sed et omnia absolveret. Allegata enim pro se Dioecesis negotia, alteri etiam parti non deerant. Ultimum demum nullitatis vitium in eo collocat patronus quod Archiepiscopus ultra petita iudicaverit. Siquidem foroiuliensis Episcopus ex triginta quinque obligationibus duas tertias partes, sive saltem viginti petierat; et nihilominus arbiter iudicavit, universas debere petenti concedi. Porro limites compromissi iurisdictionem definiunt, nec arbiter potest illos excedere; Rota decis. 14, in Annot. num. 46 cor. Buratto, Schmalzgrueber, loc. cit. n. 34, ac DD. passim. Quin dicatur cum foroiuliensi Episcopo, in huius controversiae solutione recurrendum esse ad decretum Consistoriale, quo novi fines statuebantur, et a quo exorantur Episcopi niciensis et foroiuliensis, ut moderarentur amice in bonum commune. Hinc pronunciandum est ex aequo et bono et non secundum ius strictum. Respondet enim orator Decretum consistoriale nullibi vetuisse de iustitia disputari imo haec habere art. 8: « Si quae vero supervenerit difficultas, ea iuxta canonicas leges deferenda erit ad A. S., cuius erit declarare aut emendare, aut cum civili auctoritate componere. » Cum ergo nihil obstet quominus EE. PP. ad causae meritum iudicandum deveniant, iam ad hanc alteram orationis partem pertractandam patronus accedit, atque haec recolit. Sacerdotem Sauvaire, qui pingui annuo censu iam cumulaverat parvum Seminarium loci Grasse, donavit insuper, iuxta verba ipsius foroiuliensis Praesulis, quinquaginta syngraphas favore iuvenum magni Seminarii foroiuliensis. Porro ex hisce verbis patet legatum respicere quidem Seminarium foroiuliense; sed accidentaliter et indirecte; directe enim et realiter respicit alumnos, qui primum institutionis curric lum in parvo seminario loci Grasse obiverant. Porro huiusmodi alumni, qui prius foroiuliense seminarium ingrediebantur, post separationem loci Grasse a Dioecesi foroiuliensi factum est, ut necessario ad niciense Seminarium cum universis. iuribus et redditibus transirent. Huiusmodi esse notissimum dismembrationis effectum, S. Rota docuit decis. 234 num. 6 part. IV tom. 1 rec. << Dismembratio iurisdictionis...... operatur ut dicta loca et personae a quibus abdicata est iurisdictio, dicantur de territorio et subditi illius in quem iurisdictio, translata est. » Quod principium conceptis verbis ita sancivit Decretum consistoriale, art. 3, Utriusque sexus fideles,.. cum suis circumsitis locis, ecclesiasticis beneficiis, piis institutis adnexisque rebus, Dioecesi niciensi incorporentur eique perpetuo subiiciantur. » Ergo etiam controversum legatum Sauvaire tamquam ius personarum, quae sub alia iurisdictione translatae sunt, transire cum personis debet ad novam iurisdictionis provinciam. Quam evidentiam praesules aquensis et foroiuliensis non oppugnarunt. Nihilominus, ait patronus, uterque eximius praesul principia, quae agnoscit, in casu applicari non posse contendit. Nam foroiuliensis Episcopus scribit: negotium eiusmodi iuridice tractari nequit, ideo convenit pronuntiare ex aequo et bono et non secundum ius strictum. Et Archiepiscopus aquensis ait: requirenda est indubia testatoris voluntas, minime vero summum ius. Et subdit donatoris intentionem hanc certe fuisse, ut beneficiis complectendo pauperes quosdam iuvenes, beneficium quoque conferret Seminario foroiuliensi. Sed respondet orator hanc voluntatis interpretationem nullius valoris esse; siquidem quod certe ac directe voluit fundator, hoc unum fuit, clericis sui nativi loci benefacere: cetera vero nonnisi indirecte et iuxta modum intenta, parvi esse facienda. Et quia obiicitur secundo, ius strictum in themate non posse applicari; quia in magnum damnum, adeoque et in magnam iniuriam, vergeret Dioecesis foroiuliensis: haec enim, districtu Grasse expoliata cum oppidis ac locis ditioribus, etiam hoc lucrum amitteret: - respondet patronus, in districtu loci Grasse octo esse paroecias adeo steriles ac frigidas ut novae Siberiae nomine veniant: divitem quidem |