66

"ritate ac prudentia perpensam, auctoritatis Suae pondere 'probandam, confirmandamque esse duxit, voluitque eam quatuor Archiepiscopis remitti respectivis per eos suf"fraganeis communicandam."

Tornò poi a parlarsi nel 1857 delle scuole secondarie o delle classi inferiori, sulle quali eransi già date istruzioni nella riportata lettera del 1841, e ciò nella congregazione generale di Propaganda de 9 Febbrajo di quell' anno, ove all' occasione dell' esame d'un Sinodo tenuto dall' Episcopato Irlandese nel 1856 si riferí un passo ulteriore fatto dal Consiglio detto d'Insegnamento nazionale per istabilire nelle città delle scuole più alte sotto l'esclusiva giurisdizione del Consiglio medesimo, il che veniva rappresentato dall' Arciv. di Dublino (Delegato Apostolico in quel Sinodo) come cosa piena di pericolo pel carattere protestante che presentavano coteste scuole, e per l'intento che attribuivasi al governo di pervertire i Cattolici. Quindi a forma della risoluzione della S. C. nella lettera, che si spedì all Arcivescovo sud. in data de 20 Febbrajo 1857 relativa al Sinodo, gli si aggiunse anche il seguente brano sulle scuole nazionali.

66

Quae autem in actis continentur circa novas Scholas "a Consilio nationali sub exclusiva ipsius auctoritate in"stituendas, ea Eñorum Patrum attentionem sibi pecu"liariter vindicarunt. Cumque exinde adolescentium "fidei non mediocre immineat periculum, S. C. sane non "potest quin Episcoporum sollicitudinem caritatemque "ad oves sibi commissas tuendas excitet vehementer. "Porro Antistites Hibernenses nunc praesertim ante "oculos habeant necesse est quaecumque jam cauta ac "praescripta fuerunt a S. Sede Apostolica super instruc"tione nationali, ut videlicet majori cura ac sedulitate "pervigilent quo animarum salus in gravius discrimen ex novo systemate adducitur, utque opportunis monitis,

66

"concionibus, pastoralibus literis fidei puritas ab errorum "contagione praeservetur. Quod quidem facilius ut ob"tineatur, atque efficacius A. Tuae, ac caeteris Hiberniae "Archiepiscopis etiam atque etiam commendat in Domino "S. C., ut quae ad eum finem conferre videantur, ea unanimiter, atque uniformi ratione, quantum fieri possit, "promoveantur."

66

II.

INSTRUCTIO

S. OFFICII DIEI 17 JAN. 1866, SUPER SCHOLIS MIXTIS.

Jampridem ad S. hanc Congregationem quaestio de

Scholis mixtis quae

tantur, delata est

perniciem rei Catholicae minipropositis dubiis . . . . 1° An Sacerdoti liceat Scholarum, de quibus agitur, alumnis catholicis, sive intra earum septa, sive alio, uti in Ecclesiam ad id convocatis fidei Christianae documenta speciatim tradere, aut pro eis cappellani (aumônier) quovis munere fungi. 2° An parentibus liceat liberos suos hujusmodi scholis instituendos committere.

Quemadmodum in re gravissima oportuit, tum diligentem circa rei veritatem ac statum ab Episcopis notitiam conquiri, tum mature agitari conferrique consilia, Sacra Congregatio curavit, quibus rebus praemissis, de eadem denique dirimenda egit feria IV. die 17 Januarii hujus anni 1866.

Porro praecipuum et capitale dubium quod secundo loco proponebatur, visum est: An liceat parentibus liberos suos hujusmodi scholis instituendos committere-quo in

excutiendo vehementer Eños Patres commoverunt, tum intrinsecum rei periculum, tum ea quae ad eos ab ipsis Epis. relata sunt. Itaque omni ope curandum esse censuerunt, ut omnibus patribus familias persuadeatur, se nihil pejus de prole sua, de patria, de re catholica universa mereri posse, quam ut natos suos in extremam hanc aleam committant. Cum enim puerilis aetas pro sua ipsa ingenuitate ac simplicitate vafrorum hominum seductionibus, nisi diligenter custodiatur, tota patet, tum vero maxime si iis implicetur rerum adjunctis in quibus eam versari in ejusmodi scholis necesse est. Auctoritas quippe praeceptorum quae maxime in adolescentium animis valet, ad ea omnia approbanda quae in iis vident, ex iisve audiunt, naturali quadam vi eos rapit; quo fit, ut illorum erga religionem indifferentia, errores ipsi haereticales, catholicaeque religionis contemptus, venenato quodam alitu tenella pectora inficiat, extinctoque calore omni pietatis penitus corrumpat. Cui pesti haud minus lethifera accedit haereticorum contagio, quorum corrupti mores, indita ex sectario dogmate indocilitas quaeque pueriles animos vehementissime movet, in catholicam fidem atque ecclesiae precepta mordax dicacitas, si quid incorruptum aut firmum in ipsis manserit, labefactent ac perdant necesse est. Quae sane per se gravissima graviorem etiam in molem assurgere Emi Patres perspiciebant ea considerantes quae ab Epis. aperiebantur, eo consilio ejusmodi scholas institutas esse, ut catholica religio ex istis regionibus extirpetur; eo enim praefixo scopo nihil industriae, nihil fraudum, nihil adversarum virium praetermissum iri ad contraditam ipsis juventutem pervertendam nemo non videt.

Neque vero illud quispiam sibi persuadeat, immunes ab hac pernicie scholas illas fore, quae materiam a religione discretam atque profanam habent. Etenim praeter quod

eadem in illis ab haereticorum sive praeceptorum sive condiscipulorum vitae ratione ac familiaritate scandala impendent, novus profecto in humanis rebus sit oportet qui non sentiat etiam in ejusmodi scholis aditum haereticis magistris undequaque aperiri, ut puerilem simplicitatem opportune et importune, data et non data occasione circumveniat, et in laqueos inducat, cujus quo magis inquinatae atque occultae sunt artes, eo magis sunt ad perdendum efficaces. Itaque non tantum quae sacris sed etiam quae profanis disciplinis, non tantum quae metaphysicae, aut ethicae, sed etiam quae mathesi, aut physicae aut historiae, aut humanis litteris aut linguis aut artibus, quibusvis tradendis institutae sunt, periculi atque exitii plenas ejusmodi scholas esse nulla ratione est dubitandum.

Quae sane cum ita se habere apprime nossent Emi Patres, non illud tamen eos praeteribat, peculiaria quaedam rerum adjuncta id efficere posse, ut easdem adire aliquando cogat necessitas, ubi scilicet ea tyrannide opprimantur catholici, ut ad scholas proprias id est catholicas adeundas, nulla jam illis aut pateat via, aut suppetat facultas, ideoque in ea sint optione, ut vel necessaria domui suae studiorum subsidia deserant, publicumque ipsum regimen heterodoxis totum relinquant, aut scholas mixtas utut invitissimi subeant. At vero licet id Patribus persuaserit non posse absoluto atque indefinito judicio aditum ad scholas mixtas omnino improbari remque potius singulorum Eporum. prudenti arbitrio, religiosaeque conscientiae esse relinquendam, nihilominus, ne in re gravissima quisque sese decipiat, duo voluerunt serio moneri, quae cum agitur de subeunda occasione proxima peccandi quae necessaria sit, omnes monent theologi: primo ut videant Epi., ne fucata aut proprie talis non sit ea quae objicitur necessitas, secundo ut ab iis ad quorum

officium id spectat, remedia omnia studiose adhibeantur quae ad avertendum perversionis periculum efficacia sint. Et ad primum quod attinet, animadverterunt frustra quempiam necessitatem causari, si ad alias scholas, quae sint mere catholicae licet in extraneis regionibus sitae possint liberos suos sine notabili damno mittere; ad alterum vero quod pertinet, moneri voluerunt plurimum ad hanc rem conferre, planeque esse necessariam unanimem sinceramque concordiam sive laicorum cum clero, sive minoris cleri cum Epis., sive omnium inter se, ut dum Epi. sive conjuncti de opportunis adhibendis remediis in synodis provincialibus agunt, sive singuli gregem suum qua voce qua litteris pastoralibus instruunt et confirmant, a supremis vero reipublicae moderatoribus, sive per se sive gravibus interpositis viris, ut meliorem in dies rerum ordinem et conditiones aequiores impetrent constanter studioseque curant, dum clerus minor ac praesertim parochi in catechesibus ac praecipue in iis exponendis veritatibus sive fidei sive morum quae magis ab incredulis atque heterodoxis impetuntur, diligentem operam ponunt, expositamque tot periculis juventutem magis magisque qua frequente sacramentorum usu, qua pietate in B. Virginem communire student et ad religionem firmiter tenendam excitant, in omnibus vero justum ac vehemens desiderium ut ejusmodi religionis ac pietatis offendicula, cujusmodi certe scholae mixtae sunt, removeantur, prudenter quidem sed assidue alunt, dum singuli genitores, quive earum loco sunt liberis suis sollicite invigilant, ac vel ipse per se, vel si minus idonei ipsi sint, per alios de lectionibus auditis eos interrogant, libros iisdem traditos recognoscunt, et si quid noxium in illis deprehenderint antidota praebent, a familiaritate vero et consortio haereticorum discipulorum omnino arcent et prohibent, omnium simul hac ratione conjunctae ac consociatae vires facilius efficacius