5o Affirmativa vel negativa, pro- obstringi non potest, cum ipsi lege at praecipit actus positionem, vel il-naturali prohibeantur. lam prohibet. Hinc dicitur etiam praeceptiva vel prohibitiva. 6o Prohibens simpliciter, vel irritans, aut permittens, prout actum illicitum tantum, aut invalidum reddit, vel agentem prohibet inquietari. 70 Favorabilis vel odiosa, prout ampliat vel restringit libertatem. 3o Utilis bono communi: 1o quia bonum communitatis est finis essentialis et primarius legis; 2o quia lex est actus publicae potestatis, quae in solum bonum commune instituta est; 3o quia, cum toti societati vel ejusdem parti imponatur, debet quoque ad ejus bonum referri. 8o Scripta vel usu servata, prout 4o Justa; lex enim injusta non est mandato scripto fertur, vel sola consuetudine introducitur et servatur. lex, sed abusus potestatis. „Si lex Nota: 1° Omnes leges humanae referuntur ad legem divinam seu aeternam, tam quam regulae secundariae et subordinatae ad primam regulam; nec illae vim obli- 5o Permanens seu stabilis, i. e. gandi in conscientia aliunde repetunt, quam statuta sine tempore definito, ita ut a lege Dei jubentis obedientiam legibus semel lata, nisi abrogetur vel noxia Lex autem aeterna juxta S. Aug. est evadat aut inutilis, tamdiu duret, quamratio divina seu voluntas Dei, ordinem diu stat communitas, cui imponitur, naturalem conservari jubens et pertur- vel quamdiu perseverant circumstantiae, bari vetans. Lex vero naturalis nihil in quibus lata est.(') aliud est, quam lex aeterna homini per rationem suam manifestata. humanis. 60 Promulgata; quia lex est regula generalis et publica actionum, dirigens et obligans communitatem. Regula autem dirigere et obligare nequit communitatem, nisi sit ei applicata et nota. Nota: 2o Omnis lex est aliquo modo praeceptiva, quia omnis lex aliquid injungit seu praecipit agendum vel omittendum. Lex enim de natura sua necessario obligat; non autem potest obligare, nisi praecipiendo actus alicujus positionem vel omissionem. Hinc lex permittens est etiam praeceptiva, saltem virtualiter; etenim permittendo, ut aliquid fiat, prohibet, ne il- DE AUCTORE LEGIS seu DE LEGISlad fieri impediatur. Resp. Sunt sequentes, quae in ipsa legis definitione includuntur, scilicet: debet esse possibilis, honesta, utilis, justa, permanens seu stabilis et promulgata. Ita ex prima parte Decreti D. 4. can. 2. Consonat S. Thom. 1. 2. q. 90. art. 2. 4. et q. 95. art. 2. 1° Possibilis seu de materia possibili; nemo enim ad impossibile obligari potest. 2 Honesta, i. e. statuens aliquid honestum; nam finis legis est homines facere bonos; nec homo bonus evadere potest per actus in se malos, ad quos -- CAPUT II. LATORE. 83. Legislator est superior legitimus, qui potitur auctoritate suprema, publica et independente supra communitatem ad ipsius regimen. Principia: I. Deus solus est legislator supremus et universalis, a quo necessario ccteri () Nec tamen quaevis mutatio circumstantiarum legis cessationem inducit. Cf. n. 121. Nota praeterea, legis stabilisit definito tempori, sed per hanc proprietatem non per hoc deficere, quod alligata tatem significari, legem suam vim non amittere, nisi per causas legitimas; item stabilitatem legum summopere conferre ad bonum publicum; differentia tandem aliqua inter legem et praeceptum innuitur. Cf. Ben. XIV., de syn. l. 13. c. 5. n. 2. - Suarez, l. 1. de legibus cap. 10. TRACTATUS DE LEGIBUS. Lex est regula externa et remota actuum humanorum, sicut conscientia seu dictamen practicum rationis est eorumdem regula interna et proxima. Agendum: 1° De legibus in genere; 2° de praecipuis legum speciebus. PARS I. DE LEGIBUS IN GENERE. publico, dum praeceptum proprie dictum a persona privata emanare potest, et subditos privatos respicere. Tale Dicemus de legis natura, auctore, -objecto et subjecto, promulgatione est imperium patris in filium aut prinet acceptatione, obligatione, inter- cipis in aliquem subditum. Saepe tapretatione, dispensatione et cessatione. men leges etiam praecepta dicuntur. - -- CAPUT I. contextu hujus tractatus abunde patet, praesertim principio: lex dubia non obligat. Hoc principium porro merito applicatur dubio de legis exsistentia et de ejusdem extensione. Num vero etiam dubio de legis vel obligationis cessatione? Auctor noster hac in re anceps haerere videtur. Plane vero consultum erit, talem extensionem non admittere, cum principium reflexum supra notatum quoad hunc sensum ne inter probabilistas quidem sit moraliter certum, sed valde dubium, uti constat ex duabus ultimis hujus tractatus paragraphis. Hinc affirmandum, in dubio (et quidem non solum practico, ut minus accurate ait auctor n. 79. in fine; in dubio practico enim contra legem agere semper nefas est!) de cessatione legis antea validae legi obediendum esse, donec cessatio per rationes moraliter certas innotescat; in dubio autem, utrum quis obligationi per se certae jam satisfecerit, adhuc onus satisfactionis subsistere, nisi forte alio adjuncto principio reflexo (v. gr. n. 75. I.) ab eodem liberetur, co vel magis, cum dubium hoc legem objectivam non directe attingat, sed tantum effectum legis, ejusdem vim scilicet obligatoriam, ideoque minus proprie tantum principium fundamentale applicari possit: lex dubia non obligat. Ipse auctor huic sententiae favet, si agitur de materia justitiae. V. n. 721. Sic leges divinae Moysi in monte traditae praecepta decalogi nuncupantur. Ceterum leges inter et praecepta parvum intercedit discrimen ('), cum plerumque tum principia ipsa, tum eorum applicationes praeceptis acque ac legibus conveniant. Idcirco in posterum a distinctione illa abstinebimus. Divisio: Lex multiplici modo distinguitur: 1o Divina vel humana, prout Deum aut hominem auctorem immediatum habet. 2o Naturalis vel positiva, prout natura ipsa rationali, vel actu positivo legislatoris intimatur. 30 Ecclesiastica vel civilis, prout a potestate spirituali vel temporali fertur. 4o Moralis, aut poenalis, vel mixta, prout sub sola culpa, vel sub sola poena, vel sub utraque simul obligat. (') Differt lex a praecepto stricte sumpto quadruplici modo: 1) lex fertur a persona publica in totam communitatem, praeceptum vero a persona quidem superiore, sed vel privata in personas privatas, vel etiam publica, sed agente cum persona privata et singulari; 2) lex etiam ad futuros extenditur, praeceptum ad solos praesentes: adhaeret scilicet personae singulariter determinatae; 3) lex per se perpetua est et vivit etiam legislatore suo defuncto, praeceptum vero exspirat morte praecipientis; 4) lex immediate afficit territorium, in quo promulgatur, mediate vero personas in eo degentes; praeceptum autem afficit immediate ipsas personas iisque firmiter inhaeret. Scav. obstringi non potest, cum ipsi lege naturali prohibeantur. 30 Utilis bono communi: 1o quia bonum communitatis est finis essentialis et primarius legis; 2o quia lex est actus publicae potestatis, quae in solum bonum commune instituta est; 3o quia, cum toti societati vel ejusdem parti imponatur, debet quoque ad ejus bonum referri. 4o Justa; lex enim injusta non est lex, sed abusus potestatis. „Si lex humanitus posita in aliquo a lege naturali discordet, jam non erit lex, sed legis corruptio." S. Thom. 1. 2. q. 95. art. 2. 5o Permanens seu stabilis, i. e. statuta sine tempore definito, ita ut semel lata, nisi abrogetur vel noxia evadat aut inutilis, tamdiu duret, quamdiu stat communitas, cui imponitur, vel quamdiu perseverant circumstantiae, in quibus lata est.(') 6o Promulgata; quia lex est regula generalis et publica actionum, dirigens et obligans communitatem. Regula autem dirigere et obligare nequit communitatem, nisi sit ei applicata et nota. Nota: 2° Omnis lex est aliquo modo praeceptiva, quia omnis lex aliquid injungit seu praecipit agendum vel omittendum. Lex enim de natura sua necessario obligat; non autem potest obligare, nisi praccipiendo actus alicujus positionem vel omissionem. Hinc lex permittens est etiam praeceptiva, saltem virtualiter; etenim permittendo, ut aliquid fiat, prohibet, ne il- DE AUCTORE LEGIS seu DE LEGISlud fieri impediatur. Resp. Sunt sequentes, quae in ipsa legis definitione includuntur, scilicet: debet esse possibilis, honesta, utilis, CAPUT II. LATORE. 83. Legislator est superior legitimus, qui potitur auctoritate suprema, publica et independente supra communitatem ad ipsius regimen. Principia: I. Deus solus est legislator supremus justa, permanens seu stabilis et pro- et universalis, a quo necessario ceteri mulgata. Ita ex prima parte Decreti D. 4. can. 2. Consonat S. Thom. 1. 2. q. 90. art. 2. 4. et q. 95. art. 2. () Nec tamen quaevis mutatio circumstantiarum legis cessationem inducit. Cf. n. 121. Nota praeterea, legis stabilitatem non per hoc deficere, quod alligata sit definito tempori, sed per hanc proprietatem significari, legem suam vim non amittere, nisi per causas legitimas; item stabilitatem legum summopere conferre ad bonum publicum; differentia tandem aliqua inter legem et praeceptum innuitur. Cf. Ben. XIV., de syn. l. 13. c. 5. Suarez, l. 1. de legibus cap. 10. n. 2. legislatores, quicumque sint, omnem Prov. 8. 15.: Per me reges regnant, suam potestatem accipiunt sive im- et legum conditores justa decermediate, sive mediate. Deus enim est nunt... ut supra in I. princ. Et regula summa et essentialis cujuslibet 1. Petr. 2. 13.: Subditi estote sive ordinis, cum ipse solus gaudeat su- regi, quasi praecellenti, sive ducibus, premo dominio in creaturas rationales, tamquam ab eo missis.(') quarum est principium et finis ultimus. Constat etiam ex scriptura: Per me reges regnant, et legum conditores justa decernunt: per me principes imperant, et potentes decernunt justitiam. Prov. 8. 15. et 16. Non est potestas, nisi a Deo. Rom. 13. 1. II. Ecclesia potestatem habet condendi leges, quae ad res spirituales spectant. Constat 1o ex scriptura sacra. Sic enim Christus Petro Matth. 16. 19.: Quodcumque ligaveris super terram, erit ligatum et in coelis etc. - Et Luc. 10. 16.: Qui vos audit, me audit, et qui vos spernit, me spernit; qui autem me spernit, spernit eum qui misit me. Item Act. 15. 28.: Visum est Spiritui Sancto et nobis, nihil ultra imponere vobis oneris, quam haec necessaria, ut abstineatis vos ab immolatis simulacrorum et sanguine et suffocato. Porro verba: Quodcumque ligaveris. . . qui vos audit, me audit . . . imponere vobis... significant potestatem ligandi seu leges statuendi Ecclesiae collatam. Constat 2o ex ratione. Ecclesia enim Constat 2o ex ratione. Etenim principes a Deo tenent potestatem regendi subditos, ut supra dictum est; atqui hanc potestatem exercere non valerent, nisi facultate leges statuendi gauderent. Ergo etc. IV. Semper obtemperandum est legitimis superioribus aliquid justa lege praecipientibus, sive immediate a Deo, sive mediante populo eos auctoritatem recepisse existimes. Ratio est, quia in utraque sententia sunt aeque a Deo societati gubernandae praepositi, ac propterea ipsius pollent auctoritate. Hinc nullius momenti est in praxi celebris controversia, utrum principes saeculares mediate vel immediate potestatem habeant. Censenda autem est justa lex, quoties de ejus injustitia apud viros doctos et probos communiter non constat, quia rectus ordo requirit, ut in dubio praesumptio superiori faveat. Quaesita: 85. Quaer. 1° Quinam in Ecclesia leges condendi facultate polleant? Resp. Papa, concilium generale, episcopi et concilia particularia. est societas perfecta in suo genere. Ergo gaudere debet potestate expedita ad proprium regimen necessaria. At- tota Ecclesia. Ipsi enim dictum est 1o Papa seu Pontifex Romanus pro qui Ecclesia suo regimini providere non in persona Petri: Pasce agnos meos, posset, nisi facultatem condendi leges. haberet; multi enim sunt abusus re-et 16. Vox autem pascere idem signipasce oves meas. Joan. 21. 15. primendi inter fideles, multaque ad Dei ficat, ac gubernare et regere. - Adde cultum promovendum aut servandum verba Matth. 16. 19. supra relata: et ad animarum salutem procurandam Quodcumque ligaveris etc. Papa enim constituenda sunt. Constat 3o ex traditione et constanti Ecclesiae praxi, seu ex variis constitutionibus apostolicis et conciliis, quibus statuta disciplinaria condita sunt. 84. III. Principes saeculares leges circa temporalia condere possunt. Constat 1° ex scriptura sacra. est verus successor Petri in cathedra Romana, est proinde Summus Pontistorum, Primarius Christi Vicarius fex, Summus Claviger, Pastor Pain terris. 2" Concilium generale, etiam pro () V. etiam n. 386. tota Ecclesia. Concilium. enim illud | Bened. XIV., de syn. dioec. l. 13. repraesentat totam Ecclesiam; ergo c. 3. n. III., ubi haec habet: Ea potest, quidquid potest tota Ecclesia (decreta), antequam promulgentur, generatim sumpta; ergo leges condere transmitti jussit Sixtus V. ad Sapotest pro tota Ecclesia. Sed nihil cram Congregationem Concilii, non valet concilium generale, nisi Summus quidem ut postea confirmationem_rePontifex ipsi praesit, sive per se, sive portent a Sede Apostolica, sed ut per legatos. Ecclesia enim, absente corrigantur, si quid fortasse in iiscapite seu Papa, repraesentari non dem aut nimis rigidum, aut minus potest. rationi congruum deprehendatur. Non Resp. 1o Capitulum, sede vacante, nihil innovare aut abrogare potest; sed dioecesim juxta leges exsistentes gubernare debet. Attamen statuta, quae 3o Episcopi pro dioecesi. Hoc enim semel tamen accidit, provincialia necessarium est ad rectam dioecesis concilia non solum a Sacra Congreadministrationem. Constat etiam ex gatione Concilii recognosci et, si opus illo Act. 20. 28.: Vos Spiritus San- fuerit, emendari, verum etiam a ctus posuit episcopos regere Ecclesiam Summo Pontifice, ita petentibus meDei. Jus illud accipit episcopus in tropolitanis a quibus sunt celebrata, sua canonica institutione. Nihil autem per apostolicas literas confirmari.(') potest episcopus in lege Summi Pon- 86. Quaer. 2o An leges contificis, cum inferior in superiorem ju- dere possint capitulum cathedrale risdictionem non habeat. Nec proinde Sede vacante, praelati regularium quidquam statuere potest, quod legi et abbatissae seu monialium superiocommuni opponatur vel illam infir- rissae? met. (1) Sed archiepiscopi et patriarchae leges ferre nequeunt pro dioecesibus suffraganeorum, quia non sunt superiores proprie dicti, quamvis earum lites ad se delatas componere pro circumstantiis necessaria forent, possint. instituere posset. Gousset n. 129.(2) vincia. Etenim, si episcopi seorsim Resp. 2o Praelati regularium veras sumpti leges pro dioecesibus statuere leges condere valent sive in congrevaleant, similiter et in concilio, sive gatione generali ordinis, sive alio modo nationali, sive provinciali, leges pro intra limites suae jurisdictionis seu natione aut provincia instituere possunt. Sed horum conciliorum decreta ad S. Congr. concilii Trid. mitti debent, ut recognoscantur. Sic ex antiquo jure a Sixto V. confirmato in Bulla Immensa aeterni, ubi dicitur de S. Congr. Concilii: Provincialium vero (conciliorum), ubivis terrarum illa celebrentur, decreta ad se mitti praecipiet, eaque singula expendet et recognoscet. Constat etiam ex 4° Concilia particularia pro pro (') Statuta episcopi etiam extra synodum, audito tamen consilio capituli (v. p. 2. n. 121. 2°), facta et promulgata juxta veriorem sententiam eamdem perpetuitatem habent, ac constitutiones synodales. Ita Ben. XIV., de syn. dioec. l. 13. c. 5. n. 1. S. Lig. n. 104. juxta proprias ordinis constitutiones. Habent enim statuta a Summo Pontifice approbata, a quibus facultatem subditos gubernandi accipiunt. Resp. 3o Abbatissae vel superiorissae monialium non possunt leges (') Confirmatio illarum synodorum per distinguendis, fieri potest, in forma comApostolicam Sedem duobus modis, sedulo muni vel in forma specifica. Cf. Bened. XIV., de syn. dioec. l. 13. c. 5. n. 11. et l. 12. c. 5. n. 13. Nec tamen transmissio ad S. Congr. Conc. et multo minus confirmatio per Sedem Apostolicam necessariae sunt pro statutis synodi dioecesanae. Ben. XIV., ibid. l. 13. c. 3. n. 6. (2) Cf. Bouix, tract. de capitulis p. 622. et seq. V. etiam conc. Rom. sub Benedicto XIII. tit. 18. |