3. De confirmacy, die myn joncheer van Cleve in onderhoudenisse der stat rechten gedaen heeft, 24 febr. 1482.

Wy Engelbert, brueder to Cleve ende ter Marcke, ruwaert ende beschermer der kercken, stadt, steden ende des lants van Utrecht, doen kondt allen luden, ende bekennen mit desen onsen brieve, want die eerbare, gemeyne ritterscap, ende wailgeboeren die stadt van Utrecht ende van Amersfoert, mit hoeren adherenten ende toestenderen, ons ter eren Gods ende in beschermenisse en vestenisse horer privilegien, rechten, vryheyden, gewoenten ende ouden heerkomen, ende om die ende horer alre live ende guede te bescudden ende te bescermen, eendrachtelike gekoeren ende aengenomen hebben totter kercken ende horen alre ruwaert ende beschermer, soe syn wy moigelyck gedachtich dyere truwen ende gueder gonste aen ons bewesen, ende hebben daerom hem samentlicken ende elcken van hem bisonder geloift ende loven mit desen onsen brieve, te weten, den prelaten, dekenen ende capittelen der kercken, ritteren, knapen, borgeren ende ondersaten der stadt van Utrecht ende van Amersfoert, mit hoeren adherenten ende toestenderen, die nu die kercke, stadt, stede en andere voirscreve regieren ende inne hebben, ende ons hyr inne byblivich syn ende werden sullen, alle punten, articulen, ende saken nabescreven. In den yersten, dat wy die kercke van Utrecht voirscreve ende al hoir gheestelike personen, die ritterscap, die wailgeboeren, die stadt van Utrecht ende van Amersfoert, mit hoeren adherenten ende toestenderen, ryken ende armen des lants van Utrecht voirscreve, bescudden ende beschermen sullen na allen onsen vermoigen, zonder enige beveynsicheyt ofte simulatie, in goeden truwen voer alle gewalde ende onrechten, die hem ofte enigen van hem aengelecht moigen werden. Ende dat wy die kercken van Utrecht voirscreve alle hoir personen, die ritterscap ende wailgeboeren, allen hoeren personen, die stadt van Utrecht ende van Amersfoert, ende alle hoir borgers ende ondersaten mit hoeren adherenten ende toestenderen, ende elcken van hem van synen live ende guede tot synen rechten, privilegien, vryheyden ende ouden gewoenten ende heerkomen, staen ende bliven sullen laten, daer die kercke ofte enige andere persone voirscreve van rechten, privilegien ofte hoeren gewoenten ende ouden heerkomen toebehoert hebben ende toebehoeren. Voert en sullen wy nyemant vangen noch doen vangen by ons, ofte by onsen amptluden, noch syne goede nemen ofte doen nemen in enigerwys, hy ende zy yerst mitten lantrechte vervolcht, ende mit oirdele verwonne, die getuynt, getimmert ofte gheerft is in den gesticht, die men ten lantrechte vervolgen will, ende enen ygelicken lantrecht te doen ende te laten gescien na innehout des lantsbriefs, dien wy na allen synen woerden ende innehouden volcomelike achtervolgen ende onderhouden sullen, ende daer niet tegens doen in enigen punten daer inne begrepen. Voert en sullen wy voertaen after dese tyt, als dese onwille gescheyden is, en gheen orloge, nochte groete zaken, dair oirloige gesien is van te komen, aennemen sonder berait ende consent der drie staten, als ecclesie, ritterscap, stadt ende steden voirscreven. Wy geloven oick mede, dat wy gheen vrede, bestant ofte zoene aengaen, noch maken en sullen, ten zy dat zy alle bededingt ende bedie nu ter tyt mit ons toestaen of namaels toestaende werden. Oick en zullen der kercken, noch des gestichts goeden niet bezwaeren, vervreemden, noch versetten van den sticht, mer die vervreemde goede aen haelen ende inwinnen na onsen vermoigen, ende die arme gelycken die rycke bescudden ende beschermen, ende hem voerstaen, als een guet ruwaert ende beschermer sculdich is te doen. Mede belyen ende bekennen wy, dat wy tot allen tyden, als wy in der ecclesien van Utrecht voer den capittell beclaicht

zoent zyn,

wy

werden, dat wy ofte onse amptlude enigen menschen onrecht of te cort gedaen hebben, of voer weygeringe van rechte, ende daerom van den doemdeken of den ghenen, die zyne macht heeft in der tyt, to capittell geroepen werden, to capittel comen sullen, ende recht doen, ende recht doen doen, by raide ende guetduncken der drier staten, alse der ecclesien, ritterscap, stadt ende steden voirscreven, ende wy en sullen hyr off, noch van den lantbrieff voirscreve enghene beroep doen, noch anders hyr en tegens doen, noch doen doen in enigerwys, zonder argelist in allen punten voirscreven. Ende alle dese punten ende articulen voirscreven, ende elck bisonder, hebben wy Engelbert, als een ruwaert ende beschermer voirscreven, geloift ende gesekert by onser truwen ende eeren, ende lyflicke ten heyligen gezwoeren mit volstaefden eede, vast ende stede te houden, te voldoen, ende niet te breken in enigerwys. Ende hebben des t'oirkonde onsen zegell aen desen brieff doen hangen. Gegeven int jair ons Heeren MCCCCLXXXII. opten XXIIII. dach in februario.

4. Wtsettinge, belieft by myn joncheer van Cleve, 24 febr., 1482.

Wy Engelbert, brueder to Cleve ende ter Marcke, ruwaert ende beschermer der kercken, stadt, steden ende des lants van Utrecht, doen kont allen luden. Alsoe die eerbare gemeyne ritterscap, ende wailgeboeren, die stadt van Utrecht ende van Amersfoert, mit hoeren adherenten ende toestenderen, ons ter eren Gods ende in beschermenisse ende vestenisse hoirer privilegien, rechten, vryheyden, gewoenten ende ouden heerkomen, ende om die ende om horen alre live ende goede te bescudden ende te beschermen, eendrachtelicke gekoeren ende aengenomen hebben totter kercken, ende hoire alre ruwaert ende beschermer, daerom dat, ende om dese sake voert te vervolgen, die steden van Utrecht ende van Amersfoert voirscreve, vaste costen gedaen ende wtgeleyt hebben, ende noch meer doen ende wtleggen sullen moeten; soe ist, dat wy die ritterscap, wailgeboeren, ende steden voirgenoemt, geloift hebben ende geloven mit desen onsen brieve, alse waert sake, dat tot eniger tyt by den drien staten van den lande, alse der ecclesien, ritterscap ende steden voergenoemt, enige wtsettinge van morgengelde ofte ander manier, die costen voirscreven te betalen, gestelt ende geordineert worden, om die selve costen den steden van Utrecht ende van Amersfoert weder te doen hebben, ende te betalen, dat wy alsdan dat mede believen ende consentieren, ende onse handen daer aen houden, ende sonder weygeren ofte indracht, daer toe helpen sullen, ende die onwilligen alsoe bedwyngen, dat sy betalen, elken na synen behoeren, gelyck dat gewoenliken ende costumeliken geweest heeft, ende noch is, alle ding sonder argelist. Des t'oirkonde hebben wy onsen segell aen desen brieff doen hangen. Gegeven in't jair ons Heeren MCCCCLXXXII. opten XXIII. dach in februario.

STUKKEN

LOOPENDE OVER HET TUDPERK 1486-1500.

DER

UTRECHTSCHE GESCHIEDENIS.

COMPOSITIE TUSSCHEN UTRECHT ENDE AMERSFOORT
OVER DE RENTEN. 's Maend. post invoc., 1486.

Item, den burgeren aen beiden siden hair achterwesen van olden renthen, te weten, voor sunte Katherinen dach, in't jaer ons heren dusent vier hondert ende tachtentich gecoft, te betalen met enen peninc lyfrenthen, tien penningen achterwesens nu verscenen, ende tot derthien avont toe verscinende, ende dien dach al, in't jaer ons heren etc. ses ende tachtentich.

Item, dat achterwesen van allen nyen renthen, te weten, na sunte Katherinen dach in't jaer enz. tachtentich gecoft, welke hair namen hier bescreven staen, ende nyemant anders, te betalen, als die oude renthen, gelyck voirscreven, alsoe sy hair betoen gebrocht hebben, ende hair name in handen der gedeputierde der stadt van Utrecht, na ludinge der clocken van Utrecht.

Item, alle rechtvorderinge ofte verwin gesciet mach wesen op enich van onsen burgeren live ofte goet aen beiden siden, nae den tractaet van der soenen laist gemaickt tusschen den hart hoge van Oistenryck ende onser beider steden etc., sal te niet, doet, ende van gheenre weerde wesen, te weten, enich goet binnen den tyt verwonnen, te commen an handen des geens, die des mit recht off gewonnen wair.

Item, aen beiden siden onse burgeren onbeset te bliven binnen onser steden ende vryheiden van enige achterwesen, si nu hebben, ofte moegen crigen, tot dertien avont toe naistcomende, ende den dach al, in't jaer etc. ses ende tachtentich, te weten, achterwesen van ouden renthen.

Item, die burgeren van Amersfoirt onbeset te bliven binnen der voirscreve stadt van Utrecht ende hoere vryheit van allen nyen renthen, ende van achterwesen, si nu hebben, off hier namaels crigen moegen op die stadt van Amersfoirdt, wtgesondert dengenen, hair namen hier bescreven staen, die te doen in manieren, als van den ouden renthen voirgescreven

staet.

Item, Henric van Syl, Roelof van Syl, Willam van Syl, Odula Tonis Sollen wyf, Dirc van Santen, Henric Dirc van Santes dochter, Clara Cornelia Dirc van Santes dochteren, HenGouda ric Gysbert soen, Griet Henric Gysberts dochter, Clais Bruninx soen, zyn wyf, Toen ende Geertruut Aert Aelbertse dochteren, Willam Henric Pyls dochter, Agnies meyster Jelis dochter van Noerd, Janna syn dochter, Cely Jacop Vreincxse dochter, Mary Jan Gerytze dochter, Jut Geryts dochter van Eemskerck, Eerlant Gysbert van Stoutenburch dochter. Item, yemant, die syn achterwesen an beiden siden tot desen dage toe noch niet gelyft en hadde, en sal an beiden siden geen recht off laten wedervaren van dat selve achterwesen, voerscenen wesende tot dertien avont toe, ende dien dach al, in't jaer etc. ses ende

tachtentich.

Wy burgemeisteren, scepenen ende raede der stadt van Amersfordt, doen kondt allen luden, ende certificieren mit desen onsen openen brieve, dat wy mintlick ende vruntlick gededinct ende gecomponiert syn mit die eersaeme stadt van Utrecht, hoeren borgeren, ondersaten ende inwoenres, in manieren ende vuerwairden, als desen cedele, mit desen onEnde hebben dairom gelooft, sen brieff doersteken, begrepen heeft ende einhoudende is. ende beloven mit dese selve onsen brief, die articulen, punten ende voerwerden dese cedele doursteken begrepen, die te houden, na te gaen, ende te voldoen, sonder argelist. konde des hebben wy onser stadt segel secreet beneden aen desen brief doen hangen. Gegeven in 't jaer ons Heren dusent vier hondert ses ende tachtentich, 's maendaichs post invocavit. Naar het orig. in 't stads-archief, lade D, no. 7.

Oir

ZOENE TUSSCHEN BISSCOP DAVID VAN BOURGONIEN MITTEN GESTICHT
ENDE JONCKER JOHAN, HEERE TOT WYSSCHE.

Dond. na Ald. heyl., 1490.

Wy Adolph, greve tot Nassouw, heer tot Wyesveiden, statholder generaell der lande van Gelre ende van Zutphen, Everwyn, greve tot Benthem ind heer tot Steenforden, ende geordinierde rede des lants van Gelre voirscreve, doen kondt allen den ghenen, die dese Alsoe as zeker twyste, onlede ende vede opgeresen onse brief sullen sien oft horen lesen.

is geweest tusschen den hoichwerdigen fursten und heren, here David van Bourgonien, bisscop t'Utrecht, onsen besonderen lieven ende genadigen here, synre lieven genaden landen, luden, steden ende ondersaten, aen eyne, ende den edelen, onsen lieve neve ende joncheer Johan, heer tot Wyssche, zynen zoenen, oeren dieneren, toestenderen ende hulperen, ende hulpers hulperen, ander deyls, hercommende van sekere scholt vorderinghe, onse neve ende joncheer van Wyssch aende vurscreve onse lieve ende genedige here van Utrecht ende synen gesticht vermeynt ende gevordert gehadt heeft, dair sich dan onse neven, vader, here ende joncheer Henrick, heer tot Ghemen, lantdrost van Nerheren, ritterscap ende stede der graefscap van Zutphen, ums sekere gewalde, name, roeff ende brant der koniglicken majestatis undersaten, und hem luyden, und den oeren, van den van Wyssch ende den synen onbillicke, as wy verstaen, toegevoecht, mede inne gemengt, ende ergheven hebben, Soe verre, dat men voert totten belech ende veltleger die Stichsche uver die Wildenborch ende die van den graefscap vur der Borch komen is, ind soe ons dan sulke onwille van wegen der koniglicke majesteite mede uyt gueder naberscap, als billick, van gnedige herten

leyt geweest is, besorgende vorder onwille, last, ende meerre inconvenienten tusschen beyde parthyen, oer landen, luyden ende ondersaten dairvan ontstaen muchten, hebben ons hyeromme onsen lieven ende gnedige heer van Utrecht ind synre lieffde ende gnade sticht to eeren, ind der saicken to guede, bynnen der stadt van Doesborch gesueght beyde parthyen by ons doin verschriven, ums in den dinghen onderstaen to handelen, die vede ende onwille neder to moegen leggen. Ind hebben in't lest mit weten ende wille beyde partyen seker articulen tusschen beyden bededingt ende in crafft deser unser uytspraken bededinghen, die alsoe van beyden parthyen achtervolcht ende gehalden sullen werden.

In den yersten soe is verspraken ende bededingt, dat vur inne ende vur all die vede ende onwille, die tusschen beyde parthyen tot desen dage toe geweest heeft, ganse aff, doot ende tot nyet zyn zall. Ind heeft die eyn parthy des den anderen in kraft deser onser dedyngen eyne alde, stede, vaste zwoen hyer myt ende up gegeven van al dat sich uver ende nae in deser veden ende onwille deser scholtförderinge halven, des sich dair an cleven mach van den eynre parthyen weder die ander gemaict ende gegeven mach hebben, nyet dair van uytgescheyden, gantse, alynck ende all verleken, beswoent ende gescheiden syn sal ende bliven. Voert sullen die gevangen to beyden zyden, die eyne tegen den anderen op eyne alde oirvede, sonder enich ghelt to gheven, vry ende quyt zyn; deesgelicx alle geloeffde ende onbetaelde penningen van gefangen, brandscat, dingtael ende anders in deser veden ende onleden geloift, sy weren verschenen off onverschenen. Voirt doden tegen doden, name tegen name, schade tegen schade, ende brant tegen brant; sal oick dat eyne tegen d'ander doet ende quyt syn. Dan weert sake, dat enige gevangen van der Stichtscher syden gefangen, verfuert, off verschict weeren, sal der van Wyssch allen mogelycken vlyt aen keeren, dat die selve gefangen weder tot zynen handen gebracht, gestalt, ende inne gelycker mathen quytgescholden sullen werden. Dan off hem sulcx ontstunde ende in synre machte nyet en weer, en solde nochtans dese zwoene dair omme nyet verbraken, ende der van Wyssch des oick om bededingt zyn; dan bevyndet sich, dat die ghene, die upter Wildenborch ende up ter Borch belegen zyn, die gefangen in den belege, off dair vuer afgeschict hedden, men die selven dair toe bedwyngen, ende soe lieve doin, dat sy die gefangen weder op die Wildenborch ende der Borch stellen, die alsdan in geliker mathen als andere gefangen quyt syn sullen.

sal

Voert is bededinght, dat sulke schultvorderinghe, als der van Wyssch up onsen lieven ende genedige heere van Utrecht, ind synen sticht, steden ende ondersaten vermeyndt te hebben, dairomme hy ende zyne zoene mitten selven tot oepenbaer vede, roeff ende brant komen zyn, sal hier mit doet, to nyet, ende ganse alinck aff, vergeten ende machteloes syn ende bliven, sonder der scholt halven enyge vorderinge, ticht off aenspraek meer up onsen lieven ende genedigen heere van Utrecht, synen gesticht ende nacomelingen, bisscopen t'Utrecht, to sullen doin, to maicken, to hebben, off to behalden; dessgelycx sal oick der van Wyssch syne zoene ende toestenderen, weder om ten ewighen daghen verdragen ende verlaten zyn den vurscreven onsen lieven ende genedigen heer van Utrecht, zynen gesticht, landen ende luyden, enige rechtonghe off beternisse te doen van sulken scaden, as hy ende die syne den voirscreve onsen lieven ende genedigen heer ende sticht van Utrecht deser scholtvorderingen ende saicken halven gedaen moegen hebben, sonder dairomme aen hem, ende den synen enyge vorderinge, ticht of aenspraec te doin, off to maicken, off van oer luden wegen to doin doin, to maicken off lathen geschien, in eniger wys, ende sal dat eyn tegen d'ander hyr myt quyt, ende to nyet bededingt syn ende bliven.

Voert is bededingt, dat die ghene, die van wegen der van Wyssch up ten vurscreven tween huysen ther Wildenburch ende der Borch, van den Stichschen ende graefscap vursereven

27