ENINGE TUSSCHEN UTRECHT ENDE WYCK, Vryd. na S. Anthonis dach, 1493. Wy borgemeysteren, scepenen ende raeden der stadt van Utrecht aen die een, ende wy borgemeysteren, scepenen ende raeden der stadt van Wyck te Duerstede aen d'ander zyden, doen kond allen luden, ende bekennen mit dese onsen brieve, dat wy om meerre vruntscap mit malcanderen te hebben, om vorderscap onser beyder borgeren ende ondersaten, overcomen zyn zekere punten, soe die hierna bescreven staen. In den yersten, alle die borgheren, ondersaten ende inwoeners van beyden den steden, die op malcanderen, of tegens een te doen hebben van sculden oft anders, ende eenich op den anderen recht begeert of versuect, den sal men tot alre tyt een onvertogen recht laten gescieden. Item, soe wie van onsen borgeren oft ingesetenen lyffrenten oft erfrenten hebben nu ter tyt op enich van onsen steden, te weten, die borgeren van Wyck the Duerstede op Utrecht, ende wederom, die zellen te vreden zyn mitter betalingen, indien men hem soe vele jaerlicx aen gelde betaelt van hoer lyffrenten ofte erfrenten, als men den ingesetenen van elker steden betaelt, mit overwisinge off mit scriften. Ende die betalinge salmen doende wesen altyt binnen een half jaer nae den verscenen termynen. Indien dat niet en gesciede, soude die ghene, die in gebreke waer, daer voer moegen besetten die borgers van der ander stede, ende hoere live ende goede daervoer bespreken. Ende die alsoe besproeken wort sell moegen binnen den yerste verthien dagen, nae dat hy bespreken is, noch moegen betalen als voirscreve staet; ende en gesciede dan die betalinge niet, soe moegen, die aen den gebreke zyn, hem behelpen mit haeren brieve, ende men sal hem recht doen na grotingen ende vermoegen derselver brieven. Item, men en sel gheen wthemsche toelaten oft vremde borgeren ontfangen, die men recht doen zell van lyffrenten, ofte erfrenten, oft ander brieve, die de steden voerscreven aengaen, op enich vanden steden, borgeren, lyff off goet; mer waert, dat yemant behylicten enighe lyffrenten off erfrenten, off vercreech mit versterff, die sal men betalen als voerscreven is. Ende dese enicheyt sell geduerende wesen een half jaer nae enich van der steden opscriven, ende langer nyet. Ende want wy aen beyden zyden dese voerscreve overdrachte onverbrekelick gehouden willen hebben, soe hebben wy geloeft, ende geloven elcx van onser steden wegen alle punten voerscreven, ende elck bysonder, elcx den anderen onverbrekelyck te houden, als voerseyt is; alle dinck sonder argelist. Ende des t'oerkonde hebben wy hiervan twee brieven alleens sprekende laten maken, wthangende bezegelt mit onser steden zegelen, der elck van ons steden een heeft. Gegeven ende gesciet int jaer ons heeren dusent vier hondert drie ende tnegentich des vrydaghes na sunte Anthonis dach. Naar het orig., in stads-archief, lade D. n°. 33. SAUVEGAERDE DES ROEMSCHEN CONINCX, Maximiliaen, by der gracie Gods, Roemsch coninck, altyt vermeerder 's rycx, coninck van Hungarien, van Dalmatien, van Croatien, etc., ende Philips, by derselver gratie, Erts hertoghe van Oistenryck, hertoge van Bourgoengen, van Brabant, etc., van Gelre, etc., grave van Vlaenderen, van Artois, van Bourgoengen, van Zutphen, etc.; allen onsen stedehouderen, maerscallen, capiteynen, edelen, ridderen, schiltknechten ende geselscappen van oerloge te peerde ende te voete, ende allen anderen onsen luyden van oorlogh, ende enen yegelycken van hemluyden, denwelken desen getoent sullen worden, saluyt ende dilectie, doen cont, dat wy ter ernstigher bede van onsen lieuwen getrouwen Christoffel, marcgrave tot Baden, greve tot Spanheim, onsen lieven vurste, neve ende stadthouder generael in onsen hertochdom van Lutzenborch ende graefschap van Chimy, ende Engelberten, grave van Nassou ende van Vyenne, heer van Breda, oick onsen neve, eersten camerlinck ende stathouder generael in allen onsen Nederlanden, in afwesen ons lieven vurst ende neve Aelbrecht, hertoghe van Saxen, ende om meer andere oirzaken, ons daertoe fuerende, die stadt van Utrecht mit sampt dat geheele sticht, steden, heerlicheyten ende dorpen in den voorsz. sticht van Utrecht gelegen, mit horen toebehoren ende aenclevingen, alle die ingesetenen, geërfde ende inwoonende, derselver hoire huysen, scuren, landen, beemden, houwen, bosschen, possessien ende goederen, hoedanich dat zy zyn, genomen ende gestelt hebben, nemen ende stellen mit desen in onsere besondere protectie, bescuddinge, bescermenisse ende sauvegaerde, ontbieden ende bevelen u daer omme zeer strengelyck, ende een ygelyck van u besonder, alst hem toebehoren zal, dat ghy in der voorsz. stadt van Utrecht, noch in enighen anderen steden oft dorpen, in den voorsz. sticht van Utrecht gelegen, noch op die ondersaten ende inwonende van dien niet en logeert, noch gedoocht of laet logeren enighe van uwe luyden te peerde of te voete, noch oick en neemt of gedoocht te nemen enich koren, haver, graen, noch andere goeden, ruerende ende onrurende, hoedanich die zyn, gevogelte, hoenders, beesten, peerden, merrien, ossen, runderen, koeyen, kalveren, scapen, verckens, noch enigherhande andere manieren van gedierten, dan die reden wys gereet te betalen, clederen, linwade, potten, pannen, scotelen, plattelen, noch ander eerden of tinnenwerck, huysraet, noch enigherhande manieren van goeden ende have, voer u selven provisien ende guarnisoen van u luyden of van enighen van u oft peerden, ende laet ende gedoocht die voorsz. inwonende van derselver stadt van Utrecht ende der geheylder sticht, mitsgaders hoire ondersaten, pachteren, wiven ende kinderen, gaende ende kerende in onsen gehoirsamen landen vredelick ende rustelick in heure nootsaken, lantwinningen ende andere labeuren, hoedanich die zyn ende wesen mogen, sonder die to scatene ofte rantsoenerene, ongenouchte ofte scade in live, in goede, noch anderzins, in wat manieren het zy, maer indien ghy of enighe van u luyden gelogiert zyt in die voorsz. sticht van Utrecht, steden, dorpen, huyscuren oft pachigoeden, in derselver sticht gelegen, dat ghy verlogiert ende wttrekt terstont ende doet verlogieren ende wttrekken uw voersz. volck ende ruters van oorloghe; ende indien ghy oft enich van uwe luyden yet genomen oft onthouden hebt van den heuren, dat ghy dat wedergeeft oft doet wedergeven terstont desen gesien, ende geheel ende al stelt in zynen eersten ende behoirlicken staet, ende daer inne doet, soe dat gy van goeder onderdanicheyt ende gehoirsaemheyt jegens ons gerecommandeert mocht worden, te kennen gevende, dat ons t'contrarie leet wesen zoude, ende souden u daer af doen straffen ende corrigeren ten exemple van anderen, ende des en zyt in ghenen gebreke; ende hebben denselven van der stadt van Utrecht ende den voorsz. sticht gewillekeurt ende geoirlooft, willekeuren ende oirloven mit desen onsen brieve, schilden oft blasoenen, mit onse wapenen optie poorten der voorsz. stadt van Utrecht ende andere steden des voorsz. stichts, ende op die kercken, poorten, huyzen der dorpen ende sloten in den selven sticht gelegen, te stellen ende te setten; ende omdat wy't begeren, dat onse voorsz. bescermenisse ende sauvegaerde te bat onderhouden moet worden, soe hebben wy deze voorsz. onse neven Christoffel, marc sen, grave van Baden, ende Engelbert van Nassou, ende eenen ygelicken van hen bysonder gestelt ende geordineert, stellen ende ordineren mit desen jegenwoerdigen onder ons ende in onsen name, behoeders, beschermers, ende beschudders derselver stadt van Utrecht ende der geheylder sticht, in manieren als voorsz. is, diewelke ende enen yegelyken van hemluden wy, in des voersz. is, geobedieert willen hebben als ons selven, want ons alsoe gelieft. Ende want men van desen te doene hadde mogen hebben in diverschen plecken, wy willen dat een vidimus authentiek of copy, gecollationeert ende geteykent van enen onser secretarissen, gelove gegeven sy, als desen principalen jegenwoerdigen brieve. Gegheven in onser stadt van der Grave, onder onsen secreet seghel, die wy Coningh by ons hebben, den 6sten dach in augusto, int jaer duyst cccc. vier en tneghentich, ende van den rycken van ons coningh, te weten van den roemsche, t'IX. ende van den voersz. van hongarie t'V. Aldus onderteyckent: MAXIMILIANUS. By den Roems kuening, Martens. COMPROMISS ENDE GEBLYFF TUSSCHEN DEN HERTOGE VAN GELRE ENDE ONSEN GENEDIGEN HEER VAN UTRECHT, 4 April, 1495. Wy David van Bourgonien, by der genaden Goeds bisscop t'Utrecht, maken kondt allen luyden alsoe seker twiste ende grote schelingen verresen waeren, ende wael versienlyck was vorder the verrysen, die sich tot groten lasten, schaden ende veden hadden moegen stellen, tusschen den hoechgeboren vorsten ende heeren, heeren Caerlle, hertoge van Gelre ende van Gulick, ende greve van Zutphen, onsen lieven neven, ende synre liefden alinge lantscappe, bewanten ende toestanderen ter eenre; ende ons, onse steden Amersfoerdt, Rienen, bewanten ende toestanderen ter ander zyden; overmits zeer grote verderffelyke hoemoeden, toelaste, rove, name, brande, yerste aen inneminge zeker onser sloten, vesten ende huysen, ende na then gronde te brande gestalt, vengenisse onser undersaten, ende ander scaden, vyantlycke wercken, ende alle vyandschewyze, oick niet sonder consent, mer als wy kunnen mercken by toestant van onsen lieven neven, hertoge voerschreve, ende synre liefden lantscappe, steden, vlecken ende bewanten toedoen ende bystant, boven langen guetlyken onderholdene vrientscap ende nabuerscap unser ende unser zyde, oick onverwaert op ons, onse steden, undersaten, bewanten ende toestanderen, menichvoldich ende wyderwegen ungebuerlyken gekeert ende gehandelt zyn, die ons ende den onsen, zonder daer omme_weder the doen, ende doen wey in onderholdinge van onse ende unser kercken rechten ende bescermenisse onser undersaten in gheenreleyerwys langer en stonden the lyden, ende daerom me ons daertoe genselyken hadden beginnen te stellen daer inne alsoe te versiene, alsoe wy meenden ons daer en tegens beste te dienen. Dat welke wy, die altyt tot vrede geneyget zyn, ende zeer gherne die guede oude vrientscap ende nabuerscap geweest is tusschen onser beyder lande, ondersaten ende inwonende, underhouden saghen, by tusschen spreken van zekeren onsen gescicten raden mit enighe gedeputeerden van onsen vyff goedshuysen, ridderscap ende stadt van Utrecht, aen spykerscamp ter dachvaert vergadert wesende, ons ende onse steden Amersfoerdt, Rienen, bewanten ende toestanderen, mit den voerscreven onsen lieven neve hertoghe, ende synre liefden lantscappe, steden, bewanten ende toestanderen, voirgeruert, up allen ende elcken bysonderen saken, hoemoeden, gebreken, roeff, name, brant, unde scaden van beyden tsyden tot hiertoe gebeurt, ende die van ons ofte van onser wegen scriftelick ofte muntlyclyck voergegeven zyn, ofte wy noch in middelen tyden ; an deses compromiss voergevende doen werden, ende daer wy enige recht ofte redenen toe moegen hebben, gans ende alingen wtgegaen ende verbleven zyn, wtgaen ende verbliven mit desen onsen brieve, alse nementlyks wy David bisscop aen burgermeysteren, scepenen ende raede onser drier steden Deventer, Campen ende Zwolle, ende unse lieve neve hertoich voerscreve, ende zynre liefden lantscappen, steden, bewanten ende toestanderen, aen die eersamen burgemeysteren, scepenen ende rade der drier steden Nyemegen, Zutphen ende Aernhem, als aen arbitratoirs, vrientlyke segsluden ende nederleggers, alle vurscreven handelen, saicken, hoemoeden, van rove, name, brande, overgrepen, ende ander schaden Alsoe dat wy bisscop vurscreve alle alsulcke saicken, hoemoede, gebreken van rove, name, brant, vengenisse, overgrepe, ende menichfoldigen scaden, den wy ende onse steden Amersfoerdt, Rienen, bewanten ende toestanderen beclagende zyn geweest, ofte noch beclagen moegen, tegens den vurscreve onsen lieven neve hertoich, ofte zynre liefden lantscappe, steden, vlecken, undersaten, bewanten ofte toestanderen, samentlick ofte elck_bysonder, die vurscreven burgemeysteren, scepenen ende rade der steden Nymeghen, Zutphen ende Aernhem, ofte enige van den drien', ende der gelyken onse lieve neve vuerscreve, ende zynre lieffden lantscappen, steden, bewanten, ende toestanderen, alle hoer gebreken, overgrepen ende scaden, der sie sich samentlick ofte bysonder tegens ons, ofte die onse, beclagende zyn, aen die vurgenoemde burgemeysters, scepenen ende rade onser steden Deventer, Campen ende Zwolle, ofte enigen van den drieën, bynnen die yerste toekomende maent na datum des briefs scriftelich sullen doen overgeven; Welcke saken, gebreken, overgrepen ende scade, alsoe van beyden syden scriftelich overgegeven, die burgemeysteren van Nymegen, Zutphen ende Aernhem, ofte enich van dien, ons ther plaetsen, daer wy dan wesen sullen, ende den onsen voerscreven, soe verre hem roeren mach, ende die burgemeysters van Deventer, Campen ende Zwolle, ofte enige van den drieen, unsen neven hertoich voerscreve, ther plaetsen zyne liefden alsdan waeren, ende oick aen die steden ende bewanten van zynen liefden, soe verre die enen yegelyken berueren sullen, unvertoichlick overseynden ende verkundigen sullen. Ende daer op wy bisscop voerscreve van ons ende unser, ende die voergenoemde onse lieve neve hertoich ende synre liefden lantscappe, steden, bewanten ende toestanderen van hoer zyden, binnen die eerste maent daer naestkomende, alse nementlyke binnen den tween maenden na datum 's briefs, in allen maten, als vurscreven, sullen aen die voerscreve burgemeysteren, scepenen ende raden scriftelyke moegen doen antwoerden, welke antwoerden, in gelyker maten als die clagen, overgeseynt sullen werden; up welke antwoerde ellick van ons beyden partyen vurscreven sullen moegen repliceren binnen die yerste maent daer naestvolgende, alse nementlyke binnen de derde maent na datum deses compromiss, ende sullen die replicen van elker syden oick alsoe overgeseynt worden, als vuerscreven is. Ende sullen die vurscreve burgemeysteren, scepenen ende rade der sess steden vurscreven by hoeren gedeputeerden zy daer toe ordinerende werden, over alle alsulke handelen, saken, hoemoeden, gebreken, overgrepen, van rove, name, brant ende ander schaden, oick die antwoerden ende repliken van beyden zyden overgegen sullen werden binnen die yersten maent daer naestkomende, nementlyk binnen die neeste vierde maent nae datum 's briefs, volgende konde ende waerheyt nae alre noitdrufte, ende als toe den saken dienen zall, doen hoeren ende in scrifte stellen laten, nae welker clagen, antwoerde ende replyke scriftelyke overgegeven, ende konde ende waerheyt gehoert wesende, als vuerscreven is, sullen die voi screve borgermeysters, scepenen ende rade der vuerscreve sess steden, ofte hoer volmachtichde gedeputeerde binnen die yerste dan daer naestvolgende maent, alse nementlyke binnen die yerste vyff maenden na datum des compromiss, zich ther gelegenre plaetsen by malcanderen voegen ende volkomelyke kennynge dragen op die vuerscreven clagen, handelen, saicken, gebreken, overgrepen ende scaden, toe beyden zyden overgegeven ende hoer vonnissen ende arbitraill sententien over die beteringe der groter hoemoeden, ende verrichtinge der schaden ende overgrepen nae den rechten ofte redene in vrientscappen wysen ende gheven. Ende voert mits derselver sentencien ordineren ende verclaren middelen, daer by ende mede guede vruntscap ende nabuerscap tusschen beyden onsen landen underhouden, ende dergelycke grote onverwinlicke scaden ende overgrepen the beter ende voerder in toecomenden tyden verhuedt moegen bliven. Ende ofte die selve vrienden der voirscreve sess steden sich niet en overdroegen, ende des vonnisse ende sentencie the gheven niet eens geworden en kunnen, sullen die selve macht hebben enen onpartylicken overman the nemen ende te kiesen, welke overman zy verenighen ende vernuegen zali, dat vonnisse ende die sentencie eendrachtelyck the geven ende te ordineren, als voerscreven is. Ende wes alsoe by den vrienden der voergenoemde sess steden eendrachtelyken, indien die des eens werden, oft by die selven ende den overman gekoeren, als voerscreven, gekant, gewesen, arbitrieert ende geordineert sall werden, sullen wy bisscop vuerscreve, ende die onse, soe verre ons dat rueren mach, ende unsen lieve neve hertoich voerscreve, ende zynre liefden lantscappe, stede, bewanten ende toestenderen, in allen puncten hem sulx beruerende zell werden, zunder enich wederseggen ofte becroenen, dat waer mit manier van enigen rechten, ofte wegen van feyten ende gewelden, annemen, believen, vollen trecken ende nagaen, up die pene hier nabescreven. Des is mede verdedingt ende gevorwerdt, dat binnen middelen tyden, hangende dit tegenwoerdige compromiss ende geblyff, guede vrientscap ende nabuerscap tusschen onsen lieven neven van Gelre vuerscreve, ende ons, ende onser beyder landen, luyden, undersaten ende bewanten geoeffent, gebruket ende onderhouden zel werden, unses eens undersaten ende bewanten in des anderen landen, steden, vlecken, bewynde ende stromen, vry ende veylich opt gewoentlyke tolle ende wechgelde wandelen, verkieren ende hoere komanscap ende hantieringe, bedryven, wtgenomen alleen een yegelyck voer zyns selfs eygen proper schult, daer sal men then rechte voer antwoerden. Oick en sullen onses eens vyanden ende quaetwillende in des anderen lande, steden, sloten ende vlecken omme thoe scadigen niet onthouden, gehuyset ofte geherberget, noch oick gestadet worden, by alsoe men dat weet, ende machtich is te keeren, doer inne ofte uyt onser eens in anderen landen the scaden in eniger wys. Voert is mede in desen verblive bevoerwerdt ende overdragen, dat alle gevangenen toe beyden tsyden den tyt deses compromiss duerende, bedaget sullen werden, als reysighe ende krychsknechten op hoer eeren, burgers ende huyslude op gewoentlycke borchtochte: mede sullen alle geloefde penningen, die niet betaelt zyn, onbetaelt blyven staen, die tyt desess compromiss vuerscreve. Ende waer enige verwissinge der geloefder penningen gesciet, sulke verwissinge zall oick in hoer macht bliven staen den selven tyt van desen compromiss duerende. Voertaen hebben wy bisscop vuerscreve voer ons ende onse bewanten, ende die voerscreve onse lieve neve van Gelre, ende zynre liefden lantscappe, steden ende bewanten vurscreven, bewilliget ende bewilligen mit desen onsen brieve, oft zake waer, dat God verhuede, dat enige van ons parthyen voirscreve in desen vuerscreven puncten deses geblyfs ende voerwaerden, alinge ofte eens deels gebreclyck gevonden worden, soe menichwerve dat gesciede, vallen sall in een pene van drie dusent merck guets puyrs sulvers, sonder enige wederseggen ofte exceptien, op the leggen ende the betalen tot hande der voerscreve segluden ende arbit ratoers; welke pene gekeert zel werden, dat een derdendeel in die eere Goeds, dat ander der-dendeel tot profyte des ghenen die in desen verblive ende overdrachte onverbreclick |