dat die bisscop wt wetlicken saecken suspect waer perthye dragende, recht weygerende, off dies gelyck; in welke gevall die van Utrecht ende dat Nedersticht sullen gehouden wesen voer ons te recht te staen, ende wy sullen cort, onvertogen expedicie van recht doen bynnen acht off negen maenden ten langsten. Ende sullen zy houden, 't gene dat na recht gewesen sell worde, opte voirscreve peyne van X". Philips gulden, t'appliceren als voeren, die selve uytspraicke ende vonnisse in hoere cracht ende van weerden blivende. Ende wairt saecke, dat die selve grave van Bueren ende heer Floris van Ysselsteyn anders feytelicken by oerloge off andersins, hem tegen die stadt ende sticht van Utrecht bewesen, wy sullen alsdan die hant mitten-voirscreve van Utrecht houden, en helpen straffen die misdaet. Ende desgelycx, oft die van Utrecht selve yerst oerloge begonsten sonder recht te spreken, wy sullen alsdan als voeren die hant houden mitten voirscreve heeren van Bueren off Ysselsteyn tegen die van Utrecht. Ende sullen insgelycx die van Utrecht, soe verre sy den voirscreve heeren van Bueren off van Ysselsteyn, ende hoeren nacomelingen in toecomenden tyden yet eysschen willen, gehouden zyn, dat voir ons te doen, by wegen van rechte. Item, 't voirscreve tractaet gesloten ende besegelt, soe dat behoirt, wesende, bynnen der voirscreve stadt van Utrecht, ende all eer 't selve sall moegen aldaer werden gepubliceert, soe sullen die selve van Utrecht gehouden werden, all haer volck van wapenen oerloff te geven, ende hem des quyt te maken, mits oeck geheel ende all off te leggen ende neder te doen werpen 't blochuys, staende op ten Vaert; behoudelicken, dat die voirscreve heer Floris van Ysselsteyn van gelycken doen sell van zynen luyden van oerlogen, hem onnoetsaikelicke wesende voer die bewaernisse ende verseker theyt van der stadt van Yselsteyn tegen die Geldersche. Item, ende mits desen zellen cesseren ende te nyete gedaen werden alle gescillen, differenten, actien, wegen van feyte ende vyantscap, wesende tusschen ons, den voirscreve grave van Bueren, heere Floris van Yselsteyn zyne zoene, ende den voirscreve bisscop, staten, stadt ende Nederstichte van Utrecht. Alle welke punten ende articulen ende elck bysonder, onder de conditien voirscreven van byder trouwen van onsen lichamen, ende in keyserlicken ende princelicken woerden beloeft hebben ende beloven mits desen onsen brieve, t'onderhouden ende doen onderhouden onverbrekelick, sonder nimmermeer dair jegens te gane, oft te doene, oft gedoegen gegaen off gedaen te zyn in eniger manieren. Mer indien yet van onser zyde ter contrarie gedaen worde, dat terstont te repareren ofte doen repareren, ende stellen in syn eersten ende behoerlicken state. Ende ten eynde, dat all 't gene, dat voirscreve is, goet, vast ende gestadich blive tot ewigen daige, hebben wy onsen segell hyer aen doen hangen. Gegeven in onser stadt van 's Hertogenbossche in de maent van augusto, in't jaer ons Heeren duysent vyff hondert ende elfive, ende van onsen rycke van Germanien 't XXVI. ende van Hongrien, etc. 't XXII, GELOFTE VAN SEKERE NABESCREVE HEEREN, OM DEN TRACTAET VAN Heynrick, van Monteney, gouverneur van Bresse, allen den genen, die desen brieff zellen zien, saluyt. Alsoe om te leggen ende te nyete te doen all alsulken geschillen ende differenten, die opgestaen ende geresen syn geweest tusschen den eerwaerdigen vader in Goede, hoechgeboere ende vermoegende forst, Frederick, marckgrave tot Baden, bisscop tot Utrecht, ende die van der stede ende Nederstichte van Utrecht, ter eender zyde, ende onsen lieven ende getrouwen neve, die grave van Bueren ende heer Floris van Egmonde, jonge heer van Ysselsteyn, ter andere, ter saicken van welken differenten, vele gewalts, fortsen ende ander quaet gesciet zyn ende noch gescieden mochten, zeker tractaet ende appointement tegenwoerdelick gemaect ende gesloten is geweest tusschen der keyserl. Maj. ende onsen aldergenadichsten heere, die eertshertoge van Oestenryck, prince van Castillen, hertoge van Bourgonien, van Brabant, ende die voirscreve Bisscop ende die van der stede ende Nedersticht van Utrecht. Ende het zoe zy, dat deselve van Utrecht aen ons versocht hebben gehadt, hen dair op te verlenen ende overleveren onse besegelde brieven, tot meerre versekerheyt ende onderhoudenisse van der selver tractaet ende appoinctement, gemerct die onbejaerthede van onse voirscreve genadige heere, den eertshertoge; Soe eyst, dat wy begherende, dat voirscreven tractact moege volbracht werde ende sorteren syn volcomen effect, hebben by oirlove ende consente van onsen voirscreve heere geloeft ende geloven mits desen by goeder trouwen ende op onse eere, dat, zoe verre in ons es, wy sullen onderhouden 't voirscreve tractaet ende appointement, mit allen den punten ende articlen daer inne begrepen, sonder van onse zyden 't selve te gedogen ofte laten inne brecken in eniger manieren; gelovende voirts, te procureren met onse uyterste vermoegen, dat 't voirscreve tractaet belieft, gevesticht ende geconfirmeert sall werden by den selven onser aldergenadichtste heer ende prince, soe balt hy tot volcomender en behoerlicker ouderdom zall zyn, om 't selve te moegen doen, Des t'oirconde hebben wy desen tegenwoerdigen brieff onderteyckent mit onser hanteykenen ende den selven doen besegelen mit onsen zegelen, den VII dach van oust int jaer duyst vyfhondert ende elleve. Aldus onderteyckent boven 't zegell van Heynrick, grave van Nassouw: H. NASSOUw; boven 't zegell van Philips bastert van Bourgonien: PHILIPS BOURGONIEN; boven 't zegell van Jan, heer van Bergen: D'BERGHE: mits den affwesene myns zegels ick hebbe gebeden den heer van Zevenbergen, dezen voer my te zegelen; boven 't zegell van Adolff van Bourgonien: ADOLFF DE BOURGOGNE; boven 't zegell van Guido van den Banline, GUIDE DE BANLINE; boven 't zegell van Laurens van Gorrenod: L. DE GORRENOD. VAN GOIDS GNADEN, FREDERICH, BISSCOP T'UTRYCHT, 4 novemb., 1512. Lieve getruwe, ghy hebt ungetwifelt wael gehoert, woe unfromlicke, unredelicken ende uneerlicken Roloff van Munster, die unse amptman to Covorden the wesen plach, ende van uns nae vermoeghen synre commissie ende anders wy hem enich weges t'doene waeren, meer dan volcomelicker vernoecht ende tho vreden gestaelt, soe dat hy van der, noch enigen anderen saken cleyn, noich groet, rede ofte actie meer tot uns ghehadt, ende mit synen vryen wille guetelicken van den voirscreven unsen huyse Covorden gescheyden was, noich hier en boven unlangs dair nae in der nacht, sonder bewaringhe syner eeren, gekomen is met een deel knechten, ende heeft dat selve unse huys Covorden heymelicken weder aff gelopen, die leuten, die dair op waren, ensdeels doitgeslagen, de anderen hart gewondet, gevangen, gestocket, ende nae synen wille geschattet, ende noich voerder in unse, lande aldair ghetastet, enige dorpen ommegeslagen, voert andere unse undersaten gebrantscattet ende eensdeels in dingtael gebracht, ende sich noich ongelick meer stercktet, omme unse landen ende undersaten voerder the overvallen, the beschedighen ende the belasten; welcken gheweldigen ende vnredelicken voernemen te wederstaen ende dat selve unse huys Covorden wederomme in unsen ende unser kercken van Utrycht handen the brengen, vermanen wy u, als onsen leenman, by uwen plichten, loeften ende eeden, ghy uns gedaen hebben, dat ghy up sancte Katherynen dach naestcomende, gherustet alhier bynnen onser stadt Swolle by uns syt gestaelt uns t'helpen, dat voirs creve onse huys Coverden weder in unse ende unser kercken voirscreve handen te brengen. Dan indien ghy hierinne oeverhorich weren ende sulckes niet en deden, gelyck ghy hier bevoerens in der voerleden Gelderschen vehde unghehoersame gheweest syndt, 't welck wy u noich niet en verlaten, gedechten wy alsdan tegens u ende uwen leenguede voerder te vervolghen, als sick dat tegen ungehoersame leenmans, sonder yemant des tho verdragen, behoeren solde. Hier nae ghy u genselicken moegen weten the richten. Godt sy mit u. Gegeven in unser stadt Swolle, den vierden dach in novembri, anno XV. duodecimo. Het adres was: Unsen lieven getruwen leenman Geryt van Zuylen van. Nyevelt. (M. sc. Dit origineele heeft mij vertoont den hoogwelgebore heer Grave van Rechteren, heer van Westervelt, die hetzelve onder eenige papieren op den huize Geeresteyn gevonden hadde.) A MON COUSIN, MONSGR. L'EVESQUE D'UTRECHT, Mon cousin, je me recommande a vous, jay ouy ce, que Thoison Dor ma rapporte a son retour devers vous sur ce, que lui avoie donne charge vous dire de ma part, dont et du bon vouloir, que tousiours avez a l'empereur, mon seigneur et pere, monsgr. et mon nepveux et la maison, ne vous servie assez remercier, priant y tousieurs continuer et vous donnerez occasion a mes dicts sgr. et nepveux vous estre tousiours bons parens et voisins. Et quant a la matiere de ceulx de votre cite d'Utrecht, je vous ay assez fait dire par ledict Thoison ce, que y puis bonnement faire, pour metre quelque bon appoinctement entre mesdicts sgrs. pere et nepveux le sgr. d'Iselsteyn et les dicts d'Utrecht, vous advertissant, que, sans ledict d'Iselsteyn, ne suis deliberee entrer en aulcun appoinctement avec eulx, et semblabement se lesdict d'Utrecht n'accompplissent les trois pointz, que ledict Toison vous a declareez, assavoir, quilz habandonnerent entierement msgr. Charles de Geldres, quilz abbatront le blocus par eulx fait, et pour le III, quilz donneront congie aleurs soldoyers et gensdarmes dudict de Geldres et desarmeront leurs navires et ne donneront aucune faveur, ne assistance audict de Geldres, ains vniront en ses choses comme vous et voz villes de stict. Et moyennant ce, les pourrez asseurer, quilz parviendront alla submission, dont vous avons fait parler par ledict Thoison. Et pour ce, quilz le veullent sonder sur lallee du sgr. de Gaesbeeke, je desire bien vous advertir, comme ledict de Gaesbeeke na eu de nous aucunes lettres, ne charge par escript, forceque en generael et sans lui delarer (!) aucuns pointz, lui avons dit de bouche, que se ceulx d'Utrecht et son beau pere vouloient venir a raison, ils trouveroient, que serions plus encline a la paix, que a la guerre. Atant mon cousin je prie notre Sgr. vous donner ce, que desirez. Escript à Bruxelles, ce 1111 de jullet, XV. XI. Vostre cousine, MARGUERITE. "T GELEYDE VOER ALLEN OUDEN RUITER SCULDEN IN DES CONINCS LANDEN, 1 mey, 1517. Kaerle, by der gracie Goids coninck van Castillien, onsen seer lieven ende getrouwen, den cancellier, den president ende den luyden van onsen heymelicken ende grooten rade, den cancellier ende de luyden van onsen rade in Brabant, den president ende de luyden van onsen rade in Vlaenderen, den stadthouder, president ende den luyden van onsen rade in Hollant, Zelant ende Vrieslant, ende allen anderen onsen rechteren, officieren ende onondersaten, dien dit aengaen sal, salute endc dilectie. Doen te wetene, dat wy ter begheerte van den drie staten, van der stadt ende beeden der stichte van Utrecht, ende om zekere redenen, ons daertoe porrende, den selven staten ende allen den ingeseten van der voirscreve stadt ende beyden stichten, ende van allen den steden, sloten, vryheyden ende dorpen van Utrecht, ende van dier toebehoirten in 't generael ende yegelycken van hemlieden in't particulier ende besundere, wt zunderlinge gracie verleent ende geconsenteert hebben, verleenen ende consenteeren mits desen, dat zy voirtaen in ende duer allen onsen landen ende heerlicheyden sullen moegen comen, wandelen ende in den selve keeren ende converseren, hetzy mit coopmanscape, off anderen hueren goeden, off anders, om anderen hueren affairen, soe hem dat goetduncken sal, veylichlycke, zekerlycke ende vredelicke, ende zonder dat men deselve, off enige van hemluden, off hueren goeden sell moegen arresteren off houden, off in eniger manieren becommeren off belasten, ter cause van der ruyteren off knechten scoltt off sculden, by hemlieden gemaekt in der tyt van der beleggingen ende oirloge van Utrecht, over dertich jaeren gesciet off daeromtrent, wyen den selven ruyters off knechten, off huer actie hebbende zyn off wesen mochten. Ontbieden u daerom ende yegelycken van u, dat ghy den voerscreven ingesetenen van der stadt ende beide den stichten van Utrecht ende dier toebehoirten in 't generaell ende een yegelycken van hemluden in 't parliculier ende besundere, van onsen voirscreve octroye ende consente inder manieren als boven, doet, laet ende gedoecht, vredelycke, rustelycke ende volcomelycke genyeten ende gebruyken, sonder hemlieden daer tegens te doen, te laten oft gedoogen becommeren, belasten off arresteren, in lyve off in goede molesteren ter contrarien. Ende off sy luyden off yemant van hemlieden off hueren goeden, nu off namaels, ter causen van de voirscreve ruyteren oft knechten scolt off sculden, in den tyden van den voirscreve belegginge ende oirloge van Utrecht off dair omtrent gemaekt, gehouden off gearresteert waeren, den zelven doet tot volcomen lossinge ende delivrance terstont stellen, want ons alsoe gelieft; behoudelicke dat deselve van der stadt ende stichten van Utrecht voer huere anderen sculden, yegelicken voer den synen, hem in justicie verantwoirden ende responderen sullen. Gegeven in onser stadt van Brussel, den yersten dach in meye, in't jaer ons Heeren duysent vyfhondert ende zeventhiene, ende van onsen rycken de tweeste. Aldus onderteyckent by den coninck: DUBLIOUL. STUKKEN LOOPENDE OVER DE JAREN 1525-1527. DER UTRECHTSCHE GESCHIEDENIS. BRIEVE, DAER DIE GEMEENTE DER STADT UTRECHT GEDWONGEN HEBBEN Wy y Henrick, palsgrave by Ryn, hertoge in Beyeren, elect t'Utrecht, etc., maken condt allen luden: Also die gemeenen gilden binnen onse stadt van Utrecht om nutscap, gemeen oorber ende profyt van ons stadt voirsz., ende omme te vervallen die groote ende zware lasten van sculden ende anders, die de drie staten deses onses Nederstichts, ons in segele ende brieff gelooft hebben, ende onse stadt voersz. oock anderssints schuldich is, overcommen, gemaickt ende ons op huyden by horen oversten van onsen stadt ende horen gescicten wt allen gilden voor doen houden hebben, sekere puncten ende articulen hier na beschreven: In den eersten, dat die vyff goidtshuysen ende alle die andere geestelicheyt mitten cloosteren mede excys van allen wynen ende bieren, gelyck die borgeren ende ondersaten, geven zellen, ter tyt toe, dat wy samentelicke vry sullen wesen. Item, dat die vyff goidtshuysen geven zellen van die XLVI". gouden gulden, die onse genadige heere noch resten aen den drie staten, van stonden aen vyffthien duysent golden gulden, ende alle cloosteren binnen de steden Utrecht, Amersfoordt, Rhenen ende Wyck, ende daer buyten, thien dusent gouden gulden; ende die ander XX". gouden gulden_zellen staen op't gemeen huysgelt, daer zy den derden penninck off corten zellen den grontheeren van stonden aen, ende eerst dages op te brengen, wtgesondert de drie biddender oorden ende die Brigitten binnen Utrecht. Item voort, dat die geestelicheyt ende die gasthuysen, noch niemant van hore wegen, geen weerlicke goeden, huysingen, erven off renthen, binnen off buyten der stadt van Utrecht |