copen en zellen, ende voort te vreden wesen mitten goeden, die sy op dese tyt hebben, op't verboren van den goeden.

Item, dat men niet verder reysen en sell ter dachfaert, dan opte Putcuip ende op Spyckerscamp, ende elcke stede op syn selfs cost.

Item, den Rhyn mitte Vecht sel men verdiepen van de Vaert tot Maerssen, ende, jair wt jair in, houden boven ende beneden sesthien schouwen, om 't selve gelt, dat daer toe staet. Item, dat men reeckeninge doen zell van alle alsulcke penninghen, als geboert zyn van't jaer van XI. tot deser tyt toe, 't welck well beloopt thien hondert duysent gouden gulden van gewichten, ende voort en selmen tot deser reeckeninge niemandt schicken, die reeckeningen doen zellen, ende die daer schuldich inne zyn.

Item, voert zel men reeckeninge doen vanden Leckendyck, Hynderdam, wtsettinge, mergengelt, huysgelt, ruytergelt, als men gebeurt heeft van't jaer XI.

Item, dat men die molenaers, die buyten woonachtich zyn, blyven zell laeten by hoer privilegien, die se van outs gehadt hebben.

Item, dat men den dam van Jan Benninck ende deu rysweerdt van myn heer van Brederode off doen zell binnen een maent nae desen dach, daer myn genadige heer die hant aen houden ende alle alsulx toe doen zel, als een goedt landforst schuldich is te doen. Ende want dan die gemeene onse stadt gilden voorsz. oitmoedelick ende vruntlicken aen ons by hoeren oversten ende gescickten voorsz. doen versueken ende willen hebben, alle dese voorsz. punten te willen believen ende approberen; So is't, dat wy aenmerckende al 't gene voorsz. es, die selve puncten voorsz. elck besonder belieft ende approbiert hebben, believen ende approbieren mit desen, belovende die vast ende stade te onderhouden ende doen onderhouden. Alle dinck zonder argelist. Des t'oirconde so hebben wy onsen zegel aen desen brieff doen hangen over ons selven ende mede over capittelen van den vyff goidtshuysen t'Utrecht, alse den Dom, Oudemunster, S. Peters, S. Jans ende S. Marien; ende voort over allen anderen cloosteren ende gemienten binnen onse stadt ende stadt vryheyt van Utrecht gelegen, alse ten Duytschenhuyse, St. Catrynen, St. Pauls, reguliers, Oudwyck, St. Servaes, Wittevrouwen, etc., om haere alre beden wille, so veel als elcken van den voorsz. geestelicken dat aengaen mach. Gegeven in't jaer ons Heeren duysent vyffhondert vyff ende twyntich, des woensdaechs opten lesten cruys dach, den XXIIII. dach in meye.

Op den selven dach hebben de vyff capittelen beleden ende belient, dat zyl. den bisscop gebeden hebben den voorsz. brieff over hem te besegelen, ende hebben daer omme belooft, dat zy de selve brieve ende alle punten, die hem aengaen ofte beroeren mogen, houden, voldoen ende achtervolgen zullen ende willen, ende voort alle hoere vermogens van de ander geestelicheyt voorz. doen onderhouden ende voldoen zullen. Hebben oeck haer capittels zegel aen desen brieff doen hangen. Gegeven etc.

(Volg. gelijkt. copij, berust. in 't arch. der oud-roomsch cathol.)

GENERALE REMISSIE VAN COMMOTIEN EN OPROEREN,
in julio 1526 gegeven.

Also op gisteren S. Jacobs dach by de ecclesien ende ridderscap, als twee staten, int groot capittelhuys van den Dom t'Utrecht opt behagen van den ouden ende nieuwen raedt overdragen is, dat alle oproer, commotie ende vergaderinge by nachte ende dagen den enen par

tye tegen den anderen gemaeckt ende gesciet nae en boven de wtspraecke onses genadigen heeren van Utrecht, tot desen tyt toe vergeven, quytgeschouden, doot ende vergeten syn, uytgescheyden, die gesleten syn, bedevaert te reysen ende haer bedevaert noch niet gedaen en hebben.

Ende omme voertaen rust, vrede ende cenicheyt te onderhouden, ende alle oproer, commotien ende andere onbehoirlycheyden te myden, dat voertaen nyemant van de geestelichcyt noch wereltlicheyt, edel noch onedel, van binnen noch van buyten, wtgenomen onsen genadigen heere de bisschop ende syn genade dienaars, ende de overste onser stadt, heeren ende stats dienaers lange messen, harde colderen ofte clederen, noch wapen, noch geweer, dan een behoirlyck cnoopmes, by daghe noch by nachte, meer dragen mogen binnen onser stadt. Ende dat voirtaen oock nyemant des avonds na negen uyren by driën, vier, vyf, ses of meer, op de straten gaen en sullen sonder licht ofte lantaerne.

Ende dat men oock voirtaen dat compromis der vrye gilden, ende de wtspraecke onses genadigen heere, lest geschiet, in alle hare poincten onderhouden sal, op't verbeuren, die in gebraecke bevonden werde, gestraft te worden by den raedt, na wtwysen en vermogende wtspraecke voersz., ende andersints, nae gelegentheyt der saken, tot des raets goetduncken, tot welcke straffinghe, opdat se behoirlyck moge geschieden, de twee staten overbodich syn, daer aen de hant te houden, tot des raets vermaninge.

So is't, dat de raet ende de heeren gecommitteerden wt den gilden, dit voersz. ten besten overwegende, hier oock inne belieft ende geconsenteert, te anderhouden bevolen heeft. (Volg. gelijkt. copij, berust. in 't arch. der oud-roomsch cathol.)

ANNO XV. XXVII., DES WOENSDACHS NA S. VALENTYNS DACH, TER CLOCKEN VERKUNDICHT, IN TEGENWOORDICHEYT DER RADEN ONS GENADIGEN HEERE VAN UTRECHT.

Omme dese stadt van Utrecht, geestelyck ende weerlyck, edele en onedele, in ruste ende vrede, oock wt ewighe verderfe te halden, heeft myn genadige heere van Utrecht, aanmerckende 't compromis, onderhanteyckent by den oudermans van den gilden, daer op syn fürstel. genade op vrydach post Willebrordi laetsleden, aen synre genade handen geloeft ende onderhanteyckent by den driën staten ende den geschickten van den gilden, ende ter stadt clocken wtgepubliceert, niet als behoerlyck onderhouden synt worden; besorgende daeromme syn furstel. genade geen verbintenisse noch seeckerheyt, die voertaen in segele ende in brieve gescien souden mogen, insgelycx, als voorsz. is, gehouden souden worden. Hebben hier omme syn furstel. genade, op't behagen van syn furstel. genade staten, so die selve geen voorraem tot onderhoudenisse, rust ende vrede, ende tot bescermenisse van allen goeden luyden, geestelyck ende weerlyck, edelen ende onedelen, hoewel hem luden voersz. die gesteltenisse ende gelegentheyt binnen syne furstel. genade stadt Utrecht best kundich is, dat hem niettegenstaende synre furstel. genade menichvuldigen versoecken niet te doen en stonde, als sy seyden, geraemt, dat men een sterckte binnen deser synder furstel. genade stadt doen maecken soude, tot geenre oirsaecken dan alleene alle goede luyden, geestelick ende weerlick, sonderlinge den raedt der stadt van Utrecht in vrede ende ontsicht te mogen blyven, ende alle wederwilligen van dien gestraft ende ter justitie gestelt mogen werden, sonder ymants, arm noch ryck, in den synen te vercorten in eniger wys, dan aan ygelycken na synen staet ende syne gerechticheyt te houden.

Aengesien dan die drie onse staten desses onses voorraems geen bevallen scynen te hebben, ouis overgevende etlicken artickelen, waer met sy vermenen, hopende onser stadt van Utrecht voertaen 't lichtste volck van den benen ende alle goede luyden in vrede te houden, dat ons tot onser eere ende om sulcks te volbrengen, niet genoechsaem en duncket te wesen, sonderlinge soo wy menichmael tot ootmoediger bede ende begeerte van onsen driën staten ende gemeene gilden, ons binnen desser onser stadt Utrecht in oproeren ende commotien, om mede die neder te leggen, gevoecht hebben, 't welck niettegenstaende sy ons onbillycker wyse, boven recht ende redenen, doen besegelen hebben, daer wy doch soo toe niet geneycht en waren, tot onser grooten oneeren ende schanden. Ende so dan onse staten after in sulcken heure articulen schriftelycken vermelden, sy op onsen behagen gestelt syn, ende wy se meerderen ende minderen sellen mogen, hebben wy daeromme, willende onse eere bedencken, sulcken artickulen, als ons overgegeven syn, in formen, als hier nae beschreven staet, gestalt ende ordineert.

Inden eersten, also wy tot ootmoediger begeerte der driën staten ende gemeenen gilden, op sinte Marcus avond lestleden, omme alle rust ende vrede des oproers halven te maecken, binnen onser stadt Utrecht comen syn, hebben wy etlicke punten den gemeenen gilden versegelen moeten; welcke besegelde brieven wy weder dencken en willen te hebben by sonnen scyne van desen daghe.

Item, op ons liefs Heeren hemelvaertsdach, in den jare voorsz., niettegenstaende wy ons in den processie in goedtsdienst gegheven hadden, heeft ons die noot, tot bescermenisse alle goeder luyden, geestelick ende weerlick, der gilden halven daertae gedrongen, wy ons wtter processie voersz. in eygenen persoon op sinte Johans kerkhoff by die gilden moesten voegen, ende hem daerenboven te versegelen, tot aff breuck van ons, onser kercken ende gemeene landes privilegien, 't gene hem belieft heeft; welcke brieven ende versegelingen wy oock weder willen ende dencken te hebben by sonnenscyne, als boven.

Item, so wy dan tot hoeren begheeren hier binnen onser stadt Utrecht gekomen, ende tot dat voersz. gedrongen syn, 't welck den een den anderen, gelyck niet en behoort te doen, hoeveel te meer dan onse ondersaten, als heuren lantfurste; waeromme wy dencken ende willen dair voer behoerlicke beteringe van hem te hebben.

Niet te min dit voersz. gedaen wesende, ende omme dan voertan onse stadt Utrecht ende alle goede luyden in rust ende vrede ende justitie te mogen houden ende brengen, hebben wy daer omme etlicke punten ende articulen, omme die na desen tyt voertaen te gebruycken ende t'achtervolgen, als hier na volcht:

In den eersten, dat die overste, scepenen, raiden ende oudermans van den ouden ende den nywen raede, elck persoenlicken, daer men die namen van opscryven sel, ons ofte den onsen, die wy daertoe schikken, eenen eedt doen sullen, te weten, oft gebeurde eenich rumoer, oproer ofte commotien opstonden, oick enighe morgenspraeck geleyt worde, anders dan by consent van den oversten, vermogens onse wtspraecke, dat sy dan, ende oock als sy des van hoeren oversten versocht werden, comen sellen by hoeren oversten, op verbeuren van hondert ponden, tot behoeff van onser stadt Utrecht, ende daerenboven noch aen onsen handen eerloos, trouweloos ende meynedich te wesen, als vredebrekers.

Item, alle die scutten onser voersz. stadt Utrecht sellen, elck persoenlick, hoer eedt doen, oick op't verbeuren ende in alle manieren, als den raet voirsz.

Item, dat alle gilden, elck persoenlicken, ons eenen eed doen sellen, als wy die selve by hoeren oudermans by ons ende den raide onser stadt Utrecht doen bieden werden, in bywesen van den oversten onser stadt Utrecht, sy sich geenes dings meer onderwynden en sellen, 't sy morgenspraecke ofte vergaderinge maecken in eniger wys, dan by wille ende con

sent van hoeren oversten onser stadt Utrecht voersz., op't verbueren van horen lyven ende goeden, ende waert, dat sy van sulcken hoeren oversten ontboden worden, so souden sy daer by comen ende doen, als sy by hoeren oversten schuldich syn te doen, oick opt verbeuren van hoire lyven ende goeden, als voorsz. Want dan die we vergilde niettegenstaende onsen wtspraecke ende compromisse onser drien staten ende gescicten van den gilden op vrydach post Willebrordi lestleden, by onser stadt clocken gepubliceert ende vercondicht, sonder consent off belieffenisse van hoeren oversten morgenspraecke op sinte Nicolaus doen leggen ende geholden hebben, ende die selve wevers oock, niettegenstaende hoere gilde segelinge ende brieve, se onsen cloesteren, so wel buten als binnen onser stadt Utrecht, in voirtyden gegeven ende gegunt hadden, hoer hantwerck te mogen hantieren, geweldelicken genomen hebben, alles tegen onse wtspraeck ende compromis, billicheit ende redenen, willen wy, dat dat wevergilde doet ende te niet wesen, ende alle segelen ende brieven van privilegien ofte anders, hoeren gilde betreffende, soe sy des van ons, onsen voervaders, ofte onser stadt Utrecht hebben oft hebben mogen, in onsen handen brengen sal by sonnenschyn na der publicatien van desen, want in gevalle anders gebeurde, willen wy sulex aan alle wevergilde broeders samentlyck ende bysonder verhalen, als vredebrekers. Des so sullen wy sulcke profyten ende incomingen, als't voersz. gilde heeft, ordineren tot profyt ende oerber onser stadt Utrecht, daer't best dienen sal. Want oock der meulenaer gilde ons insonderheit inder oproeren meer gedrongen hebben, dan ander gilden, dat wy hem heure privilegien, se vermeenden te hebben, confirmeren souden, oeck so sy meest buten onse stadt Utrecht woonachtigh syn, waeromme sy onser stadt Utrecht van overvalle niet bescermen en connen, ende dairenboven die rycksten ende voertreffelycsten van onsen lantluyden in heure gilt nemen, willende die selve defenderen van den clockeslage, so wel op onsen leckendyck, als onsen maerscalken, niettegenstaende se heure goederen halven sy gebruyckende syn, so wel als andere gelycke in onsen landen geseten, sulcke ende gelycke lasten behoeven te dragen, alles contrarie onser hoocheyt; willen daeromme, dat dat selve gilde oock doot ende te niete we sen ende blyven sal, ende doen als boven der wever gilde.

Item, soo en sellen voertaen geene gilde eenige grasborgers maicken ofte doen maicken, ende alle die grasborgers, die buten onser stadt vryheyt deser tyt woonachtig syn, sellen van nu voertaen geen borgers wesen, noch borgerscap genieten, sonder argelist, anders dan die gene, die dorch weldaden in voirtyden van onsen voorvaderen ofte onser stadt Utrecht daertoe geprivilegicert syn.

Item, dat die gene, die de dammen, als den ouden Rhyn ende Maerssenbroeck bewaren, grasborghers blyven sellen, als die andere, daer toe van outs geprivilegieert.

Item, dat onse stadt Utrecht ofte gemeene gilden van nu voertaen genen burgeren meer verantwoorden of voerstaen sellen, dan hoer stadtboeck inne hout, ende sy hoeren eedt op gedaen hebben.

Item, dat dat oude wantsnyder gilde sal wesen ende comen, mit allen hoeren profyten ende toebehoren, mitsgaders den laste daer toe staende, by der riemsnyder gilde, so dat die twee voertaen maer een gilde wesen sal, ende die selve, die van den out wantsnyder gilde ten raede gecoren syn, so wel out raet als nye, sellen voertaen t'huys blyven.

Item, die oude cordewaniers sellen, mit allen hoeren profyten ende lasten, comen totten cordewaniers ende sel voertaen een gilde wesen, ende doen als die oude wantsnyders, als voirsz, Item, die wollenwevers ende louwers sellen voirtaen oick een gilde wesen, ende doen als boven. Item, die coerncopers ende steenbickers sal oick voertaen een gilde wesen, ende doen als boven, Item, die grovwerckers ende zadelaers sel oock een gilde wesen, ende doen als boven. Item, so en sullen in elcke gilde, die van nu voertan blyven sullen, niet meer dan XXV.

mannen te loot gaen, daer men die raet wt sel kiesen: welcke XXV. mannen voersz. al wesen sellen geboren borgers, of die de raet out ende nyw geboren borgerscap gegeven ofte noch geven sellen; ende die voersz. XXV. burgers sullen wy, mit onsen rade, wt elcke gilde die yerste reyse kiesen. Ende wanneer daer eene van de XXV. voersz. aflyvich wert, soe sullen die XXIV. een anderen wt hoeren gilde kiesen mogen. Die welcke XXV. voersz. morgenspraecke houden ende hoer gildenbroeders berechten sullen, een ygelyck tot synen rechten helpen, als behoort, doch by consent als boven. Ende wanneer sy enen niewen gildebroeder aennemen willen, sullen sy hem dat voirsz. voor doen lesen ende eenen eedt op doen doen.

Item, soo wie eenige van dese punten voersz. verbraken, die soude men straffen aen lyff ende goede als vredebrekers, dair an hem hoir borgerscap, geleyde noch vryheit tot genen plaetse stade en sal doen, ende men sal se nascriven in allen heeren landen, omme justitie daerover te doen, waer men se becomen kan, als vredebrekers. Ende indien ymants were, die dit verbrake, ende hem syn gilde oft ymants anders daerinne verantwoerden of voerstaen woude, sal men alsdan dat geheele gilde, ofte die dat waren, als vredebrekers houden ende doen straffen, als boven.

Item, ofter ymant binnen onser stadt Utrecht eenige leugentale spreyde, hy waer geestelyck oft weerlick, edel oft onedel, man oft wyf, soo soude men dien van stonde af aen doen halen, sonder den selven borger recht te laten wedervaren ende en conde se dan synen stender niet noemen, so soude elx den synen, geestelick ende weerlick, swaerlicke straffen, nae behoren.

Item, of sich ymants beclagede, dat hy inden verleden rekeninge van den jare XI. af, ofte Jossinge der erven, vercort ware, ofte noch vercortet mochte werden, dat sal staen tot onser verclaringe ende goetduncken.

Item, so sellen after deser tyt voertaen alle rekeningen, onser stadt Utrecht aengaende, die noch nyet geuyt noch geeynt en syn, die oudermans in der tyt aennemen ende die verhoren, ende die raet out ende nye sullen daer toe soecken wt den rayde out ende nye, die se visiteren ende den rayde out ende nye aenbrenghen sellen, daer se dan belooft oft gelaect sellen werden, ende die hier tegens dede, sel men straffen aen lyve ende goede, als vredebrekers. Item, dat alle die gescicte van den gilde van nu voirtaen genen macht hebben dan af wesen sellen, ende al sulcke brieven, commissie ende anderssins, se van ons ofte onser stadt Utrecht hebben, sellen se die selve bynnen sonnenscyne na der publicatie van deser brengen in onser handen, ende die dat niet en dede, sal men straffen als vredebrekers, want die selve rekenscappen voirtaen ongeeynt wesende, gevisiteert sullen worden by den oudermans, als boven. Item, die gescicte van den gilden sus lange geweest syn, sullen hoer rekenscap doen van allen opgebeurden ende wtgegeven penningen ofte diergelycken, voer den rait out ende nye, ende goede besceyt ende bewys daer van doen, als't behoert.

Item, alle saecken voersz., den gilden betreffende, sullen ons die selve gilden hoer segele ende brieve geven, dit voersz. t'achtervolgen; oeck alle hoere veentgens in onse handen brengen ende hoer rotmeysters af stellen, ende tot geene tyden meer maicken, opt verbeuren lyfs ende goedes, als vredebrekers, ten ware by consent van ons, onsen nacomelingen, ofte den raidt onser stadt Utrecht.

Ende alle oudermans sullen by sonnenscyn, na der publicatie van desen, ons in't schrift leveren alle die namen ende toenamen heurer gildebroeders, hy sy borger ofte geen, by den

pene voersz.

Item, als in den gilden, soe se nu voirtan blyven sullen, eenige dooden syn, soe en selder niet meer ter grave ofte ter beganckenisse gaen, dan die XXV. man wt den selven gilde, die by ons ende by onsen raedt out ende nye, als voirsz., gecoren sullen wezen. Desgelycx oock