quaetwillende by aventueren daer toe verweckt ende gebrocht heeft, soe heeft die kenlicke noitsaken die voerseyde steden ende anderen daer toe gedrongen, om hem selven ende die kercken ende ondersaten ende die rechten des gemeynen lants te bescudden ende te beschermen, dat zy etc. Item, die steden mitten ritterscap van Hollant tot Dordrecht waeren ter dachvaert, om die wapeninge te consentieren, om tot Utrecht te trecken, doe was daer meyster Anthonys Potagi mede van wegen myns heren van Utrecht, die zeer starck vervolchde aen die steden ende ridderscap van Hollant, dat zy die wapeninge consentieren wilden; want myn here van Utreeht was toegeseyt van mynen here van Oisterryck hulp ende bystant te doen tegens die van Utrecht, aldus zoe zeyde meyster Anthonys, dat zy dat beste doen wilden in die consentieringe van der wapeninge voirsz., want myn here van Utrecht was deze vede aengegaen, om die liefde van mynen here van Oisterryck, daerom zeyde meyster Anthonys tot die steden voirsz., hem haestende met dat consent te geven van der wapeninge voirsz., of hy woude t'huus trecken by mynen here van Utrecht voirsz. ende maeken enen hoeschen tractaet mitter stat voirsz., daer myn here van Utrecht ende hy wel toe wisten te komen, ende mit dat tractaet zoude myn here van Utrecht hem lyeden een jaer of twee of drie, tot ter tyt toe dattet beter viele; ende doe dat consent van der wapeninge gegaen was, doe danckten meyster Anthonys voirsz. den steden daer af van der goeder expedicie. HENR. VANDER AA, VAN MYN HEER VAN UTRECHT BARMHERTICHEYT ONDERVONDEN HEBBENde, SWEERT, NIET TE ZULLEN DOEN TEGHEN ZYN GENADE, DESSELFS NACOMELINGEN BISSCOPPEN V. UTRECHT, ONDERSATEN, TOESTANDEREN etc., voorsz. an 20 jan., 1484. Ik Henrick vander Aa doe kont allen luyden: Also ik met rade ende dade, ende anders met alle myn macht, vlyt ende naersticheyt daertoe gedaen hebbe, daerby die eerwaerdighe vader in Gode, vorst ende heere, heere David van Bourgoengen, bisschop t'Utrecht, mynen genadighen heere, mit synen dienaers, vrienden ende toestanders, wt synre genade stadt van Utrecht verdreven is geweest met heercracht ende oorloghe, ende eenen anderen heer heb helpen aennemen, ende houden mynen genedighen heere onverwonnen ofte onvervolcht mit recht, daerby myn genadighen heere mit synre genade dienaers ende vrienden oock gevandat geheel gesticht in roof ende brant verdorven ende veele der ondersaten van den lande ende stat voorsz. an lyve ende goet, Godt betert, verloren zyn, also dat ick na allen rechten daervoor lyf ende goet verbeurt heb. Des myn genadighe heere nochtans, boven alle deze overdaden aen synre genaden persoon, landen, luyden, dienaers, vrienden ende ondersaten gedaen zyn, genade ende barmherticheyt tot myn keerende, my myn lyff om Gods wille weder gegeven, ende by mynen vrienden en magen gegont heeft myn goet weder te roepen, in voorwaerden ick nimmermeer tegen zyn genaden nacomelingen bisschoppen t'Utrecht, dienaers, vrienden, ondersaten ende toestanderen, noch tegen die stadt van Utrecht, ende die geen, die nu die stat van Utrecht regeren ofte hen toestandich zyn ende te verantwoorden staen, heymelyck noch openbair doen zal; maer zal haer alle ende enen yegelycken van hem haer argste waren ende beste doen, oock sal ick terstont reysen wt den lande myns genadighe heeren voersz. aen beyde syden der Ysel, also wel daer Deventer staet, als daer Utrecht is, ende daeruyt bliven, zonder weder inden lande, steden ende slooten myns genadigen heeren, als voersz. is, te komen, ende der stat van Utrecht op twaelf mylen na rontom gaens niet na te comen, ten sy by openbaer consent ende belieftenisse myns genadichs heeren van Utrecht ende des raets out ende nywe van der stadt van Utrecht voorsz. Alle deze puncten, voerwaerden ende articulen, ende elcx bysonders, heb ick Henrick vander Aa voersz. by mynre trouwen, eer ende sekerheyt geloeft ende myn hant hier op geleyt, ende met opgerichte vingeren lyflyck ten heiligen volstaefts eedts gesworen, gelyck of ick inden velde onders mys gerechten heeren bannier gevangen waer, vast ende stede te zullen houden, myn leven lanck gedurende; Ende waer't, dat hier inne eenich gebreck geschiede, dat Godt verhoeden wil, so bekenne ick myn selven trouweloes, eerloos ende meynedich, ende vervallen voor alle wetten ende rechten van mynen lyve, waer die syn, ofte waer men die bevinden of vercrygen mochte; Bidde daerom alle vorsten, heeren, ridderen, cnapen, stat, steden, ampt, ampluden, sloten, schepenen ende rechteren, my dan te houden voor sulcken man, ende dat aen myn lyf ende goet te rechten, ende met my om te gaen, als men met sulcken eerlosen ende meynedighen schuldich is om te gaen; Oock bekenne ick ende geef over by denselven eede, dat ick daer op nimmermeer genade sal bidden ofte doen bidden; Ende want ick Heynrick vander A voersz., op dese tyt geen zegel en hebbe, soo heb ick gebeden den eerbaren Wouter Broem ende Jan over den Vecht desen brieff over my te besegelen, 't welck wy Wouter ende Jan voorgenoemt geerne gedaen hebben, om Heynricks voirsz. bede wille. Gegheven ende geschiet inden jare ons Heeren M.CCCC. vier ende tachtentich, den xx. dach in januario. leve HENR. VANDER AA, WEDER BINNEN DE STADT MOGENDE COMEN, SWEERT NIET TEGEN SYN Allen den genen, die desen brief sullen sien ofte horen lesen, doe ick verstaen Heynrick vander A, lye ende kenne der groote gratie ende goedertierenheyt, die myn onsen genadighen heere ende die goede stadt van Utrecht nu gedaen hebben, want sy my weder binnen derselver stat hebben laten comen, daer ick cenen sekeren tyt van jaren verleden wt geweest ben voer sekere myne misdaden, ende hebbe daeromme met mynen vryen moetwille weder gelooft, gesekert ende lyflicken met opgerechte vingeren volstaefs eedts ten heiligen gesworen, love, sekere ende swere mits desen myne brieve, dat ick nimmermeer, soo lange ick doen noch doen doen en sal mit rade noch mit dade, mit woerden noch mit wercken, heymelyck noch openbaer, in geenre wys, tegen onsen genadighen heere, noch synre genaden stat van Utrecht voorsz., noch tegens horen borgeren, ondersaten ofte dienaers, daer nu binnen wonende ende 't regement hebbende, noch geen nyemand anders, wye hy die deelachtich geweest syn mynre verderfte, wtwesens ofte lasten, of dat daer aen mach, maer altyd haer beste raden ende haer quaetste waren sal, dair ick kan ende mach; Oock heb ick gelooft, geseeckert ende gesworen, als voorsz., dat ick geen vervolch doen noch doen doen en sal, om inden rade der stat van Utrecht voersz. geset ofte gecoren te worden, ende dat ick daer inne niet comen noch sitten en sal binnen thien jaren naestcomende, ten ware by beveel, consent, belieftenisse ofie overdracht onses genadighe heeren ende des raets out ende nywe der stat voersz., ende dat ick van al sulcken bewint, als ick in verleden jare binnen der stat voorsz. gehad hebbe, behoorlyke erkentenisse doen ende eenen yegelyck daer van te rechte staen, als ick des versocht sal worden; Ende waer't saecke, dat ick in enighe puncten voorsz. gebrekelyck bevonden worde, ende dat niet en hieldt, dat Got verhoeden moet, als dan kenne ick my selven eerloes, trouweloes ende meynedich te waer, rueren wezen. Alle dinck sonder argelist. Des t'oirconde hebbe ick gebeden den eerbare Tonis Petersen desen brief over my te willen besegelen mit synen segelen, want ick op dese tyt selve geen segel en hebbe; Ende ick Tonis voorsz. lye ende bekenne, desen brief besegelt te hebben mit mynen segel wthangende, ter beden Heynricks voersz. genoemt ende over hem. schreven in't jaer ons Heeren M.Cccc. negen ende tachtich, opten xxv. dach in januario. Ge VERZOEK DER BALLINGEN VAN UTRECHT, TOTTEN GEBRUICKE VAN HARE GOEDEREN TE MOGEN GERAECKEN, EN BINNEN DE STAT VAN UTRECHT TE MOGEN COMEN. Thonen ende geven ootmoedelyck ende claechlyck te kennen, uwer furstel. genaden onderdanige ondersaten, die ballingen van Utrecht, verdreven in den jare van LXXXIX. lestleden, die welcke voersz. ballingen oeck verdreven waren mit horen saligen heeren ende bisscop David van Bourgoengen, in den jare van LXXXI. lestleden, overmits dat sy hoeren saligen heere voergenoemt onderdanich ende gehoirsaem waren tot allen tyden, waerom die voergenoemde ballingen in derselver tyt groten scade geleden hebben in haren goeden. Ende al so dan die Roomsche coninck, die van uwer genaden stat van Utrecht in den jare van LXXXIIL belegen hadde, ende by bedwange tot gehoorsaemheyt van haren saligen heer ende bisscop voersz. ende tot eenre soenen gebracht hadde, als dat wy wederom vry binnen die voersz. stat van Utrecht wonen ende tot allen onsen goeden komen souden, het welck also gesciet is; ende gedaen wesende, hebben syne coninclycke majesteyt, by goetduncken saliger bisscop Davids voersz., ende by consent der stadt ende gilden van Utrecht ons gestelt gehadt tot borgemeysters, schepenen ende raden van uwer genaden stat van Utrecht, die welcke wy hopen wel ende rustelycken geregeert te hebben; ende bysonder hebben wy sonderlinge neersticheyt gedaen ende getruwe danckbaerheit bewesen in den tyden dat die Roemsche coninck binnen die stadt van Brugge belast ende beswaert waer, want wy als doen die borgeren van Utrecht mit alre naersticheyt daertoe hielden, dat sy geene nywicheyt beginnen en souden, by den welcken syne coninclyke majesteyt meer beswaert hadden mogen worden; waerom dat enighe dit benydende ende altyt quaet willende, ende twist ende onvrede altyt maickende, door hare quade informatie ende logentael, hebben't so verre gebracht, dat die borgeren van uwer genaden stat van Utrecht een oploep gemaict hebben in den jare LXXXIX., ende hebben ons, tot acht personen toe, hoer borgemeysters, schepenen, raden ende hoer oversten wesende, gevangen, niettegenstaende dat wy by den Roomsch coninck besoent waren, vry binnen die stadt van Utrecht te wesen, so hebben sy ons nochtans verdreven gehadt, ende mit swaren loften gebonden ende gedrongen te moeten blyven, die een te Campen, die ander te Zwol, ende oick enige tot Deventer, ende ons gebonden daer wt der voerseyden steden vryheden niet te moeten gaen ende aldaer gevangen te moeten wesen ; oeck hebben wy moeten loven mit genen recht na onse renten te moeten staen, ende boven alle dese grote lasten, scade ende schanden, ende sonder manier van recht, so hebben sy enen ygelicken van ons ene grote somme van penningen afgeschat ende gedrongen gehad, ende nochtans mosten wy aldair ten voirsz. plaetsen gevangen blyven. Also dat mits dese ende meer andere, die edele ende geboirtige heere Frederick van Egmont, heere tot Yselsteyn, inden jare van XCIII. lestleden, mit synen hulperen voor uwen genaden stat van Utrecht is gecomen, met welcken heere Frederick die van uwer genaden stat van Utrecht spraeck gehouden hebben, ende hebben aldaer eene soene gemaket, inden welcken wy ballingen besoent ende benoemt syn; als dat inder iersten die saeck vanden ballingen staen sel tot goetduncken van onsen saligen heere bis scop David voersz., ende niemant anders, ende dat wy onse goeden gebruycken sellen; by den welcken wy vry ende quyt wt uwer genaden stadt handen gesoenet ende gestelt syn, na wtwysinge der besegelder soene, by den drien staten dairvan besegelt; ende boven die soene, aldus gemaket by den Rooischen coninck inden jare LXXXIII. ende oock boven die soene naderhant by heer Frederick van Egmont gemaket in den jare XCII., ende boven dat die van uwer genaden stadt van Utrecht geen toeseggen in onse saecken en hebben, so beletten sy ons nochtans mit cracht ende gewelt, dat wy totten gebruycke van onse goederen binnen Utrecht ende oeck buten niet comen en mogen, ende dat meer is, so maecken sy ons nu onse goeden t'onbruke, die welcke wy altyt gebruket hebben, het welcke sy niet gedaen en hebben noch en dorsten, so langhe als onse salige heere bisscop David voersz. inden lyve levendich was, want sy onse goeden in corte tyden mitter clocke toegeslagen hebben, ende sy hebben verboden, dat men ons niet betalen en sel, ende dat men onse renten ende schulden in horen handen brengen solde; welcke onse renten sy eensdeels alre ontfaen ende opgebeurt hebben, ende oock, dat men ons doot soude mogen slaen sonder verboeren; waerom, alregenadichste heere, wy ootmoedelycken begeeren, dat uwe vorstelycke genade die regenten uwer genaden stadt van Utrecht also wille onderwysen, dat al sodanige groote gewelden gelaten ende ofgestelt mochten worden, ende dat wy na inhout der soenen, als voersz. is, by den Roomschen coninck gemaket, ende oock naderhant by den edelen heere Frederick van Egmont, totten gebruke van onsen goeden mochten geraecken ende comen, ende binnen der voirsz. uwer genaden stat van Utrecht wonen ende comen mochten, want dat na vermogen der voersz. soenen also behoort te geschieden, ende men en behoort niemant syn goet aldus met gewelt te nemen noch te laten nemen, gelycken die regenten der voersz. stadt van Utrecht ons dagelycks doen; ende so wes die raet ofte die regenten uwer genaden stat van Utrecht ons op oft aen souden willen oft durven seggen, dairmede wy verboert souden mogen hebben, dat wy stadt noch lant niet en souden gebruycken, ende dat sy onse goeden dus aen souden mogen tasten, des presenteren wy ons, ende presenteren enen ygeliken bysonder voir uwer furst. gen. te verontwoerden ende te recht te staen, ende of wy broecachtich gevonden mochten worden, tot uwer furst. gen. goetduncken beteringe van te doen; waerom, alregenadichste heere, wy ootmoedelycken begeren, dat uwer genaden die saken wille ondertasten ende ten recht laten stellen, want men niemant syn goet behoort te nemen sonder recht, noch niemant en behoort te overvallen, die te rechte staen willen, gelyck wy altyt gepresenteert hebben ende noch presenteren. Des begeren wy ootmoedelyck, dat uwe furstel. genade die regenten der stadt van Utrecht also wille onderwysen, dat sodanige gewelden afgelaten werden, ende dat die saecken tot vrede ende tot eendrachticheyt gebracht mochten werden, ende dat wy also te samen stadt ende lant rustelycken ende vredelycken gebrucken mochten, dat wy altyt geerne gesien hadden, want wy inder waerheyt niet dan rust ende vrede en begeeren, ende anders begeren wy niet dan recht, het welck men noch Heyden noch Joden schuldich en is te weygeren, ende wy sullen Godt almachtich altyt voor uwer furst. genaden ootmoedelycken bidden. CONCESSIE VOOR BERNDT UTEN ENGE, ALS CASTELEYN VAN TER HORST, 10 apr., 1488. David van Bourgoengen, by der genaden Gods bisschop t'Utrecht, allen den genen, die dezen onsen brieff zullen sien of hoeren lesen, saluyt: Want wy betruwende syn totten deuchden, vlyt ende neersticheyt, dicwyle waell ondervonden in onsen getrouwen Berndt uten Enge, hebben wy denselven by goetduncken van onsen rade bevolen, ende bevelen mit desen onsen brieve, onse slot ende castelleynschap ter Horst, mit allen cleino dien, huysraet ende reeschappen, daer op wesende, ende anders met allen haren toebehoren, die trouwelyck te bewaren, te regieren, te bedienen, als een goed castelleyn schuldich is te doen op synen cost, durende tot onsen wederseggen; Des hy in synen cost hebben ende houden zal een portier ende een waecker; Ende om onse castelleynschap ende sloot voorsz. te verwaren ende voor de cost van den voorsz. personen zullen wy hem jaerlycx geven ende doen betalen hondert rynsche gulden, twintich stuyvers voer elcken rynschen gulden gerekent, Item, daertoe die hooge Horst, houdende vierdehalff mergen lants, zestien dachwerk torfs wt onsen veenen tot zynen brande, die hy jaerlicx op zyn cost sal doen greven, op sulcker stede hem van onser wegen gewezen zal worden; ende den poortier mitten waeker zal Berndt voorsz. jaerlicx loonen, sonder mynen cost; des sullen sy doen 't gene hy hem bevelen sal te doene; alle dinck zonder argelist. In oirconde 's briefs mit onser hant geteykent ende besegelt mit onsen segel. Gegeven op onser slote tot Duersteden, in't jaer ons Heeren dusent vierhondert acht ende tachtich, opten tienden dach in aprille. DEDINGHE VAN MYN GEN. HEER EN DE STATEN v. UTRECHT HET FRE. v. YSSELSTEYN, 26 febr., 1493. David van Bourgoengen, op der genaden Gods bisscop t'Utrecht, allen den genen, die desen sullen sien ofte horen lesen, saluyt: Also sekere twisten ende geschillen verresen syn geweest tusschen ons ende onse stadt van Utrecht, aen die eene syde, ende den edelen, onsen neve Frederick, broeder tot Egmont, heerc tot Ysselsteyn, tot Buren, tot Cranendonck, aen die andere syde, roerende van de inneminghe van S. Catharinen poerte, binnen onser stat, van onsen borgeren ende ondersaten van Utrecht inden jaer van M.CCCC.LXXXIX. lestleden gedaen, ende van den aenslach, heren Frederick, onsen neve voernoemt, met synen toestanderen, opten heyligen corsavont M.CCCC.XC.I., vp onse stat van Utrecht bestaen; Des heeren Frederick voersz. met ons ende der drier staten ons gestichts van Utrecht, onlangs geleden, in viantschap getreden is; daer wt noch veel meer ende sware lasten van bloetstortinghe ende andere onverwinnelyck verderflycke schade gesien hadden geweest onsen ondersaten te overcomen, indien sulcks zynen voortgang hadde mogen hebben; so om dat te scutten ende te verhoeden, hebben wy, by middel ende toedoen van onsen rade, ende sccckere daertoe gedeputeerden wt den staten ons gestichts, ende van wegen des heeren van Ysselsteyns voersz., die voersz. twisten ende geschillen laten dedinghen ende vereenigen, in formen ende manieren hierna bescreven. In den eersten, sal die saecke vanden ballingen staen tot onsen goctduncken ende tot onsen oversien, ende nyemant anders en sy seecker hoer goets gebruycken. Item, alle die ghenen, die met heeren Frederick, onsen neve voersz., opten paesavont .cccc. ende xcI., ende met onsen neve, joncheer Florens van Ysselsteyn, ende allen den ghenen, die in eenighen handel geweest syn tot desen dage toe, ende desgelyks weder tegen hem gedaen mogen hebben, sullen aen byden syden remissie hebben, ende hebben daer af remissie ende quytscheldinge. Item, al sulcke erven, goeden ende renten, als onse borgeren ende ondersaten van Utrecht, geestelyck ende weerlyck, inden lande van Ysselsteyn, van Buren, vander Lede, ofte onder den bedryve heeren Frederix, onsen neve voersz., leggende hebben, sullen wy nu voertaen aenvaerden ende ge |