bruycken met rust ende met vrede ende alle onbetaelde gelden heffen ende beuren; ende allen ingewonnen goederen sullen vry ende weder comen aen den ghenen, daer sy te voren waren, ende alle rechtsvorderinge, daer op gedaen, sedert desen onvrede gestaen heeft, zullen af, doot ende te niet wesen; Ende hiermede sullen heer Vrederick, heer van Ysselsteyne, onsen neve voersz., met syne hulperen ende hulper hulperen, met onsen staten, als ecclesien, ridderschap, stat ende gestichte van Utrecht, ende wy met onsen staten ende stichte voern., hulperen ende hulper hulperen, met hem van allen twist ende geschele, boven geroert, tot desen dage toe, claerlic versoent ende verenicht wesen ende voert aen met malcanderen keren ende verkeals guede nabueren. Des t'oirconde hebben wy David, bisschop voorn., desen brief met onsen segele doen besegelen. Ende want wy ridderschap ende stat van Utrecht allen puncten voorn., ons aendragende, mede belieft ende belooft hebben, soo hebben wy Jo. van Renesse van Rynouwen ridder, Henrick van Ghent Willamssone van Ghent, ende Ghysbert van Nyenrode, van wegen die ridderschap voorsz., onse segelen, ende wy stat van Utrecht onser stadt segels mede aen desen brieven doen hangen. Ende dese brieve syn drie alleens sprekende. Gegheven in't jaer ons Heeren M.cccc.xc.., 26 febr. Opte ploye stont: G. TEN BRINCK.

BRIEFF VAN QUYTSCHELDINGHE VOOR BERNDT UTEN ENGE, ALS MAERSCALCK VAN HET OVER-STICHT, 20 jun., 1493.

David van Bourgoengen, by der genaden Gots bisschop t'Utrecht, maken cont allen luden: Dat ons onse lieve getrouwe raedt ende maerschalck onses Overstichts, Berndt uten Enge, casteleyn onses slots ter Horst, goeden bescheyde, reckeninghe ende bewisinghe gedaen heeft van allen opbeuren ende wtgeven, dat hy van onsen wegen van onsen maerschalckampt voersz. ontfangen, opgeboert ende weder wtgegeven heeft, van alle der tyt, terwylen hy onse maerschalck als voersz. geweest is, thent opten 14. dach in aprill, in't jaer ons Heere dusent vierhondert ende drie ende tnegentich lestleden, ende mede van allen sulcken wtgeven ende saecken, dienende tot onderhoudinge van onsen sloote ter Horst, beginnende in't jaer ons heren 1491. tot dach ende datum van desen onsen brieve; welke rekeninge by onsen rade gedoorzien, gehoort ende toegelaten syn, daer omme wy die loven ende van weerden houden, nae inhout vande registeren ende reekenboeken, ons daervan overgelevert ende bekennen, overmits desen onsen brieve, dat ons Berndt voersz. daer af goetlyke ende wael verneucht, voldaen ende daerna betaelt heeft, waeromme wy voor ons ende voor onsen nacomelingen, bisschoppen t'Utrecht, Berndt voorsz. ende zynen erfgenamen van die reckeningen, als voersz., quytgescholden hebben ende quytschelden mit desen onsen brieve, ons des zynre bedankende, goeder reekeningh, bewysinghe ende betalinge, sonder argelist. In oirconde 's brieff's mit onser hant geteyckent ende besegelt mit onsen segel. Gegheven op onsen slot tot Duersteden, in't jaer ons Heeren 1493., opten 20. dach in junio.

COMMISSIE VOOR DIRCK VAN BECKESTEYN, ALS FORESTIER VAN 'T BOSCH TE HAERLEM, 9 jan. 1497.

Philips, van Gots genade ertshertoghe van Oostenryck, van Boergoengen, etc., allen den gene, etc., saluyt:

Doen te weten, dat om de goede relatie ende aenbrengen, ons gedaen van den persoon van on

sen welgeminden Dirck van Beckesteyn, denselven Dirck volcomentlyck betrouwende synder weysheyt, rechtveerdicheyt ende goede neersticheyt, hebben gestelt ende gecommitteert, stellen ende committeren by desen onsen brieve, in 't officie van bewaerder ende forestier van onsen bossche neffens onse stadt van Haerlem, jegenwoordelyck vacerende ende opstaende t'onser dispositie, mits dat die gene, die 't selve officie bedient heeft ende noch tegenwoordelyck doet, daer op van ons geen brieven van commissie gehadt heeft, als wy verstaen, gevende inden gevalle als boven, denselven Dirck by desen onsen voorsz. brieven volcomen macht, authoriteyt ende sonderlingh beveel 't voorszeide officie voortaen te houden, bewaren ende bedienen, ende te doene, dat een goet ende getrouw bewaerder ende forestier van den bossche voorz. schuldich is ende behoort te doen, tot al sulcke wetten, rechten, baten, profyten, nutschappen ende vervallen, als daertoe staen ende behoren, soo lange als ons gelieven sal; Waerop de voorsz. Dirck gehouden wert den behoorlyken eedt te doen in handen van onsen lieven ende getrouwen ridder ende houtvester van Hollant ende Vrieslant, heer Cornelis Emsinck, die wy daertoe committeren; Ontbieden daeromme ende bevelen den selven onsen houtfester, dat den voorsz. cedt, gedaen by den voorsz. Dirck van Beckesteyn, hy stelle ofte doe stellen in de possessie ende gebruyckenisse van 't voorsz. officie van bewaerder ende forestier van onsen voorsz. bossche van Haerlem, mitsgaders van de rechten, baten, profyten, vervallen ende nutschappen voorsz., hy ende alle andere onse rechteren, officieren ende ondersaten, die dit aengaen ofte rueren sal mogen, doen, laten ende gedogen, den voorsz. Dirck van Beckesteyn rustelyck, vredelyck ende volcomelyck genieten ende gebruycken, cesserende alle beletten ende wederseggen ter contrarien. Bevelen voorts onsen rentmeester generael van Hollant, ofte andere, die de wedden totten voorsz. officie behorende, gewoon is te betalen, dat hy die voortaen geve ende betale alle jaren den voorsz. Dirck van Beckesteyn, of syn seeckeren bode voor hem, soo lange hy 't voorsz. officie bewaren ende bedienen sal, ten termynen ende manieren gecustu meert, ende mits overbrengende desen onsen brieff vidimus ende copy authentique van dien voor een ende eerste reyse, ende soo menichwerff als van noode were, behoorlyck quittantie van den voorsz. Dirck van Beckesteyn alleenlyck, ende wy willen al 't geene dat den voorsz. Dirck gegeven sal worden, ter cause van de voorsz. wedden, geleden ende gepasseert zy in de rekeninghe ende afgecort van de ontfange van den voorsz. onsen rentmeester van Hollant, residerende te Mechelen, den welcken wy oock bevelen by desen, dat also te doen, zonder eenige swaricheyt, want ons also gelieft. Des t'oirconden hebben wy onsen segel hier aen doen hangen. Gegheven in onse stat van Brussel, den 9. dach jan., 1497. Opte plycke stont geteekent: By mynen heere den ertshertoghe. Ende was geteekent: NUMAN.

ORDONNANTIE VAN HET BROEDERSCHAP VAN 'T HEYLIGHE CRUYS,
heylighe cruys avont inventio, 1313.

Alle den genen, die desen brieff sellen sien of hooren lesen, doen wy verstaen, Broeder Helias, gardiaen, ende gemeen convente vanden Minrebroeders t'Utrecht, dat wy voor ons ende voor onse nacomelingen gegeven hebben ende geven mit desen opene brieve, den eerbaren broederen ende susteren van der broederscap vanden heyligen gebenediden cruys, daer onse lieve heere Jesus Christus den bitteren doot aen leedt, om onser alre salicheyt, een stede in onser kercken een outaer op te setten indie eere Gods ende des heyligen cruys; welc outaer staen sel voor aen onsen chore in der kercken, tusschen den tween deuren, die aen den voersz. chore wesen sellen; mit voorwaerden, dat men geen ocsale timmeren en sel boven den voersz. outare; Ende wy en sellen tusschen des heylichs cruys outaer ende sinte Barberen outaer aen de een syde, ende tusschen des heylichs cruys outaer ende sinte Adrianus capelle, aen de ander syde, ghene outare meer setten, noch laten setten, tot euwighen daghen toe duerende. Ende daertoe so geven wy hem een grafstede in onser kercken, die twee grafsteden breet wesen sel, mit enen monde, daer men die doode lichamen in doen mach, als men des te doen heeft, also na hoeren voersz. outaer, als men die daer by brengen mach, behoudelic enen ygelicken syns rechts, die grafstede in onser voirsz. kercken liggende heeft, mit voorwaerden, so wie van den broederen ofte susteren van der broederscap voersz. nae synre doot in dese voersz. grafstede leggen ende begraven wil wesen, die sel onsen voorsz. convente geven twee pont stadt paye, eer men dat graft op doet, wtgenomen der voersz. broederscap bode, dat men die daer inne leggen ende begraven mach, sonder ons yet daer aff te hebben Voort so geloven wy voor ons ende voor onse nacomelinghen, den broederen ende susteren vander broederscap voersz., die nu syn of namaels wesen sullen inder voersz. broederscap, dat wy op des heylichs Cruys dach exaltatio ende op des heylichs Cruys dach in

ventio, ende alle vrydach inden jaer, een scone missen singen sellen van den heyligen cruys voer des heylichs cruys outaer voersz., ende die beginnen ter negender ure; ende alle die broederen van der broederscap voersz,, die singen konnen, sellen ons dese misse mede helpen singhen of sy willen; Ende wanneer die heylige korsdach komt opten vrydach oft opten saturdach so sellen wy dese voersz. misse singen des dynxdages voer den heyligen korsdach; Ende oec so sellen wy dese voersz. misse singen des manendachs na palmdach, want men opten goeden vrydach geene misse en singt; Ende wanneer alre heyligen dach compt opten vrydach, so sellen wy dese voersz. misse singen des dinxdachs daer voor; Ende wanneer eenige hoochtyt van onser liever Vrouwen daghen, of van sinte Peter ende sinte Pauwels, van sinte Franciscus ende van sinte Barberen comen opten vrydach, so sellen wy dese voersz. misse singen altoes des donredachs voer elken dach voersz. ende optie ure voersz.; Ende waer enich eerbare dode gestorven, die men opten vrydach in onse voersz. convent begraven of begaen soude, so sellen wy dese voersz. misse singen opten selven vrydach ter sevender uren; Ende dese voersz. misse zellen wy singen op alle daghe voersz. in alre manieren, als wy onse homisse plegen te singen, op onsen hogen outaer, als wy dubbel of drievoudighe feest plegen te houden, dat is te verstaen, mit enen dyaec, mit enen subdiaec, mit tween cantoers, mit orghelen ende mit andere dienres, die daer toe behoren, als gewoenlick is ende mit recht wesen sel, sonder argelist; Ende tot desen voersz. missen sellen wy van ons convents weghen toedoen alle ornamenten, kelc, misboec, ende alle dat sy totter voersz. missen behoeven mogen, tot diere tyt toe, dat sy selve alle voersz. reescap hebben totter missen voersz., wtgenomen dat sy selve becostigen sellen alle waslichten, die sy totter voersz. missen mogen behoeven; Ende wanneer dat men dat introitum vander voersz. missen begint te singen, so sel die priester, die dese voersz. misse singen sel, mitten dyaeck, subdyaeck, mit wieroock, mit waslicht, dat die broedere vander broederscap voirsz. daertoe geordineert ende geset hebben, dat voersz. gebenedide houte wter capellen halen, die heer Johan van Renysse ende van Rynouwen, ridder, in die eere Gods ende des gueden sinte Adriaens, gesticht ende getimmert heeft op syns selfs cost; Ende als kyrielyson singen van den voersz. missen, so sel die priester, die dese voersz. misse singen sel, water seghenen, mitten antiphonen ende collecten, die daertoe behoren, allen menschen te nuttighen, die dat tot hore sielen salicheyt nutten willen; Ende dese voersz. priester sel altoos in synre saken sonderlinge gedencken ende bidden voer alle die broederen ende susteren vander broederscap voersz., waer sy levende syn ofte doot; Ende na der missen so sellen wy singen salve regina; Ende also langh sel die priester, die dese voersz. misse gesongen heeft, bliven staende voer den outaer, ende die dyaec ende subdyaeck after hem, als sy plegen te staen, ende hem toebehoert, als die priester in synre stollen staet; Ende als salve regina gesongen is, so sel dese voersz. priester op syne knyen nedervallen voer den outaer, ende desgelycx die dyaeck ende subdyaeck after hem, ende dan so sel die selve priester een collecte lesen, die tot salve regina behoert; Ende als dese collecte gelesen is, so sel dese voersz. priester mitten dyaeck ende subdyaeck gaen staen teynden den graven der broederscap voersz. mitten gemenen broederen, die dese voersz. misse mede hebben helpen singen, ende nemen enen wywatersquast in synre hant, ende aldair so sellen wy lesen enen miserere mei Deus, mit eenre collecten, die daer toe behoert, voor alle die ghene, die in dese voersz. broederscap gestorven syn, of der voersz. broederscap goetgedaen hebben; Ende als dit alle gedaen is, so sel dese priester mitten dyaeck ende subdyaeck dit heylige weerde houte weder opdraghen in die stede, daer hy dat eerst gehaelt ende wtgedraghen heeft, in alre manieren so hy dat eerst wthaelde, singende mit enen antiphen vander heyliger cruys, die onse convent alrebest genuecht te singen. Voert, so wes offerhande in deser voersz. missen ten outaer gebrocht wert van gelts we

gen, daer sel onse convent die een helft of hebben, ende die ander helft sel gaen tot onser kercken tymmeringhe, tot diere tyt toe, dat die kerck voltimmert ende gemaect is, ende dan so sel dese voersz. offerhande onsen convent alleen toebehoren, sonder wederseggen der broederscap voersz.; Ende hier sel een busse toe wesen, daer men dese voersz. offerhande in werpen sel, met tween sleutelen, daer die gardiaen des convents voersz., die dan is inder tyt, den enen sleutel af hebben ende bewaren sel, ende den anderen sel hebben die outste procuratoer vander broederscap voersz.; Ende dese voersz. busse sel staen in der voersz. broederscap kist, ende men selse opdoen in tegenwoerdicheyt des voersz. convents ende der gemeenre broederen van der broederschap voersz., op dien dach, als dese voersz. broederscap haer maeltyt doen in onsen convent voersz.; Ende so selmen dat gelyck dan deylen inder manieren voersz.; Ende so wes totten voersz. outaer van gelts weghen buten der voersz. missen geoffert wert, ende alle ander offerhande, die aldair comen mach, dat geen gelt en is, 'tsy binnen of buten der myssen voersz., die sel comen tot oerbaer der broederscap van den heyligen gebenediden cruys voersz.; Ende op desen voersz. outaer en selmen geen ander beelden setten, dan bi der broederscap van den heyligen weerden houte voersz.; Voert, so selmen mit desen heyligen genedeniden houte ten aflaet sitten opten goeden vrydach, totter eeren ons liefs heeren Jesu Christi, die den bitteren doet dair aen leedt; Ende daer so sel die gardiaen, die dan is in der tyt, enen goeden eersamigen priester toe setten van den convent voersz., die gegherwet sel wesen mit eenre alven ende mit eenre stole, cruyswyse om synen hals, als eenen priester toebehoert; Ende die procuratoers vander broederscap voersz. sellen by desen priester setten enen goeden eerbaren man, die mit malcanderen die offerhande, die dan daer comen sel, beuren ende ontfangen sellen; Ende so wes dan daer coemt, daer sel onse voersz. convent die een helft of hebben, ende die ander helft die broederscap voersz., overmits dattet voersz. convent ende heer Johan van Renysse ende van Rynauwen, ridder, dit gebenedide weerde houte voersz. samentlic beworven ende vercregen hebben. Voert, soe sellen wy tot euwighen daghen toe, alle dage na den anderen teycken van onsen tercien, in onsen voersz. convent een sielmisse lesen, op des heylichs cruys outaer voersz. voor alle die broederen ende susteren, die in dese voersz. broederscap gestorven syn, dat officium of wesen sel requiem, wtgenomen onsen kermisdach, ende alle hoochtiden voersz., daermen, des heylichs cruys misse voersz., nemmermeer op singen en sel; Ende op desen voersz. hoechtiden mach die priester optie selve tyt van den daghe, dat hy requiem lesen soude, misse voerleşen, van diere hoochtyt, ende dat officium van requiem na derselver missen houden; Ende die priester, die dese voersz. sielmisse lesen sel, die sel sonderlinge in synre stollen gedencken ende bidden voor alle die broederen ende susteren, die in dese voersz. broederscap gestorven syn, of die der voersz. broederscap goet doen of goet gedaen hebben, mit voorwaerden, dat wy van dese sielmissen jaerlix hebben ende ontfangen sullen van der broederscap voersz. vier pont stadt paye, ende anders en sel dese voersz. broederscap vander voersz. sielmissen ghenen cost hebben; Ende waert dat ymant tot deser voersz. sielmissen enige goede of renten gave of besprake, die soude onse voersz. convent alleen hebben ende beuren, sonder wederseggen der broederscap vcersz. Voort waert, dat in onser voersz. kercken geviel enich interdict, dat God verhoeden moet, so sellen wy beyde dese voersz. missen houden ende lesen op alle dagen voersz. in onse sacristien; Ende als dese priester, die dese vcersz. sielmisse gelesen ende die casufel wtgedaen heeft, so sel hy gaen staen gegherwet mitter alven ende stolen, ende mit enen wywatersquast in synre hant, t'eynden der broederscapgrave voersz., ende lesen aldair enen miserere mei Deus, mit eenre collecte, die daer toe behoort, biddende voor alle die gene, die in dese voersz. broeders cap gestorven syn, ende alle vrydagen ende voert tot allen tiden, als men der voersz. broederscap mysse singen sal op des