tum a D. patruo, tum a D. Graphaeo avunculo, a quo commendatitias petii, responsum operior.

Vale, nec ommittas, quin domino doctori multum ex me salutis nuncies, exhibitis etiam ipsi hisce literis, ut intelligat, se nondum nostra excidisse memoria. Prima oblata occasione propriis eum literis conveniam.

Prostremo non gravaberis Persinio, Vibrado, Verhoevio ceterisque mostrae notitiae sodalibus plurimam ex me salutem impertiri.

Iterum vale. Raptim e nostro musaeo Sabaudiensis collegii, 5. id. aug., 1569.

Frater noster Nicolaus atque Nicolaus cognatus noster te plurimum saluere jubent.

Tuus frater et amicus plusque Pyladeus,
CORN. DE CASTRO.

Fuere hic jamdiu Hispanis designata hospitia, verum Anglorum tragoediae eos sat nervoso vinculo a destinatis retrahunt. Deus opt. max. non sinet immeritos opprimi. Cura, frater unice, valetudinem tuam, quam potes, diligentissime. Hoc enim gratius mihi facere non poteris,

Opschr. Honesto atque eximio adolescenti Joanni de Castro in aedibus etc. Joannis Verloji, scholastici divi Petri commoranti, suo fratri unice charo. Duaci, 1569.

VIGLIUS AEN JO. BRUHESEN,
13. dec., 1569.

S. P. Venerabilis dne thesaurarie. Lubenter d. t. adjutor essem, ut sumptus commissionis Daventriensis eidem (quemadmodum aequm est), refunderentur, verum id negotium vel financiarios concernit (a quibus hoc tempore difficulter pecuniam extorquere licet) aut eum, qui hactenus id beneficium possedit. Sed cum eo postea quaedam per illustrissimam ducissam Parmensem acta sunt, quibus ille se tueri volet; et nos antequam successum viderimus ejus, qui Daventrien. ecclesiae antistes designatus est, non satis scimus, cum quo agi debeat. Id autem certum dn. t. habeat, quamcunque omnino occasionem indempnitatis vestrae videro, eam me ex animo promoturum.

Controversiae capitulorum vestrorum cum rev. archipraesule circa seminarii institutionem non lubenter sum arbiter; et, si quid ego apud utramque partem auctoritatis haberem, potius consulerem, (quod in nonnullis ecclesiis fieri video), ut et Jesuitarum institutum promoveatur et seminarium quoque, de quo Tridentini concilii decreta disponunt, instituatur; utrique enim rei collegiorum vestrorum opes sufficere arbitror. Jesuitae enim non ita multis indigebunt, neque in illos id fortassis imperium erit, quod in aliud collegium ex authoritate praefati concilii ad seminarii usum a vobis erectum vos habere convenit. De caseis missis dn. t. abbatique gratias ago, lubenterque ejus causam, quantum aequitas patietur, commendatam habebo. Bene vale, venerabilis domine thesaurarie.

Bruxellae, XIII. dec., 1569.

T. D. deditissimus

VIGLIUS ZUICHEMUS.

ORDINANTIEN

OP DE

DACH ENDE NACHT WACHT,

BINNEN UTRECHT,

GEMAEKT IN 1566. EN VOLGENDE JAREN.

Anno XV. LXVI. den I. Augusty ter stadt clocke vercundicht:

Myn heere die stadthouder, schoudt, borgermeesteren ende schepenen der stadt van Utrecht, doen te weten, van con. mat. wegen, onsen alre genedichsten heere, dat die raet deser stadt, dese nabeschreven ordonnantie gemaect heeft, omme te vermyden ende resisteren alle oproeren, die by eenige seditien in deser stadt Utrecht, ofte daer omtrent, op gestelt souden mogen worden.

In den eersten, omme goede toezicht te dragen, ende bewaringe te hebben van dese stadts poorten, bollwercken, toornen ende mueren, soe sellen vanden burgeren ende inwoenders deser stadt, in behoorlycke getaele nae gelegentheyt des tyts daer toe stellen, ende byde waykJuden doen laden telcke reyse, omme goede toesicht te hebben, wie dat in ofte uyt deser stadt poorten voorsz. zellen willen comen ofte gaen; gebieden daer omme enen ygelycken, die daertoe geladen sal werden, dat sy met een goet geweer comen ter plaetsen, die men haer gestelt ende doen weten heeft, sonder des te mogen laten, ofte van hare wachte voor de behoorlycke tyt te mogen scheyden, opt verbueren van degenen, die in gebrecke ofte versuymisse bevonden worden, van drie kar. gulden, tot behoeff van co. mats. deser stadt, ende aenbrengen, elcx een derden deel, ende daer en boven tot arbitrale correctie.

syn,

Item, soe en sal men geen vagebonden ofte vreemde bedelaers in deser stadt laten comen, ende alle wtheemsche, die binnen deser stadt, soe well te lande als te water sellen willen comen, dieselve sullen haere name ende toename, ende, van waer sy geboren ofte woenachtich die wachters ende toesienders van deser stadt des versocht synde, verclaeren, mitsgaders die plaetse, daer sy sullen willen gaen logeren, ende die voorsz. wachters sellen gel. onderwesen syn, die wtheemsche, tgene voorsz. is, te vraegen, ende soo wie vanden wtheemsche in weygeringe waere goede bescheyde antwoort te geven, die en sel men in dese stadt nyet laten comen.

Item, waert saeke, dat boven tvoorsz. gebot, namaels tot eniger tyt eenyge vreemde bedelaers binnen deser stadt bevonden worden, soe sullen die selve van stonden aen byde schouten dienaers aengetast ende buyten deser stadt geleyt worden, ende als dan denselven adverteren, indien zy wederomme binnen comen, dat menze als dan vanden stadthuyze oft voorts ter poorte toe wtgeselende leyden en brengen sal.

Item, soo sullen die wachters vande poorten alle gedeckte schepen ende wagens, alleer zy binnen deser stadt comen ende varen, laten ontdecken ende voorts bezien ende visiteren die vracht, die sy geladen hebben.

Item, dat geen vreemde ende onbekende lyeden, gewaerschuwt synde vande poortiers ofte wachters en sellen mogen zitten noch blyven staen, callende ofte fluysterende tusschen der poorten ende der ameyde van deser stadt, opt verbueren van haer overste cleet, tot behoeff vande wachters der poorten.

Item, soe en sal nyemants met syn wagen tusschen der poorten ende der ameyde still mogen houden, maer stracks daermede deur te vaeren opt verbueren, als voren.

Item, insgelyx en sal nyemants met syn schepen ofte schuyten still mogen blyven leggen aen de hecken van deser stadts poorten opt verbueren, als voren.

Item, soe en sal nyemant, inden poorten ende opter wachten gestelt synde, hem mogen tot droncken drinken geven, meer dan syn dorst ende nature eyschende is, ende indien yemants bevonden worde droncken te wezen, sal daervan arbitralyck gecorrigeert worden na gelegenheyt der saecke.

Item, soe sellen alle weerden ende weerdinnen, mitsgaders alle ingeseten deser stadt van Utrecht, nyemants wtgesondert, geestlick noch weerlick, van wat state of qualité sy syn, gehouden wezen, des avonts nae de waickclocke geluyt heeft, te brengen op deser stadts raethuyse, den genen, die daer toe gedeputeert sullen worden, de namen ende toenamen vande genen, die by hem sýn comen logeren, mitgaders die plaetse, daer sy woenachtich syn, ende dat in goede leesbare gescrifte, opt verbueren, die in gebrecke bevonden worden, telken reyse van tien karolus gulden tot behoeff, als voren.

Item, alsoe mede overdragen is, dat men alle nacht voortaen weder aenheffen sal die buerwaecke, ende insgelyx by dage in dese stadt poirte die dachwachte, waer inne dat elx in eygen persoon oft een ander van sulcker qualité, als hy selfs is, waecken sall, van welcke waecke, aengezien desen periculeusen tyt, sonder nochtans te strecken in consequentie, nyemant geëxcuseert sal syn, geestlicke noch weerlicke, edele ende onedele, van wat qualité, staet ofte conduite hy sy, oick die vanden hoogen raede van Utrecht, wesende over die achttien ende beneden de sestich jaren out; gebiedende daer omme eenen yegelycken, als voren, die de weete gedaen sal worden omme te waecken, datse alsdan te waecke gaen, ende ten eynde toe wtblyven ende goede wachte houden, opt verbeuren, die in gebrecke ofte weygeringe bevonden worde, van drie karolus gulden, tot behoeff, als voren.

Item, alsoe geordineert sy, binnen desen stadt sekere loopplaetsen, soe sullen die gebueren, in tyden van de noot, met haren schouten gehouden syn te vergaderen, ende te gaen by hoeren weykmeesters op hare geassigneerde loopplaetsen, na vermogen die speciael ordonn. daer van geordineert, die welcke voor desen stadhuyse wtgehangen sal worden, die men mede onverbreckelyck onderhouden will hebben.

Item, in tyden van rumoer ende vergaderingen, soe sullen alle vreemden ende buytenluyden gehouden wesen te blyven in heur herberge ofte huysinge, daer sy gelogeert syn, op pene, indien sy opter strate gevonden worden, aengetast ende arbitralyck gecorrigeert te worden, waer van de weerden ende weerdinnen geordonneert wordt heur gasten sulx ten allen tyden te adverteren.

Item, soe worden alle inheemsche bedelaers ende gaende slapers geordonneert, datse nyet en sullen mogen gaen ende han laten vynden opter straten, nae dat die waeckclocke geluyt sal syn, ende van die selve tyt off tottet of blasen ofte affluyden toe, des morgens, als men die poorten openen sal, in heure huysen ende logyse blyven, opt verbueren van aengetast ende arbitralyck gecorrigeert te worden.

Item, in tyde van opruerte ende vergaderinge by nachte, soe sal enen yegelyck een licht ofte lanterne voor syn deure bernende wthangen ende bernende houden, ter tyt toe dat den dach volcomelyck aengecomen is.

Item, soe en sal nyemant mogen comen met lange geweer ende roeren opter straten nade tyt die waecke opter strate is, wtgesondert die de waecke gaen.

Item, soe en sal nyemants in tyden vande vergaderingen int bewaren vande poorten, noch int waecken, soewel by daege als by avonde ende nachte, eniche vechteryen mogen doen ofte aennemen, opt verbeuren, die schuldich ende gebreckelyck bevonden mochte worden, van lyfliken gestraft te worden, naer gelegenheyt der saecke.

Item, in tyde van brande sal elcx gehouden syn, int syne hem te reguleren nae inhoude deser ordonnantie.

Wel verstaende, da: ter plaets daer de brant gevallen is, nyemant anders den brande te hulpe comen en sullen, dan die wecke, ende gebueren, daer de brant is, ende daertoe die biddende oirden, die gewoenlick syn ten brande te gaen, ende insgelycx den tymmerlieden mette sakkedragers ende gesworen houtschilden vant boven ofte benedeneynde, daer de brant, als voren, gevallen is.

Ende alle andere wecken ende gebueren sellen blyven in goede ordonn. op hoer loopplaetse ofte in heur gebuerte, sonder daer wt te mogen gaen buyten consent ende weten van huer weckmeesters, ende, soe wie hier inne breukich ende wederhoerich bevonden worde, sel daer off artitralick gecorrigeert worden. Ende was onderteykent:

JACOB VANDER VOORT.

Anno XV. LXVI. des saturdaechs, den II. augusty.

Myn here, die stadthouder, schoudt, burgemeysteren ende schepenen der stadt van Utrecht, doen te weten, van co. mats. wegen, onsen allre genadichsten heer, ende gebieden eenen yegelicken, geestelicken ende weerlicken personen, wairt saeke, dat enich geruft, opstal ofte brant geviel, van buyten off van binnen deser stadt, off dat men die clock ofte tromme, by manier van allarme sloech ofte opclopten, des nachts oft des avonts naet sluyten vande poirten, dat dan een ygelycken, boven achttien jairen out wesende, elcx vande waicken, hier over benoempt, nyemants wtgesondert, terstont in hoir harnasch ende met hoir geweer comen byden capiteynen vande waicke ter plaetse hier onder beteyckent, ende daer blyven doen ende laten tgene men bevelen sal, by tverbeuren van hoiren lyve.

Ende off yemant te rugge liep, ende geen weer bieden en woude, die soude men doot mogen slaen, sonder verbeuren.

Ende off hy ontliepe off ontquame, soe soude die stadthouder, ofte die schoudt deser stadt, off hy vercregen worde, dat aen hem rechten metten sweerde.

Ende nyemant en sall van die plaitsen gaen, daer hy geschict is, oick wat geruft datter geviele, ten waire, dat hy gehailt ofte doen halen worde by myn heer die stadthouder, schoudt ende burgermeesteren, off die zy daer toe schicken.

Dit syn die capiteynen, waicken ende plaitsen, boven geruert.

In den yersten, sullen die geestelicke heeren vande vyff goidshuysen ende kerspelkercken, met hoiren dieners vergaderen, ende comen met heur harnasch ende geweer aen de plaetse, doen ende laten, tgeen hem de stadthouder, schoudt ende burgemeesteren te weten doen sall. Ende die ritterschap, schoudt, burgermeesteren, schepenen, raiden ende alle die borgeren, die opten raithuyse waecken, met alle de officieren ende dienaers van dese stadt, seilen oick comen met hoir harnasch ende geweer aen de plaetse,

Cornelis Weerdt, inde stapel,
Dionys Claesz.

Van de gemeente: die gebueren voor sinte Katryne poort, die keesmarkt om Vredenborch, die koestraet totte stapel incluys, sunte Katrine straet, die berchstraet, die varckemarct mette corte viestege, endende aen den corten viestege, die hamstege met sloyerstege, die peerdemerct mette cruystraet, ende die waterstege, eyndende aen sint Jacobs rooster, die santstege totte midden opt sant, die vroetstege ende sunte Katryne steegje.

By de Weerdpoort, capitainen vande waicke:

Van de gemeente: die gebueren voir de weerd poorte, ten beyde zyden vande graft tot sunt Jacobsbrug, die straet vande molen opt sant totte weerdepoort, die watersteech tot sunte Jacobs rooster, mitte gruensteeghe, sinte Jacobs kerkhoff, die westzyde aen de stadts grafte van sints Jacobsbrug totte viebrug, die vyesteeg tot de put toe, die louwerstraet, after ende vuere totte stadtsmueren streckende, die hoech jacopinestraet.

Opte Breestraet voor 't Bagynhoff, capitainen vande waicke:

Dirck Jaspersz.,
Cornelis Öttensz.,

Cornelis van Cronenburch,
Ansem Jacobsz.

Van de gemeente: die corte louwerstraet ende calverstraet, die breestraet mettet_cleyn steechgen die hanen tret, die leech jacopyne straet, die loefballemakerstraet, pauwensteechgen, die graft oostzyde van de vyebrug tot sint Jacobsbrug.

Aende Wittevrouwenbrug, capitainen vande waicke:

Gerrit Willemsz. van Woudenberg, Claes Gerritz. Verriet,
Jan Pyl,

Herman Adriaensz., vleyshouder.

Van de gemeente: die voirstraet ende sint Jansvelt, vande nuede aff totte wittevrouwenbrug toe, ten beyde zyden, die straet after 't vleyshuys, beginnende van sunt Jacobs rooster ende voorby rodenburg totte put by 't bagynehof; die nyeuwe graft, vande plompetoorn mit sebechstege tot opt Janskerchoff.

Aen de Wittevrouwenpoort, capitainen van de waicke;

Van de gemeente: die wittevrouwenstraet, die straet vande wittevrouwenpoort, voorby de bisschopsstal totte Cellebroeders kerck toe, die stegen after de Cellebroeders, ter mueren streckende, die vuyleslooth mette jofferstraet ende theylich leven, de ambachtstraet mette straet, streckende vande Cellebroeders kerck tot sunt Jans rooster.

Op sunt Jansdam, capitainen vande waicke:

Van de gemeente: die plaets westzyde totte byerbrug, die gansemerkt tot oude kerkhof, die minnebroederstraet, die vuylstege, sinte Janskerkhof, dat oude kerckhof tot rode muer toe,