voer te staen, etc. Soo eest, dat wy den voorgenoempde Wencelyn Tserclaes vuyt sunderlingber gracien volcomelycken macht ende authoriteyt geven, ende midts desen gegeven hebben, om alle zaken, voren gementioneert, te mogen in gerechticheyt vuytrichten ende volbringen, besunderlycken, om alle papen met heure complicen te mogen royeren ende vangen, ende deselve alhier in den Briel te brenghen; des wy oick zeer ernstelycken versoucken ende begheren aen alle onse bevelhebberen, borgemeesteren, scepenen, cooplieden, rentieren ende alle anderen onse vrienden, dat zy aen allen des den voerschr. Wencelyn Tserclaes mochte van noode wesen, willen goet behulp, bystandt ende secours doen, d'welck wy oick van gelycken willich ende bereet zyn te verschulden, etc.; midts oick willende ende begherende, dat men den voerschr. Wencelyn Tserclaes zel gehoorsaem in alle zaken syn, want onse gelieffte zulcx is. In oirconde der waerheyt zoo heb ick Wilhelm, graeff vander Marck, vryheer tot Lumee ende Saram, etc., dit selve onderteekent, ende noch tot meerder versekerheyt mynen secreten zegel hierop gedruct. Gegeven in onse stadt vanden Briell, desen XXVI. july, anno 1572.

By bevele van den prinche, zynde G.

WILHELM, Graff zu der Marck,

ERFVOOCHT WILLEM, GRAVE TOT DER MARCK, VRYHEER TOT FRANCHEMONT
TOT LUMEY ENDE SERAM, etc., ENDE GUBERNATOOR OVER HOLLANT,
5. aug., 1572.

Onsen vruntliken groet, gunstiger ende geneychter wil te voren..

Errentfeste, eerbare ende wyse besondere, lieve ende gunstige.

't Is genouchsaem bekent, met wat gewelt, tyrannye, boosheyt, moorden, rooven, hanghen, barnen, verbannen ende ongehoorde schattinghen, als den thienden penninck, dat den Duc van Alba, sedert syne aencompste in dese Nederlanden getiranniseert ende voortgevaren, ende dese onse.beminde vaderlant inder uyterste slavernye te brengen, voornemens is geweest, ende noch sonder ophouden voort te varen, vermeent, dat wy ons entlich tot reddinghe derselver, in den name Godts inder persoon daerheen begeven, ende desen crychs volck tegens die van Alva ende syne Spaengiaerts opgenomen, ende duer verleeninghe godtliker hulp, dat geheele Hollant, wtghesondert die uwe stadt, sonder eenighe tegenweer, onder des doorlachtighen, hoochgeboren fursten ende heren, des prince van Orange, wel hergebrachter erf ... ende gerechticheyt ondergebrocht, ende wy niet anders dan des gemeynen Nederlants welvaert, oude privilegien ende vryheyden wederom op te rechten voerneinens hebben; maer diewyle ghy u jeghens ons, wat ghy gesynt syt, niet en hebt verclaert, soe begeren wy in den name hoochgedachtes fursten, gunstich ende genadelick, ghy wilt ons verstandighen, off ghylieden ons oock (ghelyk andere steden van Hollant gedaen hebben) innemen willen, uwe antwoordt (daerna wy ons te rechten) haestelick verwachtende,

Datum, Leyden, den 5. augusti, anno dni 1572.

U goede vrundt

Ondert.: WILHELM, graff zuder Marck.

Superscr.: Die eerbaren etc. Burgermeysteren, Schepenen ende Raedt der stadt Amsterdam ende die gemeente aldaer.

VIGLIUS AEN JO. BRUHESEN,

14. aug., 1572.

S. P. Per famulum tuum, Rev. dne thes., non habui ocium, ut literis tuis penultima julij datis responderem. Gaudeo vos diligenter defensioni vestrae incumbere. Et ita sane rebus vestris convenit, tam ut vos ipsos ab geusiorum vi ac tyrannide vindicetis, quam ut regiae Majestatis gratiam fidei constantia demereamini. Quod autem dom.V. significavit de decreto Hispanico, multum me recreavit. Verum cum nihil hic adhuc tale intellexerimus, plenius de veritate rei a vobis informari desideramus. Nam hic non deerunt, qui manibus pedibusque ei reluctabuntur. Bene vale, Rev. dne Bruhesi.

Bruxellae, XIIII. augusti, 1572.

T. dom.

deditissimus servitor ac amicus,

VIGLIUS ZUICHEMUS.

VIGLIUS AEN JO. BRUHESEN,
22. aug., 1572.

De decanatu ad
Quod

S. P. Literas tuas, Rde dne thes., XIII. hujus mensis die datas, accepi. regem favorabiliter scribi curavimus, ejusque ex Hispania responsum expectandum erit.

si autem ad praeposituram aditus dom. V. pateret, eam praeferendam utique censerem. Ad utramque autem dignitatem adjutorem me lubenter praestabo.

mus

Rem dns Trajectensis literis suis satis se propensum ostendit, ut nepoti meo archidiacono Iprensi, praebendam in majori ecclesia conferat, cujus benevolentiam dom. V., quaeso, ut, quoad poterit, confirmet.

R domino abbati S. Pauli, requiem aeternam precor, lubenterque operam dedi, ut dom. V. in informatione facienda super novo abbate deligendo commissio una daretur. Bene vale, Rde dne thesaurarie.

Bruxellae, 22. aug., 1572.

T. dom.
deditissimus servitor ac amicus,

VIGLIUS ZUICHEMUS..

VIGLIUS AEN JO. BRUHESEN,
14. oct., 1572.

S. P. Re dne thesaurarie. Certior his diebus factus de collatione praebendae Trajectensis in nepotem meum Buchonem Ayttanum per Raum archiepiscopum facta, non potui non magnopere de eo gaudere, dom. que V. gratias agere pro favore commendationeque illi impensis. Super provisione abbatiae S. Pauli, Duci nuper huc deflectenti relationem fecimus, qui vestram sententiam secutus, jussit, literas nominationis expediri pro eo, qui a vobis praecipue idoneus ad eam dignitatem judicatus fuerit; ea tamen lege, ut decimas in Nieukerken ecclesiae vestrae metropolitanae attributas, citra ullam controversiam eidem per bullas apostolicas attributas relinqueret. Arbitror quoque per praesidem Tisenachium dom. V. certiorem factam de rescriptione regiae Majestatis super decanatu Trajectensi, juxta quam speramus (ubi

dux huc redierit) non difficulter nos negotium secundum vestrum desiderium confecturos esse. Vale Rde dne thesaurarie.

Bruxellae, XIII. octobris, 1572.

T. dom.
deditissimus servitor et amicus,

VIGLIUS ZUICHEMUS.

Achter een op papier door CHRISTIAEN VAN ADRICHEM eigenhandig en tot eigen gebruik geschreven Martyriologion, ontmoetten wij een byvoegsel, door denzelven geschreven, gelijk't hier na volgt:

DE NOVIS MARTYRIBUS.

Anno 1572, die 9. julii, mane ante ortum solis, sub tyranno Guilielmo Limme, comite de Marck, Brielis Hollandiae, hoc est, in conventu Ruygensi, prope Briel., post varias illusiones, dira tormenta ac supplicia, laqueo suspensi ac suffocati a geuseis, martyrii palmam meruerunt ac pro fide catholica fortiter mortem obierunt:

Fratres Minores ex conventu Gorcomiensi.

Pr. Nicolaus Pieck, guardianus Gorcomianus,

Fr. Hieronymus Weertensis, vice-guardianus Gorcomiae.

Fr. Theodoricus Amersfordiensis, pater sororum tertii ordinis div. Francisci Gorcomiae.
Fr. Wilhadus Danus.

Fr. Godefridus Mervellensis, custos.

Fr. Nicasus Hesius, laqueo per os suspensus, usque ad horam matutinam nonam vivus

pependit.

Fr. Anthonius Weertensis.

Fr. Anthonius Hoernariensis,
Fr. Franciscus Bruxellensis.

Fr. Petrus ab Asch, laicus.

Fr. Cornelius de Wyck te Duerste, laicus.

Eodem anno et die et loco etiam suspensi ac suffocati sunt:

Mr. Leonardus Vechel, Buscoducensis, pastor senior Gorcomiae.

Mr. Nicolaus Popelius, pastor junior Gorcomiae.

Mr. Godefridus Duynen, Gorcomianus, quondam rector universitatis Parisiensis, nunc vi, carius Gorcomiae.

Fr. Joannes Joannis ab Oesterwyck, canonicus regularis conventus in Ruyge, prope Brie lam, pater sororum ordinis D. Augustini in Gorcomia.

Fr. Joannes, ordinis Praedicatorum, qui pastorem agebat in Hornaer.

Fr. Petrus Bekensis, pastor in Monster, frater ordinis Praemonstratensis ex abbatia Middelburgensi.

Fr. Jacobus, sacellanus in Monster, frater ordinis Praemonstratensis, ex abbatia Middelburgensi.

Dns Andreas, pastor in Heynoort (*).

(*) Hierna volgde in kleiner schrift beneden aan de bladzijde: Miraculum: Mathias Athoranius, civis Gorcomiensis, cum hernio, qui morbus est intestinorum irrumpentium, laboraret, adeoque periculose, ut nulla spes vitae relicta foret, multis praesentibus opem implora

vit divinam per merita et suffragia martyrum, qui Brielis pro catholica fide mortem oppetiissent. Id ubi fecit, continuo a periculo, in quo versabatur, liberatus et sanitati pristinae restitutus est.

Anno 1572, den 29 aut 30. july, Brielis: presbyter.

Fr. Judocus Goudanus, Carthusianus Delphensis,

Anno 1572: Pr. Gerardus Wolff, generalis minister tertii ordinis S. Francisci, Zutphaniae a geuseis dire afflictus, exspiravit sub patibulo.

Anno 1572, Ruremundae: Mr. Paulus Wael wyck.

Anno Christi 1572, d. 22 octobr., Schoonhoviae laqueo ad arborem suspensi ac suffocati sunt: Pr. Jacobus, supprior canonicorum regularium inden Hem.

Fr. Cornelius Reyneri, canonicus regularius, ibidem.

1572, die 27 octobris, Goudae crudeliter confossi et trucidati sunt:

Pr. Joannes, pater Paulinorum Goudae.

Fr. Adrianus Goudanus, procurator Paulinorum Goudae.

1572, die 10 december, Leydae Batavorum, post dira tormenta a geuseis suspendio strangulatus et necatus est honorabilis Mr. Cornelius Musius, Delphus, poëta laureatus, theologus et coenobiarcha sacrarum virginum D. Agathae apud Delphos Hollandiae, aetatis suae anno 72. Anno 1572, die 6 novembris, Delphis Hollandiae a geuseis laqueo suspensus et peremptus est D. Hubertus, pastor Lyranus.

REQUEST VAN UTRECHT AEN DEN KONING TEGEN DE SENTENTIE
DES HERTOCHS VAN ALVE, ENDE WEGENS HET OVERLEVEREN DER
PRIVILEGIEN. (1572?)

AEN DEN KONING.

Geven in alder oetmoet te kennen uw Maj. onderdanige, die prelaten, dekenen ende capitulen vande vyf ecclesien, mitsgaders schout, burgermrn ende andere regierders van uwe Maj. stadt Utrecht, hoe dat zy suppltn, sekere maenden geleden, uwe Maj. gepresenteert hebben gehadt sekere requeste, by dewelcke sy suppltn versocht hebben, heml. verleent te worden provisie van appel, met die clausule van inhibitie, defensie ende replicatie op ende jegens alsulcker enorme ende rigoureuse sententie, als belieft hadde den hertoge van Alve, gouverneur ende capiteyn-generael over uwe Maj. Nederlanden, jegens hem suppltn met noch sekere andere leden van staten van uwe Maj. landen van Utrecht, op de XII. july a. LXX. te geven, op welcke versouck uwe Maj. des voorsz. hertoge advys, als die suppltn verstaen, versocht ende ontfangen soude hebben, ende al was't, dat die suppltn wel hadden verhoopt, dat den voorsz. hertoge die voorsz. sake so staende nyet en soude in prejudicie vande voorsz. appellatie geattenteert ofte geinnoveert hebben, soe wel in anschou vande reverentie, die hy uwe Maj. schuldich is, als oeck, dat hy nae alle rechten, soe geestlick als weerlick, overmits die voorsz. appellatie, die behoirlicke geinsinueert is, schuldich ende gehouden was, met d'executie van voorsz. sententie te supersederen, insonderheyt, als nu, dat hy wel weet, dat uwe Maj. selve die hant an de voorsz. saecke gelegen ende kennisse daervan begonst heeft te nemen, so ist nochtans soe, dat den voorsz. hertoge yerst in dien beghinne van augusto, a. LXX. voorsz., an die van uwe Maj. raden t'Utrecht gescreven heeft, dat sy die staten van voorsz. landen nyet meer en souden bescryven, ende daer beneffens an die van de wet van voorsz. stat, dat hy verstont, overmits die voorsz. sententien, dat alle die officien vande voorsz. stat in handen van uwe Maj. vervallen waren omme daervan gedisponeert te worden, soe bevonden soude worden oirbaerlicxte te syn; Ende dat hy bovendien noch in martio a. LXXI. ande cameraer van voorsz. stadt gescreven hadde, dat alsulcke penn. als hy mochte hebben, tlichaem vande voirsz. stat toecommende, dat hy die tellen

soude an handen van den rentmr vande confiscatie over die landen van Utrecht, hoewel 'tselve nyet en is gedaen geweest, vermits den cameraer meer schuldich was, dan hy hadde ofte stont te ontfangen. Soe heeft hy noch onlancx an den president vande voorsz. stat gescreven, dat hy die vande voorsz. stat bevelen soude, dat zy alle die charters, statuten, privilegien ende ordonnantien, die vande voorsz. stat originelick concernerende, leveren soude in handen van d'selven president, om die voorts an syn Exc. overgesonden te worden; ende soe die regierders vande voorsz. stat nyet en verstonden die woorden vande voorsz. missive, preciselick vande originale charters te sprecken, mer alleenlick vande ghenen, die oorspronkelick die stat concerneerden, ende dat men nyet gewoentlyck en was al die originale charters, privilegien ende ordonnantien te verseynden, soe hebben syl. den voorsz. president gepresenteert die copien van alle d'voorsz. charters, privilegien, statuten ende ordonnantien te doen afscryven ende te leveren, mer alleer d'selve antwoorde ende presentatie an syn Exc. overgesonden was, heeft d'selve syn Exc. qualick nemende, dat sy suppltn soe lange vertogen hadden antwoorde te geven, hoewel 'tselve nyet sonder merckelycke redenen, by haerl. antwoorde verclaert, gedaen was, d'selve vande stat belast, dat zy terstont, angesien sbriefs ende alle excusen gepostponeert, alle die voorsz. charters, privilegien ende statuten originalyck leveren souden in handen vanden voorsz. president, omme daer van gedaen te worden volgens die last hem gegeven, ende voorts by syne Exc. geordonneert te worden, soe hy tot het gouvernement ende beleyt vande stat bevinden soude te behoren, ofte dat syne Exc. geoorzaekt soude wezen anders daerinne te versien, nae breder inhout vande copie vande d'selve missive, hier by gevoucht, d'welcke by de raet vande voorsz. stat gelesen synde, hebben syn Exc. voor antwoort verhaelt, 'tgene sy den voorsz. president ter antwoorde gegeven hadde; ende noch andermael gepresenteert die voorsz. copien te leveren, mitsgaders t'allen tyden haerl. voorsz. charters te openen, ende syne Exc. gecommitteerden de visie ende lecture daervan te doen hebben, verhopende, dat syn Exc. hem daer mede soude laten genoegen, mits dat men soe wel uyt die copien als originalen conste ordoneren, 'tgene tot gouvernement ende beleet van voorsz. stat dienlyck wesen soude; Ende ingevalle syne Exc., sonder daerop anschou te nemen, wilde verstaen, dat hem die voorsz. originele overgesonden soude worden, hebben die vande voorsz. stat hem laten duncken, dat 'tselve tot ghenen anderen eynde en coste tenderen, dan omme die voorsz. sententie, by dewelcke die voorsz. stat buyten haer verdiensten van alle haere privilegien, vryheyden ende exemptien gepriveert worde, ter executie te leggen, merckelicken overmits syl. nyet en verstonden, dat sulcx van eenige andere steden, landen ofte provincien geëyscht was geweest, hebben daeromme syne Exc. geremonstreert, dat sy vande voorsz. sententie an uwe Maj. geappelleert hadden, ende dat uwe Maj. syn advys daerop gehoort ende ontfanghen, ende also selfs kennisse vande voorsz. saecke hadde begost te nemen. Ende soe voor syn Exc., als gedelegeerden van uwe Maj., geprocedeert was geweest, ende dat alsulex syne Exc. die voorsz. sententie nyet in ofte op den naem van uwe Maj., mer op synen nacm, als gouverneur gepronunthieert hadde, dat syne Exc. daer omme die voorsz. appellatie behoorde te admitteren ende die selve te defereren, ende dien volgens vande executie vande voorsz. sententie, soe nae die geestlicke als weerlicke rechten, behoorden te supercederen, daer by vonghende die auctoriteyten van rechten tot sulcx dienlyck, ende bovendien, dat zy noch onlanex uwe Maj. by requeste versouckende, bevele vanden voorsz. president, heml. nopende d'overleveringhe vande voorsz. charters gedaen, geremonstreert hadden. Biddende mitsdien syn Exc., dat hem soude gelieven met die voorsz. saecke te supercederen, tot dat uwe Maj. daer inne gedisponeert soude hebben, gelyck sy verwachten, dat des cortelick geschieden soude.

Welcke antwoorde syn Exc. by missive toegeschickt is geweest den

january, a. LXXII.