Don exclusis. Praemissorum onnium au 4-m transmittuntar. Minorum S. Francisci, qui nomine antedictae provinciae Insularum Philippinarum nobis ultro obtulerunt, nimirum sese subituros totum onus, propriis suis omnino sumptibus semper substinendum, missionum Regni Ciampae (in ea tamen eiusdem regni parte, in qua nullus alterius Ordinis, Congregationis et Instituti operarius existat) et in Regno Cambodiae, quae Regna per Apostolicam hanc S. Sedem apostolici Cocinchinae pro tempore existentis Vicarii iurisdictioni addicta reperiuntur. Hoc certe quemadmodum nobis pergratum accidit, ita omnem altercandi deinceps aditum obstruere cupientes, volumus et mandamus ut, accedente finium seu discrictuum assignatione a praedicto Vicario facienda et ab eisdem omnino, uti supra, servanda, fratres antedicti ad Regna Ciampae et Cambodiae missionum huiusmodi causa accedentes, nullum penitus, propter haec christianae caritatis sponte suscepta et omnino imposterum praestanda officia, sibi unquam asserere, vindicare et contendere valeant ius privativum, sive directe sive indirecte, quoad alios operarios, quos ad eadem Regna per Apostolicum Cocinchinae pro tempore existentem Vicarium ordinariam, ut praefertur, iurisdictionem habentem, cum opportunis legitimisque facultatibus et licentiis, quocumque tempore mitti contigerit. § 12. Caeterum authentica documenta thentica monu- antedictarum declarationum tam missionaenta ad S. Se- riorum Ordinis Sancti Francisci quam Seminarii Parisiensis, aliorumque, si qui fuerint, tibi exhibenda et a te sub poenis et censuris, quatenus opus sit, exigenda, postquam acceperis, manu tua singula subscribes, signoque tuo munies, atque ita subscripta et munita, cum claro distinctoque omnium ecclesiarum, residentiarum et districtuum, eorumque finium et termino (1) Etsi ad hanc prim. iuris partem non pertineat epistola haec, cum non ex auctoritate Sedis Apostolicae loquatur Pontifex, sed meram sustinens rum catalogo, sive indice, vulgo Nota, necnon dilucida amplaque non solum rerum omnium ad conficiendum huiusmodi negotium per te gestarum, sed etiam rerum omnium ibi gerendarum, ad commissionem mandatumque nostrum et facultates tuas pertinentium, seu, propter inordinationes etiam confusionesque, atque alia huiusmodi, necessario apostolicae nostrae providentiae supremaeque auctoritatis remedio indigentium, relatione et narratione, insimul coniuncta, quam tutissime et quantocius curabis perferenda ad ipsam Congregationem Propagandae Fidei. § 13. Praeclaram vero, quam de aposto- Facultates oplicis fraternitatis tuae virtutibus et labori- portunae conceduntur cum bus conceptam habemus, opinionem, ut ma- clausulis etc. gis magisque nobis probes atque confirmes, oblata occasio et demandata a nobis commissio tibi esse debent acriori incitamento. Nos enim ad praemissa omnia opportune, salubriter, canonice, ac legitime peragenda et praestanda, facultates omnes necessarias et opportunas tibi tribuimus et impertimur; necnon auctoritate et tenore paribus derogamus iis omnibus et singulis, quae fortasse obstare possent; nostrae nempe et Cancellariae Apostolicae regulae, quatenus opus sit, de iure quaesito non tollendo, et aliis apostolicis, ac in universalibus provincialibusque et synodalibus conciliis editis generalibus vel specialibus constitutionibus, ordinationibus, necnon supradictorum Ordinum, Societatis et Instituti, etiam iuramento, confirmatione apostolica, vel quavis firmitate alia roboratis statutis et consuetudinibus, privilegiis quoque, indultis et litteris apostolicis in contrarium praemissorum quomodolibet concessis, confirmatis et innovatis, ceterisque contrariis quibuscumque. Datum Romae, apud S. Mariam Maiorem, sub annulo Piscatoris, die xxvI. novembris MDCCXLIV., pontific. nostri anno v. LVII. Ad Archiepiscopum S. Dominici in insula Hispaniola scribit, uti doctor privatus, de quaestione an filii ex adulterio procreati per subsequens matrimonium legitimentur (1). personam privati doctoris; tamen, cum tanti doctoris contineat responsum, optimum nobis visum est heic illam inserere. Exordium. Facti species et dubium. Regula iuris quoad legiti Venerabili fratri Archiepiscopo S. Dominici In Insula Hispaniola, BENEDICTUS PP. XIV. Venerabilis frater, salutem et apostolicam benedictionem. Redditae nobis altero ab hinc mense fuerunt literae tuae XXVII. maii proxime elapsi ad nos scriptae, ac typis impressae, quibus occurrentem istic cuiusdam facti speciem enarras et nostram super eo sententiam requiris. Non te latere arbitramur, nullum nos diem vacuum habere, quum gravissimis assidue curis, atque negotiis non tam occupemur, quam pene iam obruamur; in hisce praesertim asperitatibus rerum, quibus undique conflictamur et quarum famam ad vestras quoque oras pervasisse non dubitamus. Sed tamen, ut compertum sit omnibus, quanti te facimus, venerabilis frater, et quanto dignitatem episcopalis characteris, quo praefulges, in honore habemus, aliqua temporis spatia reperire et colligere studuimus, eaque in evolvendis privatae bibliothecae nostrae libris insumpsimus, quo possemus propositae abs te quaestioni respondere. Quod quidem praesentibus nostris literis facimus, non tamen ex auctoritate Apostolicae Sedis, quam, meritis licet imparibus, obtinemus, sed meram sustinentes personam doctoris privati, cuius vitae aetas fere omnis in Sacrorum Canonum studiis, quamvis non magno fortasse fructu, exacta est. Neque enim visa nobis est ea quaestio pontificiae decisionis oraculo indigere, quemadmodum ex inferius dicendis fraternitas tua probe poterit intelligere. § 1. Itaque casus est. Vir nobilis uxoratus rem habuit, stante matrimonio, cum libera muliere, pari cum ipso natalium nobilitate, duosque filios ex ea procreavit. Defuncta vero uxore, matrimonium contraxit cum praedicta muliere, quae duos, ut praefertur, filios ei pepererat. Horum alter iam mortem obierat; atque ille procul dubio natus erat priore uxore in vivis agente. Alter superstes est, sed nondum satis exploratum, an eadem prima uxore vivente conceptus, aut natus fuerit. Dubitatur de utroque, an legitimi sive spurii sint habendi; seu potius, an per subsequens matrimonium cum ipsorum matre contractum, ambo censendi sint legitimati. § 2. Porro, admissa canonici iuris remationem pro- gula, quam nos verissimam iudicamus, monium pro quamque, ut paulo infra patebit, a nemine lis ante matriin dubium revocari posse arbitramur, quod creatae. nempe, licet proles ante matrimonium nata legitima fiat per subsequens matrimonium inter parentes rite contractum, attamen id dumtaxat locum habeat, quum copula intercesserit inter liberum et liberam, non autem ubi alter ex parentibus matrimonio ligatus foret; tunc enim proles ante secundas nuptias nata nequaquam fit legitima, quamvis adulter, post mortem prioris uxoris, verum et legitimum cum eius ma- ratus, et natu tre contrahat matrimonium: hac inquam constante maregula semel admissa, evidens est, filium legitimatur per illum praemortuum, qui natus est prima trimonium. uxore superstite, legitimum non evasisse per matrimonium cum ipsius matre contractum, postquam prima uxor e vivis ex cesserat. § 3. Quod vero ad alterum filium adhuc viventem attinet; si constaret saltem hunc natum esse post mortem primae uxoris, quam illius pater habuerat, quamvis ea superstite conceptus fuisset, in arduam illam controversiam deduceremur, quae inter doctores, ut nosti, agitatur, an scilicet, pro statuenda prolis legitimatione, eiusdem nativitatis tempus attendi debeat, an praeterea habenda sit ratio temporis eiusdem conceptus; in qua controversia, satis, ut praediximus, ardua, quum inveniantur textus textibus contrarii, cumque doctores doctoribus, tribunalia tribunalibus adversentur, si a nobis iudicium nostrum in casibus particularibus interponendum foret, non aliter id a nobis fieret, quam secundum sententiam in tribunalibus et Curia illius regionis receptam, in qua esset pronunciandum. § 4. Cum vero hactenus, ut scribis, incertum sit, quo tempore filius ille vi vens conceptus, quoque in lucem editus fuerit, solumque constet de morte prioris uxoris et de secundo cum altera muliere matrimonio; supervacaneum extraneumque remanet examen praefatae controversiae, an, ad effectum legitimationis prolis, tempus nativitatis dumtaxat, an etiam tempus conceptus, attendi debeat. Sed in his facti circumstantiis, quum certum sit matrimonium inter illius parentes rite contractum, incertum vero tempus, quo filius idem conceptus et in lucem editus fuit; si nostrum de eo iudicium exquireretur, filium hunc legitimum censeremus, quum iudex in dubio debeat in bonum et commoda prolis propensus esse. Filius ex a dulterio gene trimonio, non subsequens ma Dubitari pos set. ubi natus esset uxore de functa. In dubio, fa vendum proli. Gus innititur regula. sed palam fit, eiusmodi prolem ex adulte- de minori ad maius: nam, si filii spurii § 5. Equidem intelligimus, hanc nostram responsionem neque desiderio tuo, neque praeconceptae opinioni satisfacturam. Non desiderio, inquam; propterea quod utrosque praefatos filios, per subsequutum inter parentes matrimonium, legitimatos fuisse declarari velles: neque porro opinioni, quam foves; eo quod existimes filios etiam ex adulterio procreatos legitimi, per haec verba: Arguit Alexander III. mari, superveniente matrimonio inter adulteram et patrem, coniuge iam defuncta. Textus, qui- Verum aequo animo feras volumus, nos ad haec asseverando reponere, quod filii ante matrimonium nati legitimantur utique per subsequens matrimonium, si tamen ex soluto et soluta fuerint procreati, ut, inhaerendo canonicis sanctionibus, definitum fuit a praedecessore nostro Alexandro Papa III. in cap. Conquestus, Qui filii sint legitimi; secus autem, si iidem filii orti sint ex patre, qui de eo tempore cum alia muliere matrimonio coniunctus erat; licet, ea postea e vivis sublata, aliam illam duxerit, ex qua prolem susceperat; ut idem Alexander III. respondit in cap. Tanta, Qui filii sint legitimi; cuius verba sunt, quae sequuntur. Tanta est vis matrimonii, ut qui antea sunt geniti, post contractum matrimonium legitimi habeantur. Si autem vir, vivente uxore sua, aliam cognoverit et ex ea prolem susceperit, licet post mortem uxoris eamdem duxerit, nihilominus spurius erit filius et ab haereditate repellendus; praesertim si in mortem uxoris prioris alteruter eorum aliquid fuerit machinatus. § 6. Neque vero postremis hisce verbis commoveri debes, ac si ex illis colligi posset, minime ab Alexandro definitum fuisse, quod proles ex adulterio suscepta, per subsequens matrimonium legitimari nequeat; sed illud dumtaxat, quod nempe proles legitima non fiat, si contra vitam prioris uxoris alteruter ex parentibus adulteris machinatus fuerit. Etenim animadvertere te oportet verbum illud a Pontifice usurDictio prae- patum, praesertim; quod idem sonat, ac multo magis, itaut vera decretalis illius sententia sit, quod, quum proles ex adulterio suscepta pro spuria perpetuo sit habenda et ab haereditate repellenda, etiamsi legitimum postea ineatur inter parentes matrimonium, multo magis id procedat, ubi alteruter in prioris uxoris mortem fuerit machinatus. Ex quo minime sequitur, quod proles ex adulterio nata, si machinatio absit, legitimetur per subsequens matrimonium; Sertim, non est Laxativa lur. Pont. de Prop. Fide Partis I. Vol. III. Rationes Archiepisc. con § 7. Sane a te dissimulata non fuit dispositio relatae decretalis Alexandri III. in tra sentientis. citat. cap. Tanta. Qui filii sint legitimi; quin immo ultro fateris, communem doctorum opinionem eam esse, quae nuper a nobis exposita fuit; nimirum prolem ex adulterio progenitam, per subsequens matrimonium nequaquam legitimari. Verumtamen aperte declaras, nullam sententiam, quantumvis communi canonistarum calculo comprobatam, apud te valere, nisi eadem in textu canonico fundata sit, illique innitatur; hanc autem sententiam, de qual agitur, minime dici posse canonico textui innixam esse; quoniam, inspecta praecitata decretali Alexandri III., non quidem mutila atque contracta, prout iacet in nostra decretalium collectione a Gregorio Papa IX. confecta, sed in sua integritate, manifeste, ut putas, agnoscitur, ideo Pontificem illegitimam declarasse prolem illam ex adulterio procreatam, quamvis eius pater, defuncta priore uxore, adulteram sibi matrimonio iunxisset; quia nimirum Alexandri aetate vigebat adhuc ea disciplina, qua interdictum erat adulterae, etiam post mortem prioris uxoris, matrimonium cum adultera valide contrahere; et quia, tota decretali perlecta, perspicuum est, in eo casu, praeter adulterium, adfuisse etiam machinationem adulterae contra vitam prioris uxoris. Quibus positis, deinde concludis, quod quum, iuxta praesentem Ecclesiae disciplinam, adulterium praecedens non habeatur pro impedimento dirimente matrimonium inter maechum et maecham, nisi coniunctum sit vel cum machinatione vel cum fide data futuri matrimonii; cumque in proposita facti specie. nullum indicium adsit machinationis in prioris uxoris necem intentatae; nullum propterea adduci valeat obstaculum adver 26 Opiniones communes non spernendae. De auctoritate textus decretalium. resecata sunt sus prolis legitimationem, sequuto iam inter ipsius parentes legitimo matrimonio; atque adeo tuum illud systema firmiter, ut putas, stabilitur; nimirum, subsequente matrimonio, legitimari prolem etiam ex adulterio susceptam, quoties adulterio non accedat aut machinatio adversus prioris coniugis vitam, aut promissio matrimonii post prioris coniugis mortem inter adulteros contrahendi. § 8. Profecto, ut ingenue loquamur, venerabilis frater, displicet nobis tua haec ingeniosa ratiocinatio, in qua nescio quid arrogantius et audacius, quam par est, introspicere videmur. Nobis etenim persuasum manet, opiniones doctorum communes non ita facile parvipendendas esse; idque didicimus ex celeberrimo vestrate Melchiore Cano, qui in suo tractatu de locis theologicis, lib. vIII., cap. 7. ita de communibus canonistarum sententiis, in his, quae pertinent ad doctrinam canonum, loquitur: In huiusmodi canonum interpetratione Ecclesiae iudices et administri concordem omnium iurisconsultorum sententiam amplectuntur. Qui enim in actionibus vel iudiciis ecclesiasticis suo sensu et non communi iurisperitorum omnium doceretur, sine dubio, suo illum iudicio Ecclesia coerceret. § 9. Praeterea minus recte nobis videris de compilatione decretalium Gregorii IX. iudicare. Non hic agitur de Gratiani decreto, quod, utpote privata auctoritate confectum, tantam vim habet, quantam textus in eodem adducti ex se ipsi habere noscuntur. Non agitur de aliqua ex aliis quinque decretalium compilationibus, quae Gregorii IX. opus praecesserant et quarum nonnullae a privatis auctoribus concinnatae fuerunt. Res est de sexta illa compilatione, quam Gregorius Pontifex a sancto Raymundo de Pennafort adornari iussit, quamque approbatione pontificia munivit, mandans, ut ea sola deinceps in tribunalibus et scholis deberet usurpari. En illius verba in praefatione decretalium: Volentes igitur, ut hac tantum Compilatione universi utantur in iudiciis et in scholis, districtius prohibemus, ut quis praesumat aliam facere, absque auctoritate Sedis Apostolicae. In decretali- § 10. Non latuit Gregorium, multa in bus, in sexto, in Clement multa decretalibus resecata fuisse ab earum comauctorit. Ponti- pilatore, quum idem Pontifex in dicta praefatione hoc ipsum innuat, iis verbis: Resecatis superfluis. Voluit tamen singulis ficum. Constitutionibus praefixum manere nomen earum auctoris. Idem quoque deinceps praestitit Bonifacius VIII. in sua compilatione libri vi. similium decretalium a Romanis Pontificibus conditarum, quibus, licet multimode, ubi opus fuit, a se immutatis atque truncatis, nihilominus praefixum reliquit auctorum nomen; siquidem ipse Bonifacius sic loquitur in prooemio: Pluribus plane resecatis, reliquis quibusdam ex eis abbreviatis, aliquibus in toto vel in parte mutatis, multisque correctionibus detractionibus et additionibus, prout expedire vidimus, factis in ipsis. Constat etiam Clementem PP. V. pari modo se gessisse, dum suo Clementinarum libro inseruit Concilii Viennensis Constitutiones, tamquam a se ipso factas in eodem Concilio, quamvis, Synodo peracta, eas resecasset, atque mutasset, uti testatur Ioannes Andreas in Glossa ad praefationem earumdem Clementinarum: Demum per peritiores fecit illas recenseri, qui aliquas et paucas in totum reservaverunt; aliquas mutaverunt quoad verba, mente serrata; in aliquibus menti et verbis detraxerunt et addiderunt; et has, licet non sub his verbis in Concilio publicatae fuissent, voluit sub nomine Concili reservari. Quod pariter testatur Bernardus Guidonus, auctor illius aetatis, in suo codice manuscripto, qui in bibliotheca nostra Vaticana asservatur; idemque legitur in duabus historiis de vita eiusdem pontificis a Balutio publicatis. § 11. Qua in re praedicti Pontifices, Gregorius, Bonifacius et Clemens, exemplum sequuti sunt Triboniani, aliorumque doctissimorum iurisconsultorum, qui veteres leges, responsa prudentum et praecedentium imperatorum codices in corpus iuris nostri civilis redigentes, non dubitarunt, quaecumque opus erant, emendare, corrigere et immutare; et nihilominus auctorum nomina singulis responsis et legibus. praefixa reliquerunt; accedente nimirum. expressa Iustiniani imperatoris approbatione; cuius haec verba sunt, in promulgatione Pandectarum et Codicis, senatui populoque Constantinopolitano perscripta: Tanta autem a nobis antiquitati habita est reverentia, ut nomina prudentum taciturnitati tradere nullo modo patiamur; sed unusquisque eorum, qui auctor legis fuit, nostris digestis inscriptus est, ut, si quid legibus eorum supervacuum vel imperfectum aut minus idoneum visum esset, vel adiectionem vel diminutionem Sicut etiam in textibus di gestorum et co dicis. necessariam accipiat. Et infra: Nam nomina quidem veteribus servavimus, legum autem veritatem nostram facimus. Et alibi: Nominibus etiam veteribus relietis, quidquid legum veritati decorum et necessarium fuit, hoc nostris emendationibus servavimus. § 12. Sic igitur praedecessor noster Gregorius IX. suam confici iussit decretalium compilationem, qua hodie in scholis et in foro utimur, eamque, abrogatis aliis prioribus, publica auctoritate et pontificia confirmatione munivit. Huic collectioni insertam voluit decretalem Alexandri III., demptis ex ea verbis illis, quibus, ut contendis, indicabatur, matrimonium, de quo ibi agebatur, duplici ex capite irritum et nullum fuisse, nimirum et quia cum adultera contractum fuerat et quia machinatio in necem prioris uxoris praecesserat. Retulit vero alia verba, ex quibus, ut iacent, consideratis, eruitur sententia superius a nobis exposita, quod nempe proles ex adulterio procreata neutiquam legitimatur per subsequens matrimonium, post mortem prioris uxoris, cum adultera contractum. Non tamen ex ea decretali nomen Alexandri III. delevit. Omnia haec pro concessis interim habeto. Verum his positis, quidnam inde pro sententia tua erui posse putas? Potuit Gregorius ita se gerere, immo non aliter debuit facere, quam fecit. In animo illi erat locum dare in nova comCap. Tanta, pilatione decretali Innocentii III., quae inCap Significa- cipit Significasti, quaeque legitur sub ti concordat cum Quaestio de tulo De eo qui duxit in matrimonium etc. In hac decretali Innoc. III., quae posterior est alia ab Alex. III. condita, manifeste definitur (quod et ipse agnoscis), matrimonium inter adulterum et adulteram consistere posse, nisi machinatio saepedicta, aut promissio futuri matrimonii praecesserit: Discretioni vestrae, Innocentius ait, per apostolica scripta mandamus, quatenus, nisi alter eorum in mortem defunctae uxoris fuerit machinatus, vel, ea vivente, sibi fidem dederint de matrimonio contrahendo, matrimonium illud legitimum iudices. Quum autem Gregorius collocare vellet in sua collectione tum decretalem hanc Innocentii III., tum alteram Alexandri III., plane vides, necesse illi fuisse abiicere ab hac alexandrina decretali verba illa, quae, tuo iudicio, nullitatem matrimonii inter adulterum et adulteram statuebant. § 13. Nunc igitur, bona fide disserendo, iterum quaerimus: quid tandem illud est, cisa est, hoc iure, quo viviquod contendis? Filios ne illos, de quibus mus. agitur, legitimos esse, propterea quod, iuxta decretalem integram Alexandri III. pro legitimis habendi essent? At nibilominus illegitimi sunt, quia tales ab Innocentio III. et Gregorio IX. declarantur, et quia, malo ipsorum fato, nonnullis iam saeculis post horum pontificum mortem in lucem sunt editi. An manifestum fieri cupis, te scientiam sacrorum canonum funditus callere, neque contentum esse his, quae in Gregoriana compilatione leguntur, sed altius ab ipsis fontibus doctrinam tuam repetere? Nihil tibi controversiae nobiscum de hoc erit, venerabilis frater. Diligentiam potius tuam commendamus, studium laudamus: nemo tibi succensere poterit, quod integram decretalem inspicere velis, ubi in aliquam incurreris, quae in Gregoriana compilatione deprehenditur decurtata. Verumtamen memineris, laudandam quidem illius diligentiam esse, qui decretalem integram consulit, ut eam, quae integra non est, perfectius intelligat; quemadmodum optime advertit clarissimus Antonius Augustinus in sua praefatione, Gregorio XIII. Pontifici Maximo, inscripta, quam praemisit volumini quatuor priorum compilationum literarum decretalium, quas ipse edidit; quibusque deinceps quintam adiecit. Innocentius Cironius: sed neque probandum scito, neque ferendum, quod quis ad integram decretalem confugiat, ubi perspicua et dilucida est illa, quae aliquo modo mutilata fuit; et, si quid huic deesse dignoscitur, id eo iubente ac volente detractum fuit, qui suprema ad hunc effectum pollebat auctoritate; eaque de causa detractum, ut disciplina, quam ipse legislator servari voluit, in tuto poneretur; neve turbari illam et nutare contingeret, si tota decretalis novae compilationi inserta fuisset. Standum textui decretalium prout ia cent in Corpore furis. |