die.

tibus et dioece- cerdotes sive saeculares, sive regulares, sibus, etiam de prout necessarium fore iudicabunt, in eorum civitatibus subdelegare valeant, qui, dum ipsi Antistites aliquo legitimo impedimento detinebuntur, quamvis huiusmodi impedimentum diurno tempore occurrat, eorum vice, benedictionem huiusmodi cum indulgentiae plenariae applicatione christifidelibus in praefato articulo constitutis impertiantur, aliosque similiter per dioecesim saeculares, aut regulares sacerdotes, quotquot pro numero animarum in dioecesibus existentium necessarios iudicaverint, ad praedictum effectum deputare et subdelegare possint; nec non eosdem a se deputatos et subdelegatos removere, aliosque in eorum locum pro suo arbitrio et prudentia subrogare valeant; iisdem motu, potestate et tenore, concedimus et indulgemus.

Ampliora indulta in poste

apostolicas.

Si vero aliquem ex Antistitibus nunc per rum conceden- ecclesias constitutis, et praefata facultate tur, per literas gaudentibus, ad aliarum ecclesiarum regimen apostolica auctoritate transferri contingat; sive aliquis eorum sit, quorum favore consuetae literae secretarii Brevium ad hunc diem expeditae non fuerint; ac denique quum novi Episcopi catholicis gregibus in posterum praeficientur; volumus atque statuimus, ut singulis eorum huiusmodi facultatem a nobis, sive a Romano pro tempore Pontifice postulantibus, apostolicae literae in forma Brevis gratis per omnia expediantur, quibus praedicta facultas ipsis concedatur, non ad triennium, Etiam favore sed ad omne tempus, quo adeptum semel prælatorum inferiorum iuris- ecclesiae regimen obtinebunt; adiecta etiam bentium. facultate subdelegandi tam pro civitate,

dictionem ha

quam pro dioecesi, non quidem in casu dumtaxat impedimenti cum nocturno tempore coniuncti, sed in omnibus et per omnia ad normam eorum, quae pro Episcopis nunc existentibus, et indulto huiusmodi actu gaudentibus, supra statuimus.

§ 6. Insuper pro praelatis inferioribus territorium separatum habentibus, cum vera qualitate nullius, et activa in clerum et populum iurisdictione; quamvis praedecessores nostri hanc de praeterito consuetudinem non habuerint; nihilominus de apostolica liberalitate, ac simili motu et tenore concedimus et indulgemus, ut, si ab ipsis huiusmodi facultas petita fuerit, similes literae in forma Brevis in posterum singulis eorum expediantur, iuxta eamdem

(1) Vide supra pag. 7 huius vol.

expirant morte

formam, mutatis mutandis, quam pro Episcopis constituimus; ne excepta quidem facultate subdelegandi, ut supra; dummodo ipsi praelati hanc gratiam postulantes, apostolicis literis nostris anno Incarnationis Dominicae MDCCXL. nono kalend. decembris datis, quarum initium est: Quod San- Indulta non cta, (1) impressis in Bullario nostro Tom. 1, Pontificis. num. 7, obtemperaverint, nimirum sacra Apostolorum Limina praescriptis temporibus visitaverint, et relationem status ecclesiarum sibi subiectarum Apostolicae Sedi exhibuerint, vel, quatenus praelationis honorem de novo accipiant, debitum iuramentum in memorata Constitutione praescriptum antea praestiterint.

cessum de

legantis.

Dum autem huiusmodi facultatem Episcopis eam actu obtinentibus prorogavimus el ampliavimus, ut praefertur; caeteris vero tam Episcopis, quam praelatis inferioribus in posterum eam petentibus, su- Nec subdepradicta forma et amplitudine conceden- legationes per dam fore decrevimus; sequitur, ut huius- cessum subdemodi indulta nequaquam morte concedentis expirent; quum iurisdictio delegata in iis, quae non iustitiam sed gratiam concernunt, etiam post obitum delegantis manere debeat. Quoniam vero iisdem Episcopis et praelatis permittimus, ut huiusmodi facultatem, pro incolarum civitatum, locorum atque dioecesum opportunitate et necessitate, uni vel pluribus sacerdotibus in posterum subdelegare valeant; statuimus atque decernimus, huiusmodi subdelegationes, per subdelegantis cessum aut decessum similiter non expirare; sed potestatem. ipsis tributam perseverare usque ad superventum novi praesulis, cuius arbitrio relinquimus, eosdem in huiusmodi officio confirmare, vel ab eo removere. Atque ita quicumque antistes memoratam facultatem a Romano Pontifice semel obtinuerit, eo decedente, opus non habet pro illius confirmatione ad Apostolicae Cathedrae successorem recurrere. Sicque etiam cedente vel decedente Episcopo, seu praelato, a quo eadem facultas in sua dioecesi aut territorio subdelegata fuerat, nova concessione opus non erit pro temporaneo vicariorum capitularium aut apostolicorum regimine; quum subdelegatorum auctoritas semper manere debeat, quamdiu vel Episcopus ipse, aut praelatus, vel illius successor eamdem ipsis non ademerit.

§ 7. Hac igitur ratione animarum saluti

Episcopos ut ad

sonaliter accedant.

consulentes, quantum nobis in Domino licuit, piam consuetudinem applicandi plenariam pontificiam indulgentiam Ecclesiae filiis in mortis articulo constitutis, ampliare Monitum ad et faciliorem reddere curavimus. Permisaegrotos per- saque venerabilibus fratribus, ac dilectis filiis, ecclesiarum Episcopis et praesulibus, facultate alios sacerdotes ad hunc effectum, tam in civitatibus, quam in dioecesibus subdelegandi, non parum levaminis eorum anxietatibus et sollicitudinibus per nos allatum esse putamus. Verumtamen ipsis declaratum volumus, non id propositum nobis fuisse, ut eos prorsus eximeremus ab hoc paternae caritatis officio, per se ipsos adeundi miseros aegrotos plenariae absolutionis in extremo articulo adipiscendae cupidos; sed ut eorum pietatem opportune iuvaremus, ne, dum ipsi aliis pastoralibus curis detinentur, dolere debeant, commissos sibi fideles hoc tanto spirituali beneficio destitutos ex hac vita migrare. Qui vero pium huiusmodi opus per semetipsos exercere gaudent (quod sane omnes, quoties legitime impediti non fuerint, facturos esse confidimus), meminerint, non id dumtaxat erga nobiliores et potentes huius saeculi, sed erga pauperes quoque et abiectae sortis homines praestandum esse. Qua de re utiliter legi poterit praedecessoris nostri S. Gregorii Magni Homilia XXVIII. in Evangelia ad Cap. IV. Ioannis. Erat quidem Regulus, cuius infirmabatur Capharnaum, in qua mirabilem atque coelestem observat amantissimi Redemptoris nostri Iesu Christi agendi rationem, qui ad invisendum aegrotantem Reguli filium invitatus ire abnuit, ad Centurionis servum nec invitatus iturum se profitetur. Quid est quod Regulus rogat, ut ad eius filium veniat, et tamen venire recusat; ad servum vero Centurionis non invitatur et tamen se corporaliter ire pol- | licetur? Reguli filio per corporalem praesentiam non dignatur adesse; Centurionis servo non dedignatur occurrere. Monita salu- § 8. Ut autem indulgentiae fructus a taria fidelibus fidelibus in mortis articulo percipiatur, hoc

inculcanda.

sedulo agendum erit, ut populus in sacris concionibus et catechesibus frequenter edoceatur, quod iis, qui gratiae Dei, quam in baptismo acceperunt, ingrati, per actualia peccata Spiritum Sanctum contristaverunt, et templum Dei violare non sunt veriti, quantumvis aeterna supplicia in Poenitentiae Sacramento condonata fuerint, nihilominus temporalis plerumque poena divinae

iustitiae exsolvenda superest, cuius remissio obtinenda est non solum per satisfactiones a sacerdote confessario in ipso poenitentiae sacramento pro mensura delicti impositas, aut per christianam tolerantiam earum adversitatum, a quibus mortalium vita immunis esse nequit; verum etiam per ieiunia, eleemosynas, orationes et alia pia spiritualis vitae exercitia. Alioquin verendum esset, ne salutis remedia ab Ecclesiae benignitate fidelibus suppeditata, paulatim in pravae libertatis et licentiae fomentum traherentur; compluribus sibi temere blandientibus de remissione tum sempiternae poenae, per sacramentalem absolutionem, tum temporalis per indulgentiae pontificiae applicationem, in exitu vitae impetranda; neque cogitantibus quam incertum sit omnibus non solum qua hora et quo mortis genere ex hac vita migrandum sibi fuerit; sed etiam an indulgentiam, licet externo ritu sibi applicatam, cum effectu sint percepturi. Praepostera aeque ac periculosa antiquis Ecclesiae temporibus inoleverat consuetudo, ut non pauci ex iis, qui ad baptismum nomina obtulerant, ad finem usque vitae ipsius sacramenti perceptionem prorogarent, quo scilicet interim ingenio libere indulgerent, ac demum quum e vita discessuri essent, per salutare lavacrum, ab omni culpa, et tam ab aeterna, quam a temporali poena soluti, ad caeleste regnum recta transferrentur, contra quos extant gravissimae obiurgationes Sancti Gregorii Nazianzeni in Oratione XL. et Sancti Ioannis Chrysostomi in Homilia I. super Acta. Sed et Ecclesia Catholica pravam huiusmodi confidentiam improbare se declaravit, dum eos, qui in mortis periculo baptismum susceperant si convaluissent, a sacris ordinibus et ab officiis ecclesiasticis arcendos, ac perpetuo irregulares fore decrevit.

ctus moribun

§ 9. Et quoniam sacerdotibus, qui fide- Religionis ales in extremo agone laborantes pie adiu- dis fidelibus invant, vel Ecclesiae sacramenta ipsis mini- sinuandi. strant, Rituale Romanum iniungit, ut si aegrotus indulgentiam plenariam legitima auctoritate concessam consequi valeat, eam illi in mentem reducant, proponantque quid ad eam consequendam agere debeant, ex his autem, qui ad huiusmodi statum redacti sunt, alii quidem cum plena cognitione integrum loquelae usum retinent, alii vero loquendi facultatem amiserunt, licet antea sincerae contritionis indicia dederint, eamque, adhuc ratione utentes, identidem

dare non desinant; Ideo, quo certius praedicti omnes indulgentiae fructum consequi valeant, praefatis sacerdotibus mandamus, ut omni ratione studeant moribundos fideles excitare ad novos de admissis peccatis doloris actus eliciendos, concipiendosque ferventissimae in Deum caritatis affectus; praesertim vero ad ipsam mortem aequo ac liPraesertim ac- benti animo de manu Domini suscipiendam. ceptio mortis, tamquam opus Hoc enim praecipue opus in huiusmodi arpro indulgentia iniunctum. ticulo constitutis imponimus et iniungimus,

nedictionis a

stituitur.

quo se ad plenariae indulgentiae fructum consequendum praeparent atque disponant. Qua in re auctor nobis est Sanctus Doctor Augustinus, qui in Libro XIII. de Civit. Dei c. VI. postquam horridam mortis speciem, eique renitentes hominum animos descripsit, quodque in aliis suis operibus non semel docuerat, mortem nimirum esse peccati originalis poenam, ibi quoque asseruit et confirmavit; haec ad rem nostram apposite subdit: Quidquid tamen illud est in morientibus, quod cum gravi sensu adimit sensum, pie fideliterque tolerando, auget meritum patientiae, non aufert vocabulum poenae. Ita cum ex hominis primi perpetuata propagine procul dubio sit mors poena nascentis; tamen, si proprietate iustitiaque pendatur, fit gloria renascentis; et cum sit mors peccati retributio, aliquando impetrat, ut nihil retribuatur peccato.

Formula im- § 10. Pro impertienda vero benedictione pertiendae bea fidelibus in mortis articulo constitutis, apPontifice con- plicandaque ipsis plenaria indulgentia, quum nulla certa formula olim praescripta foret, sanctae memoriae praedecessor noster Benedictus PP. XIII. an. Domini MDCCXXVI. pias quasdam preces et orationes ad hunc. effectum adhibendas publicari mandavit; quarum exemplo, in his, quae opportuna iudicavimus inhaerentes, aliam de novo formulam, cum his, quae in hac nostra constitutione, praescripta sunt, magis congruentem confecimus et instituimus, quam ab omnibus in posterum usurpari praecipimus; mandantes, hoc ipsum inculcari et iniungi in apostolicis literis, quae deinceps pro concessione praedictae facultatis indulgentiae plenariae moribundis impertiendae, ut praemisimus expediendae erunt. Clausulae et § 11. Ac decernentes, ipsas praesentes derogationes. literas semper validas et efficaces existere et fore, suosque plenarios effectus perpetuo sortiri et obtinere, atque iis ad quos spectat seu spectabit in futurum, plenissime suffragari: Non obstantibus aposto

Benedictio in articulo mortis cum soleat impertiri post Sacramenta Poenitentiae, Eucharistiae et Extremae unctionis illis infirmis, qui vel illam petierint, dum sana mente et integris sensibus erant; seu verisimiliter petiissent, vel dederint signa contritionis; impertienda iisdem est, etiamsi postea linguae, caeterorumque sensuum usu sint destituti, aut in delirium vel amentiam inciderint. Excommunicatis vero, impoenitentibus, et qui in manifesto peccato mortali moriuntur, est omnino deneganda.

Habens praedictam facultatem, ingrediendo cubiculum, ubi iacet infirmus, dicat: Pax huic domui etc., ac deinde aegrotum, cubiculum, et circumstantes aspergat aqua benedicta, dicendo antiphonam Asperges etc.

lae supra en un

Quod si aegrotus voluerit confiteri, audiat illum, et absolvat. Si confessionem non petat, excitet illum ad eliciendum actum contritionis; de huius benedictionis efficacia ac virtute, si tempus ferat, breviter admoneat; tum instruat, atque hortetur, ut morbi incommoda ac dolores in anteactae vitae expiationem libenter perferat, Deoque sese paratum offerat ad ultro acceptandum quidquid ei placuerit, et mortem ipsam patienter obeundam in satisfactionem poenarum, quas peccando promeruit. Tum piis ipsum verbis consoletur, in spem erigens fore, ut ex divinae munificentiae largitate eam poenarum remissionem et vitam sit consecuturus aeternam. Postea dicat:

. Adiutorium nostrum in nomine Domini.

R. Qui fecit Coelum, et Terram.

Antiphona.

Ne reminiscaris Domine delicta famuli tui (vel ancillae tuae) neque vindictam sumas de peccatis eius.

Kyrie eleison, Christe eleison, Kyrie eleison. Pater noster etc.

. Et ne nos inducas in tentationem. R). Sed libera nos a malo.

. Salvum fac servum tuum (vel ancillam tuam, et sic deinceps).

R). Deus meus sperantem in Te.

. Domine exaudi orationem meam. R). Et clamor meus ad te veniat. . Dominus vobiscum.

R). Et cum spiritu tuo.

OREMUS

Clementissime Deus, Pater misericordiarum, et Deus totius consolationis, qui neminem vis perire in te credentem, atque sperantem, secundum multitudinem miserationum tuarum respice propitius famulum tuum N., vel famulam tuam, quem vel quam tibi vera Fides, et Spes christiana. commendant. Visita eum, vel eam, in salutari tuo, et per Unigeniti Tui passionem et mortem, omnium ei delictorum suorum remissionem et veniam clementer indulge, ut eius anima in hora exitus sui Te Iudicem propitiatum inveniat, et in Sanguine. eiusdem Filii tui ab omni macula abluta, transire ad vitam mereatur perpetuam. Per eumdem Christum Dominum nostrum. Amen.

(1) Ex Bull. Pont. edit. Main., p. 263.

Tunc dicto ab uno ex Clericis adstantibus, Confiteor etc. Sacerdos dicat Misereatur etc. deinde.

Dominus Noster Iesus Christus Filius Dei vivi, qui Beato Petro Apostolo suo dedit potestatem ligandi, atque solvendi, per suam piissimam misericordiam recipiat confessionem tuam, et restituat tibi stolam primam, quam in baptismate recepisti; et Ego facultate mihi ab Apostolica Sede tributa, indulgentiam plenariam et remissionem omnium peccatorum tibi concedo. In nomine Patris etc.

Per sacrosancta humanae reparationis Mysteria, remittat tibi omnipotens Deus omnes praesentis et futurae vitae poenas, paradisi portas aperiat et ad gaudia sempiterna perducat. Amen.

Benedicat Te Omnipotens Deus, Paler, et Filius, et Spiritus Sanctus. Amen.

Expositio fa

procuratore So

urbe.

Rex an. MDCCI.

arcana revolventes, quantum ex literarum studiis catholica fides augeatur, divini numinis cultus protendatur, veritas agnoscatur ac iustitia colatur, ad ea, propter quae literarum studia huiusmodi ubilibet excitentur, ac etiam humiles personae eis incumbere desiderantes, id efficere possint, libenter intendimus, et in iis nostrae sollicitudinis partes propensius impertimur, prout pia christifidelium, praesertim regali dignitate fulgentium accedentium vota exposcunt, nosque, locorum qualitate pensata, in Domino conspicimus salubriter expedire.

Exponi siquidem nobis nuper fecit dieta Pontifici a lectus filius Iosephus de Lata presbyter Societatis Iesu in cietatis Iesu in alma urbe nostra pro provinciarum Hispaniarum et Indiarum rePhilippus V. gnis procurator, quod alias, nempe die mandaverat e XXIII. septembris anni MDCCI. clar. mem. legii Societatis Philippus, dum vixit, earumdem Hispaniarum Rex, ad religionem literarumque scientias promovendas provehendasque, liCum applica- centiam concessit, ut in civitate Sancti Dotione bonorum, et rerum alte minici insulae Hispaniolae unum collegium rius universita- eiusdem Societatis ex bonis et rebus ad

rectionem col

Iesu.

tis studiorum.

Et alia anno MDCCXLV. dispo

hunc effectum a tunc in humanis agente Hieronymo de Quesada relictis erigi posset, ac insuper mandavit, ut huiusmodi collegio, sic ut praefertur, de novo erigendo domus assignaretur ac redditus applicarentur, ad aliud collegium et domum studiorum iamdudum, nempe anno MDLVIII. in dicta civitate a quondam Hernando de Jorgon fundatum, quod in publicam studiorum generalium universitatem, ad instar alterius publicae studiorum generalium huiusmodi universitatis civitatis Salamantinae, erectum fuerat, spectantes, ac insuper declaravit, quod collegium sic erigendum ad sustinendas cathedras et onera, iuxta redditus a memorato Hernando relictos assignatosque, obligatum esset, et remaneret; quoniam nonnullis ex causis sperari nequibat casus, ut in secundodicto collegio morarentur collegae, magistri, nec adesset discipulorum copia, prout dictus Hernandus fundator optaverat.

Ac successive, et de anno MDCCXLV. dicsuit pro dicti tus Philippus Rex iniunxit, quod secundocollegii erectio dictum collegium, cum ruinam minaretur,

ne.

ac ob defectum capitalium necessariae reparationes minime peragendae essent, demoliretur, eaque occasione omnes redditus, a praedicto Hernando huiusmodi collegio relictos, cum eisdem oneribus et gravaminibus per ipsum Hernandum in

iunctis, primodicto collegio de novo applicavit ac demum imposuit, ut laudabilis memorati Hernandi tamquam de fundatore et benefactore memoria, in principalioribus collegii primodicti huiusmodi actibus literariis quoque haberetur. Pro praemissorum vero observantia, collegiique primodicti progressu, iudicem conservatorem cum privativa iurisdictione cognoscendi omnia negotia, recuperatione bonorum, reddituum, et rerum alias secundodicto collegio assignatorum, quae in primodictum collegium translata remanebant, concernentia, elegit et deputavit.

Lis orta fuit cum conventu

facultate con

Vix tamen a memorato Philippo Rege primodictum collegium erectum fuerat, ordinis Praediquaedam lis, seu verius quaestionis mate- catorum super ria, in tribunali regiae audientiae dictae ferendi gradus. civitatis Sancti Dominici inter dilectos filios tunc existentes primodicti collegii rectorem ex una, et priorem conventus eiusdem Sancti Dominici fratrum Ordinum Praedicatorum ex altera partibus, introducta remansit, super privativa facultate conferendi gradus in scientiis, quae docebantur: et pro parte dicti rectoris adduce- Rationes utribantur, in primodictum collegium translatum fuisse aliud secundodictum a dicto Hernando fundatum, quod anno MDLVIII. in publicam studii generalis universitatem erectum fuerat; pro altera vero dicti prioris parte, nuda possessio privilegii conferendi gradus allegabatur.

In huius causae progressu, manutentio in possessione, seu quasi possessione privilegii praedicti eidem priori et conventui de facili data fuit, sed coactus dictus prior ad adhibendum titulum seu documentum concessionis huiusmodi privilegii, quoddam sumptum de alio sumpto quarumdam literarum fel. record. Pauli Papae III. praedecessoris nostri, vel sub plumbo, vel in simili forma brevis expeditarum, quibus idem conventus in publicam studii generalis universitatem erectus declarabatur, produxit: ob defectum tamen originalis dictarum literarum, et quia de concessione huiusmodi facultatis et erectionis, nullum in regestis Regii Concilii Indiarum, prout moris est, monumentum reperitur, sumptum huiusmodi adulterinum ac supposititium habitum fuit.

usque partis.

Resolutio ca

pta.