Sayfadaki görseller
PDF
ePub

rono (vedi il Compagni) messer N. de' conti Gangalandi, Lapo di messer Azzolino degli Uberti, Baldinaccio Adimari, Giovanni de' Cerchi e Naldo di messer Lottino Gherardini? Ma già è un fatto storico che i Ghibellini nel 1304 vennero da Arezzo giù pel Casentino, mentre la guerra del 1306, a cui appella il documento, fu fatta nel Mugello, e mossa dal castello di Montaccianico: occasione guerra (dice il documento) factæ vel faciendæ per Castrum Montis Accianighi. E di qui poi la data certissima del documento, che non del giugno 1307 (come crede il Pelli); non del giugno 1304 (come vorrebbe il Balbo) ma è del giugno 1306.

:

Tre protocolli di ser Giovanni di Buto d' Ampinana hanno nel nostro archivio de' Contratti. Il terzo, in cui a carte 120 si legge il documento presente, porta scritto in costola: dal 1307 al 1318: ma questa indicazione è certo di carattere del secolo scorso, e questa fu che trasse in errore il Brocchi, il p. Ildefonso ed il Pelli, perocchè non potendosi dal documento stesso aver più la data, che il tempo e l'umidità hanno fatto del tutto sparire, la presero in buona fede da quella indicazione. Ora questo protocollo (nella guisa stessa che gli altri due) non è più nel suo stato primitivo è messo insieme confusamente di carte staccate, ed ha parecchie lacune; ond'è che dalla data delle carte antecedenti e delle susseguenti non può razionalmente desumersi quella d'una carta intermedia. Tanto meno poi che il buon notaro, per risparmiar carta, approfittava spesso de' vuoti, o bianchi rimasti nelle pagine, per copiarvi altri contratti, che rogava mesi ed anni dopo. Il perchè, quantunque la carta, che precede al documento, porti la data del 1309; e del 1309 la porti pur quella che gli sussegue; pure, siccome quelle carte non fanno parte dello stesso quaderno, e son messe insieme confusamente e saltuariamente, non danno diritto a dedurre, che il documento in questione sia anch'esso del 1309. Ed infatti esso non può essere sia del 1309, sia del 1307, sia del 1304; ma è del giugno 1306, perchè stipulato in occasione della guerra in parte fatta e in parte da farsi per mezzo del castello di Montaccianico. Ora la guerra di Montaccianico fu cominciata nel maggio 1306, e terminata nell' agosto dell' anno stesso. Giovanni Villani, Simone della Tosa, Scipione Ammirato, insomma tutti i nostri storici sono concordi in questa indicazione. E quantunque il Pelli sospetti, che varii storici abbiano assegnato il 1306 invece del 1307 ad alcuni fatti del cardinale Orsini; e così altri pure potesse sospettare, che il fatto di Montaccianico, egualmentechè l'istrumento rogato da ser

Giovanni, sia da riferirsi al 1307 piuttosto che al 1306 (lo che peraltro converrebbe dimostrare non con congetture, ma con documenti autentici); pure io dico che, anco in questa supposizione, resta sempre vero ciò, ch' ho sostenuto contro il Troya ed il Balbo; cioè, che Dante non abbandonò i suoi compagni nel luglio 1304, ma bensì qualche anno appresso.

18 L'Ammirato, che pare aver veduto negli archivii i documenti, dice che furono 15,600: che 7,800 fiorini d'oro furono pagati a Geri del già Ugolino di Feliccione, e altrettanta somma a Francesco del cavaliere Ugolino di Senno. Racconta poi (e lo racconta pure il Villani) che ad impedire la riedificazione del castello di Montaccianico, l'ottavo dì di settembre 1306 diedero i Fiorentini principio a fondare, ivi presso a due miglia, una nuova terra, alla quale posero nome San Barnaba; benchè non per altro nome, che per quello di Scarperia fosse poi sempre chiamata. E questo fatto conferma di nuovo la data da noi stabilita dell'assedio di Montaccianico.

19 Ciò apparisce da un istrumento esistente presso i marchesi Papafava di Padova, riportato nelle Novelle Letterarie (anno 1748, col. 361) ove si legge: Anno millesimo trecentesimo sexto, Indict. IV, die vigesimo septimo mensis Augusti, Padue in contrata S. Martini in domo domine Amate domini Papafave, præsentibus Dantino quondam Alligerii de Florentia, qui nunc stat Padue in contrata S. Laurentii etc.

20 Questo atto di procura è estratto dai protocolli del notaro Parente Stupio, esistenti nel pubblico archivio di Sarzana (Serie 342, tit. 5.) Esso è del seguente tenore:

"In Nomine Domini. Amen. Anno a Nativitate eius Mil» lesimo CCCVI, Indictione IV, die VI Octobris ante "missam.

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

Magnificus vir Dominus Francischinus Marchio Malaspina fecit, constituit et ordinavit suum legitimum Procu"ratorem, Actorem, Factorem et Nuncium specialem, Dan"tem Alegerium de Florentia ad pacem, sedationem, quietationem, remissionem et finem perpetuam recipiendam a » venerabili in Christo patre et domino domino Antonio, » Dei gratia Lunensi Episcopo et Comite, dante et red"dente pro se et suis successoribus, et Lunensi Ecclesia, et amicis, subditis, et sequacibus suis, de omnibus et singulis iniuriis, guerris, inimicitiis, offensionibus, incendiis, damnis, rebellionibus, vulneribus, homicidiis, et quibuscum

[ocr errors]
[ocr errors]

"

[ocr errors]

"

"

[ocr errors]
[ocr errors]

» que aliis delictis, seu enormitatibus perpetratis, tractatis » vel contractis hactenus contra ipsum venerabilem patrem, » et Lunensem Ecclesiam, vel homines et sequaces ipsius » per dominum dominum Francischinum, et dominos Mor» roellum et Conradinum fratres Marchiones Malaspina, et amicos, subditos et sequaces ipsorum, de quibus ipsi Pro» curatori videbitur et placebit. Et ad similem pacem, sedationem, quietationem, remissionem, et finem perpetuam "faciendam et reddendam ipsi domino Episcopo pro se et " suis successoribus, et Lunensi Ecclesia, et amicis, et » sequacibus et subditis, recipienti procuratorio nomine ut dictum est pro ipso domino Francischino et prædictis do» minis Morroello et Conradino et fratribus, et eorum amicis, subditis et sequacibus, de quibus ipsi Procuratori placebit et videbitur, ut est dictum, cum illis pactis, conditionibus, et clausulis, modis, tenoribus, promissionibus, poenis et obligationibus, de quibus ipsi Procuratori vide"bitur, et specialiter ad promittendum pro ipso domino » Francischino, et ipsum dominum Francischinum ad illam » pœnam, quæ sibi videbitur, et sicut voluerit, oblingandum " perpetuo, et ad tempus; quod ipse dominus Francischi» nus sic faciet et curabit quod dominus Conradinus prædi" ctus ratificabit et approbabit pro se et fratribus suis " omnia et singula facta, gesta, promissa et procurata per ipsum Dantem Procuratorem pro ipso domino Francischino, » et ipsius nomine cum omnibus poenis et obligationibus, quæ " per ipsum Dantem fuerint factæ, promissæ vel stipulatæ. » Item ad omnia pacta, promissiones, stipulationes, obligatio"nes, exceptiones, et renunciationes faciendum et recipien» dum, prout ipsi Procuratori in omnibus videbitur et pla» cebit. Et generaliter ad omnia alia et singula facienda, gerenda, procuranda et exercenda, quæ in prædictis, et " circa prædicta, seu ab ipsis dependentibus, coherentibus " et connexis, fuerint utilia et necessaria, et quæ ipse do» minus Francischinus facere, gerere et promittere posset, " si præsens esset; ita quod ejus absentia nihil impediat, " seu prorsus lædat; dans dicto suo Procuratori in prædi" ctis omnibus et singulis plenum, liberum, speciale et ge"nerale mandatum cum plena, libera et generali totorum "bonorum administratione. Rata, grata et firma perpetuo » habiturus omnia et singula, quæ per ipsum Dantem Pro" curatorem in prædictis et circa prædicta, et ab ipsis dependentibus, seu ipsis coherentibus et connexis, fuerint facta, gesta, promissa, stipulata et procurata sub obliga» tione bonorum suorum præsentium et futurorum.

"

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

» Actum Sarzanæ in platea Calcandulæ, præsentibus "ven. Fratre Guillelmo Malaspina Ordinis Minorum, Bar"tolommeo Tanaregia milite de Luca, domino Tomasino » judice filio Parentis Stupii de Sarzana, testibus ad hæc " rogatis et vocatis. "

21 L'atto di costituzion della pace, tratto anch'esso dall'archivio soprindicato, dice così:

"In Nomine Domini. Amen. Anno a Nativitate ejus » Millesimo CCCVI, Indictione IV, die VI Octobris in hora " tertia.

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

» Diucius, diabolica exsuperante potentia, inter venera"bilem patrem et dominum dominum Antonium, Dei gratia » Lunensem Episcopum et Comitem, et magnificos viros et » excelsos dominos Morroellum, Francischinum, Conradinum " et fratres Marchiones Malaspina, guerris, inimicitiis, odiisque subortis, ex quibus homicidia, vulnera, cædes, incendia, vasta, damna et pericula plurima sunt secuta, ac provincia Lunexanæ diversimode lacerata, præfati domini Episcopus et Marchiones, summi Patris inhærentes exem"plo suis dicentis Apostolis: pacem meam do vobis; pacem "meam relinquo vobis, eumdemque effectum operis ample"xantes mediante tractatu venerabilis et devoti viri domini " fratris Guillelmi Malaspina, et fratris Guillelmi de Go>> dano sanctissimi Ordinis Fratrum Minorum; attendentes " etiam quod omni regno desiderabilis debet esse tranquillitas, in qua populi proficiunt, et gentium utilitas custoditur, quæ bonarum etiam artium decora mater mortalium "genus reparabili subcessione multiplicat, facilitates pro" tendit, mores excolit, vixque quantæ sit virtutis agnosci»tur, in eorum amicorum, sequacium et subditorum octiosa » tranquillitate et pacis amenitate placida gloriantes, excelsi " Salvatoris gratia illustrante, ad infrascriptam pacem, ve" ram et perpetuam concordiam, devenerunt. Videlicet:

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

» Quod antedictus venerabilis pater dominus Antonius, "Lunensis Episcopus et Comes, pro se et Lunensi Ecclesia, » et suis sequacibus et hominibus, videlicet Nobilibus de Fosdenovo, Pucio et Francisco de la Muscha, filiis quondam Facii de Falcinello, et hominibus Terrarum et Ca"strorum Lunensis Ecclesiæ, et Communitatibus ad ipsum » dominum Episcopum pertinentibus, comuniter vel privatim, » reddidit et fecit Danti Alegerii de Florentia Procuratori "domini Francischini Marchionis Malaspina prædicti ad infrascripta specialiter constituto, prout constat publico Instrumento, scripto manu Joannis Parentis notarii infra

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

"

[ocr errors]

scripti de Sarzana, in præsenti millesimo, Indictione et die, in hora prima, recipienti procuratorio nomine pro ipso domino Francischino, et dicto nomine de ipsius do» mini Francischini speciali mandato, pro domino Conra" dino filio q. domini Oppecini Marchionis Malaspina, pro

quo domino Conradino dictus Dante procurator, procura"torio nomine dicti domini Francischini promisit, quod » omnia suprascripta et infrascripta pro ipso et fratribus " suis infra XV dies a celebratione præsentis, contractus, " ratificabit et approbabit; et firma et rata habebit, tenebit " et observabit; et pro ipsis omnibus attendendis et obser» vandis promittet et se obligabit per modum legitimum, et "sicut ipse dominus Episcopus pro sua parte in presenti » contractu promittit et se obligat. Et pro domino Morroello » Marchione Malaspina predicto, pro quo idem Dante, dicto procuratorio nomine domini Francischini, promisit quod " ipse dominus Francischinus inducet, si poterit, ipsum do"minum Morroellum ad omnia suprascripta et infrascripta " ratificanda et firma tenenda ut supra, et infra promittet "et se obligabit dominus Episcopus antedictus, recipienti » etiam pro omnibus et singulis hominibus Terrarum ipso"rum dominorum Marchionum et sequacium eorumdem, vi"delicet parte ipsorum dominorum de Sarzana et Castro Sarzana, Commune et hominibus de Carraria, Commune " et hominibus de Ponzano, Commune et hominibus de Bibola, Pars de S. Stephano et Bolano, veram et perpe" tuam pacem, remissionem, quietationem et finem de omni"bus et singulis, et pro omnibus et singulis offensis, guerris, " inimicitiis, offensionibus, incendiis, damnis, rebellionibus, » vulneribus, homicidiis, et quibuscumque aliis delictis, seu » enormitatibus perpetratis, tractatis, vel contractis hacte» nus contra ipsum venerabilem patrem, et Lunensem Ecclesiam, vel homines et sequaces ipsius, superius no" minatos.

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

"Et e converso Dante predictus Procurator, procura"torio nomine, et pro ipso domino Francischino Marchione, " nomine et vice dominorum Morroelli et Corradini Mar"chionum prædictorum, pro quibus dictus Procurator pro" mittit de rato ut supra, et pro omnibus eorum sequacibus, " videlicet hominibus Terrarum supradictarum ipsorum do» minorum Marchionum, ex parte ipsorum de Sarzana, et Castro, Commune et hominibus de Carraria, Commune et " hominibus de Ponzano, Commune et hominibus de Bibola, "Pars de S. Stephano et Bolano, fecit et reddidit dicto " venerabili patri, accipienti pro se, et Lunensi Ecclesia,

[ocr errors]
« ÖncekiDevam »