" et omnibus et singulis suis sequacibus supradictis, veram " et perpetuam pacem de omnibus et singulis prædictis, et quibuslibet excessibus et offensionibus, et in signum veræ » et perpetuæ pacis dominus venerabilis pater dominus Epi"scopus, et Dante prædictus, sese ad invicem osculantes. "Hoc acto de communi concordia prædictorum, quod idem » venerabilis pater dominus Episcopus debeat et teneatur » amicos et sequaces dominorum Marchionum prædictorum "tractare, tenere et habere ab hodie in antea pro veris, "legitimis et propriis amicis suis. Et e converso præfati " domini Marchiones teneantur et debeant ab hodie in » antea tractare, tenere et habere amicos et sequaces præ"fati domini Episcopi pro veris, legitimis et propriis amicis " suis. " Item in pace prædicta, idem venerabilis pater fecit » expressam remissionem dicto Danti, recipienti ut supra, » de omnibus et singulis bonis, vel rebus acceptis seu ha"bitis per ipsos dominos Marchiones, vel alios nomine ipso» rum, tempore occupationis factæ de Episcopatu de anno proxime præterito, seu per officiales ipsorum a die resti"tutionis domini Cardinalis ut retro. " Item promittit dominus Episcopus prædictus, Danti prædicto recipienti nominibus quibus supra, quod ipse do"minus Episcopus omnes condemnationes, sententias, banna " et processus factos, facta et data, vel quæ seu qui fieri possent, occasione aliquorum commissorum vel debitorum » ab hinc retro tam in temporalibus, quam in spiritualibus, " per ipsum dominum Episcopum, vel ejus Curiam tempo"ralem vel spiritualem, contra dictos dominos Marchiones " et ipsorum amicos, subditos et sequaces prædictos, faciet " cassari, irritari et annullari, et cassabit, irritabit et an" nullabit, et statuet et decernet pro nullis, cassis et irritis " haberi et teneri per quoslibet ipsius domini Episcopi vicarios, judices, potestates, rectores, notarios et cæteros "alios officiales et quamcumque personam; et sibi reconci"liabit et pro reconciliatis habebit omnes illos, de quibus " in concordia fuerit pro domino Francischino Marchione prædicto, hac conditione videlicet, quod prædictus dominus Francischinus et Conradinus et dominus Morroellus "si cuncta habere voluerint supradicta et infrascripta, vice " consimili faciant et facere teneantur de amicis, subditis » et sequacibus ipsius domini Episcopi, cum clausula ista, quod amici et sequaces prædicti utriusque partis, et qui " sibi ad invicem inimici........ ad pacem et concordiam » reduci debeant,... ... et modis omnibus quibus poterunt " per prædictum venerabilem patrem, et per dominum Fran» cischinum Marchionem prædictum. "Acto etiam hoc specialiter et expresse inter dictum " dominum Episcopum et dictum Dantem agentem nomine » quibus supra, quod jura Brineæ et Bolani remaneant in neo statu in quo nunc sunt, usque ad certum tempus eli" gendum et statuendum, seu terminandum ab ipso domino Episcopo ex una parte et præfato domino Francischino "Marchione Malaspina pro se et dominis Conradino et Morroello, in quantum ipse dominus Morroellus rata habere » voluerit supradicta et infrascripta altera. Et quod ab eo » tempore ultra sic dicto statuto vel terminato, sit licitum partibus antedictis in Castro Brineæ et Bolani prosequi » jura sua, et propter hoc quod sic ipsa jura prosequantur » dictæ partes vel aliqui eorum, non intelligatur pax esse » fracta. Et pax quæ modo facta est et fit non deroget » juribus alicujus dictarum partium in ipsis Castris Brineæ " et Bolani. » Convenerunt insuper ex pacto solemni stipulatione val» lato, inter prædictum dominum Episcopum ex una parte, " et Dantem præfatum, Procuratorem dicti domini Fran»cischini Marchionis, procuratorio nomine pro eo ex altera, quod prædictus dominus Francischinus si non posset in» ducere dictum dominum Morroellum ad omnia prædicta » ratificanda, et firma tenenda, ut supra expressum et di>> ctum est, non teneat et ex eo vel propter ea quod sic..... » dominum Morroellum facere consentire et ratificare pre» dicta, nec ipse dominus Episcopus obligetur, nec obligatus intelligatur ad pacem cum Morroello et hominibus » Terrarum ipsius, si sic ut supra non consentiret et rati»ficaret ipse dominus Morroellus, nec robur assumat pax » vel concordia sic facta pro ipso domino Morroello et homi"nibus Terrarum ipsius, nisi sic ut supra ipse dominus » Morroellus consenserit, ratificaverit et approbaverit omnia » et singula supradicta et infrascripta. "Hanc autem pacem et veram concordiam, remissionem, » absolutionem, liberationem et quietationem et omnia et "singula supradicta promiserunt sibi ad invicem dictæ par"tes; videlicet dictus dominus Episcopus ex una parte, et "Dante præfatus Procurator dicti domini Francischini pro>> curatorio nomine pro eo et nominibus quibus supra ex al» tera, solemnibus stipulationibus hinc inde intervenientibus, perpetuo rata, grata et firma habere, tenere, observare et adimplere, et contra ea vel aliquod eorum numquam fa» cere, vel venire per se vel per alios de jure vel de facto, " n » nec alicui contravenire vel facere volenti consentire, imo " sese in contrarium opponere et pro viribus impedire in "pena et sub pena mille marcharum argenti, solemni sti"pulatione promissa ac toties committenda et effectualiter exigenda pro parte fidem servante a parte quæ non ser» varet prædicta, vel aliquod prædictorum quoties contra prædictam vel prædictorum aliquod factum vel ventum " foret, prædictis nihilominus in suæ firmitatis robore dura» turis. Pro quibus omnibus et singulis sic attendendis et » observandis et pœnis prestandis et solvendis obligaverunt » sibi invicem dictæ partes, videlicet dictus dominus Epi"scopus se et suos subcessores, et bona Episcopatus, et ejus " propria. Et dictus Dante, procurator dicti domini Fran» cischini, procuratorio nomine pro eo, ipsum dominum » Francischinum et ejus bona, habita et habenda. Acto hoc » expresse et specialiter, inter dictas partes, quod in tantum obligetur et obligatus intelligatur ad pœnæ solutionem et "exationem dictus dominus Francischinus, et prædicti do» minus Conradinus et dominus Morroellus, in quantum ra"tificaverint supradicta omnia, ut supradictum et expressum » est ipsi domino Episcopo et suis subcessoribus...... ipse » dominus Episcopus et sui subcessores...... et obligari pos» sent..... per supradictam stipulationem ipsi domino Francischino, et aliis dominis Marchionibus supradictis; re»nunciantes dictæ partes omnibus et singulis eorum exceptio"nibus et defensionibus...... et Canonicis beneficiis et privilegiis, quibus contra prædicta possent facere vel venire, » vel a prædictis seu eorum aliquo aliqualiter se tueri. " Actum in camera episcopalis palatii de Castro Novo, præsentibus domino fratre Guillelmo Malaspina Ordinis » Minorum, domino Bertolo Lunense Archidiacono, domino » Percivalle de Camilla fratre ipsius domini Episcopi, fratre Gasparino de Sarzana, dominis Mazig. de prædicto, To» masino filio Parentis Stupii de Sarzana, et Francischino " de Pelacano judicibus, testibus ad hæc rogatis et vo" catis. "Infrascripta sunt pacta, firmata inter dominum Anto"nium Lunensem Episcopum ex parte una, et dominum "Francischinum Marchionem Malaspinam pro se et consor"tibus suis ex altera, et secundum ea fieri debet pax, et » facta est, ut in nostro contractu continetur, et firmata infrascripta pacta in camera episcopalis palatii de Ca"stro Novo, die et anno supradictis, et coram predictis testi"bus; et sunt hæc, videlicet. » Pacta quæ petit dominus Francischinus Marchio Ma laspina pro se et consortibus suis, et eorum amicis de » Lunexana atque sequacibus pro pace facienda inter eos " et dominum Lunensem Episcopum, sunt. " Primo: "Tertio: Quod omnes condemnationes, banna et pro>cessus, facta et facienda, vel quæ fieri possent occasione aliquorum commissorum ab hinc retro tam in temporalibus, » quam in spiritualibus per dominum Episcopum vel ejus >> Curiam temporalem vel spiritualem contra amicos, subditos » et sequaces dominorum Marchionum sint cassa irrita et » nullius momenti, atque cassari debeant per ipsum domi"num Episcopum, et quod omnes imbanniti sequaces et » amici ipsorum Marchionum, quos nominandos duxerit ipse » dominus Francischinus, reconcilientur cum ipso domino » Lunense Episcopo. "Ex nunc declaretur, et vice consimili fiat, de sequa>> cibus et amicis domini Episcopi in clausula commissionis " faciendæ de amicis et sequacibus, qui sibi ad invicem » inimicarentur: jura vero Brineæ et Bolani remaneant in eo statu, in quo nunc sunt, usque ad certum tempus a partibus eligendum. Et ab eo tempore ultra sit licitum partibus in Castro Brineæ persequi jura sua, et propter » hoc pax non intelligatur esse fracta, et quod nunc pax fiat, non derogando juribus alicujus partium. " Sequaces dominorum Marchionum Malaspina. " Pars de Sarzana et Castro Fosdenovo. " De Carraria. » De Scto Stephano et Bolano. » 22 Il Monastero di Santa Croce del Corvo fu creduto che appartenesse all' Ordine de' Romitani di Sant' Agostino (e così credè pure il conte Carlo Troya, che tanto si appoggiò alla lettera di frate Ilario); ma il signor Eugenio Branchi in una lettera che mi scrisse negli ultimi giorni del 1858, e ch' egli poi pubblicò nel Poliziano, fascicolo di maggio 1859, provò coi documenti, che apparteneva all' Ordine de' Camaldolensi, vale a dire a quell' Ordine, d' un monastero del quale era Abate, ossia Superiore, siccome ho accennato, il fratello d' Uguccione. Questo fratello del guerriero ghibellino chiamavasi Federigo, e il monastero, di cui fu egli Superiore, era quello di Santa Maria del Trivio di Monte-coronaro, alpe che divide la Toscana dalla Romagna. Ma per siffatte particolarità, sia intorno alla famiglia dei Faggiolani, sia intorno a frate Ilario, e all' Or dine ond' era Santa Croce del Corvo, vedi il Capitolo ultimo, ove se ne parla appositamente. 23 Dante stesso, ricordando il sapiente Sigieri e l'Università di Parigi, Paradiso, canto X, v. 136, lo fa in modo, ricordando cioè il vicolo degli strami (rue de Fouarres, presso la piazza Maubert), da far veramente credere, esservi egli stato. 2 Questa incuria de' due Absburghesi non piacque a Dante, poichè per mezzo dell' autorità imperiale voleva che l'Italia dal tumulto delle fazioni si ricomponesse a pace e concordia. Egli esclama, Purgatorio, canto VI, v. 97 e seg. O Alberto tedesco, che abbandoni Costei, ch'è fatta indomita e selvaggia, Sovra 'l tuo sangue, e sia nuovo ed aperto, Che 'l giardin dell' imperio sia diserto. A vergognar ti vien della tua fama. Solo questo passo avrebbe fatto conoscere al Balbo, se l'avesse ben considerato, qual fosse il motivo, per cui Dante si avesse dato al partito ghibellino. E il motivo era, che l'Italia erasi fatta indomita e selvaggia, o (come disse una frase odierna d'altra nazione) ingovernabile. Neri e Bianchi, Montecchi e Cappelletti, Monaldi e Filippeschi, si straziavan fra loro; i gentili d'Italia, i nati dal gentil sangue latino, erano oppressi; il giardin dell' impero (l'Italia) era abbandonato ; Roma, vedova e sola, chiamava a sè giorno e notte il suo |