licenciavit, nulla assignata racione propter quam, nisi quod non placebat sibi, ut remaneret in palacio. Et cum instaremus, ut per prius sanctitas vestra consultaretur, cum super hoc iam scripsissemus, non spectata responsione consultacionis ipsum conieriavit. Item sint predicti abbas et operarius avisati, quod in casu necessitatis 5 cum tempore provideatur in hiis, que sciunt iuxta intencionem pape, et avisabunt eciam secreto modo de eisdem dominum Rodericum de Luna. Respondetur, quod per quandam licteram missam domino Iuliano de Loba, quam sub sigillo penitencie tantum vestre sanctitati et nulli alii contenta in ea explicanda operarius Cesaraugust. comisit, volens scire in 10 predictis intencionem vestre sanctitatis, de qua adhuc responsum non habuit; differt in exsecucione ponere propter amicicias multorum et colligaciones, quas habent in civitate; licet de embaxata mitenda, quia ipsorum talis est intencio, sumus certificati; sed dicunt se ideo differre, quia pro parte adversarii non sunt requisiti, sed si requisicio, quod absit, sequetur, 15 dubitamus, quod tam per terram quam per mare ipsi reperient colorata impedimenta. Et cum domino Roderico de Luna super predictis comunicavimus. Et licet ordinacionem laudaverit, non propalare adhuc istis de palacio propter predictas colligaciones et amicicias, quousque a sanctitate vestra super hoc habeamus responsum, laudavit et aprobavit, licet aduch 20 efficacius, quo possit, laboret super enbaxata mictenda. Item quam primum viderint dictum dominum Rodericum de Luna, eciam ipsum salutabunt et sollicitabunt de bona et diligenti custodia comitatus Venaxini et castrorum, et quod circa fideles castellanos pro illis habendis intendere curet. 25 F. 108. Respondetur, quod, cum Avynyonem venire differret, licteram credencie vestre sanctitatis una cum lictera nostrorum, in qua erat insertus tenor proxime instruccionis cum Guarssia Aragones sibi remisimus, salutando ipsum literatorie secundum voluntatem vestre sanctitatis. Et habita predicta lictera habere voluit copiam omnium nostrarum instruccionum, quam 30 eciam cum predicto Garsia] sibi remisi. Et demum XIII iulii intravit. civitatem, et cum eodem lascius locuti fuymus; et credimus et scimus, esse solicitum et diligentem in omnibus supradictis; et si de maiori numero gencium armorum et ballistariorum sibi provideretur, vel expense necessarie sibi ministrarentur, maiora horum faceret; essetque providendum, quod, 35 ubi in casu necessitatis in palacio cum gentibus suis haberet se recludere, quod cum bulla sibi concederetur, quod vicecomes et ipse simul pari uteretur potestate, alias dubito, quod velit se recludere, et quod pocius eligat extra in ca[m]pis vivere vel mori quam se subicere. pflegte. ୧ Unter dem Beichtgeheimnis, sub sigillo confessionis, wie man später zu sagen non eingefügt. b [vit, licet aduch his mictenda angefügt. Proviso super omnibus supradictis dicti domini prior et operarius scribent de omnibus domino nostro vel dominis cardinali Montis Aragonum et Francisco de Aranda, qui dicto domino nostro referant. Hoc idem faciant, si aut aliquod dubium super premissis aut aliis eis occurrat, quod dominos predictos 5 consultent per eorum licteras et c. Respondetur quod XIIII iulii contenta in instruccionibus in exsecucione ponere complevimus et XV iulii instrucciones cum responsionibus clausimus pro remitendo vestre sanctitati, de quibus omnibus et singulis visum nobis fuit copiam de verbo ad verbum retinere, ut amodo in ex10 pediendis concernentibus predictas instrucciones securius possimus ad dubia respondere vestre sanctitati, quam conservare et properare dignetur ille, pro cuius regimine vicariatus patimini, cum Datam et Abiron et Core1 inimicis postergatis. Insuper, pater beatissime, duximus duas licteras credencie vestre 15 sanctitati, unam pro vicario, aliam pro sindicis et consilio civitatis, quas XXV iunii eis tradidimus ipsosque ex parte vestre sanctitatis salutavimus. Et quia in instruccionibus nichil continetur explicandum vicario, sindicis et consilio, cogitavimus quatuor per ordinem eis exponere. Primum videlicet, qualiter sanctitas vestra erat certificata, quod nonnulli procura20 bant, quod ecclesia et sanctitas vestra perderent dominium civitatis, quod sanctitas vestra, si contingeret, quod Deus avertat, molestum gereret,* maxime vestro tempore. Secundo exposuimus, qualiter civitatenses nullam provisionem fecerant in civitate pro tempore infortunii, obsidionis civitatis, si casus occurreret, exortando ipsos ad providendam civitatem pro casu 25 necessitatis. 3o exposuymus, qualiter sanctitas vestra erat informata, quod gentes armorum ultra numerum pretaxatum admissi fuerant in civitate, et quod non dabatur diligencia circa custodiam portarum, exortando ipsos ad gentes ultra numerum non admitendum [109] et fideles custodes et diligentes in portis tenendum. Quarto exortati fuymus ad unanimiter 30 et conformiter inter se convivendum, taliter quod propterea melius et utilius possint se habere circa defensionem civitatis. Auditisque predictis vigore licterarum credencie vestre sanctitatis per nos eis expositis, de salutacione et predictis sume eidem sanctitati regraciati fuerunt, ad primum respondentes, quod scicius eorum bona, uxores 35 et filios et seipsos consumerent, quam quod dominium civitatis permiterent, ut ecclesia perderet. Ad secundum de provisione responderunt, quod, licet in civitate sit competens provisio, in casu necessitatis habebant tales vicinos, quod breviter et celeriter possent esse provisi. Ad tercium responderunt, quod, reverencia vestre sanctitatis, gentes armorum ultra a molestum gereret eingefügt. 1 S. Num. 16, 1. numerum admissi non fuerant, et in portarum custodia dabatur optima diligencia secundum ordinaciones, quam diu est super premissis fecerant, tenor quarum ordinacionum in presenti superius est insertus, ubi agitur de exortacione custodum portarum civitatis. Ad quartum responderunt, quod per Dei graciam ipsi erant unanimes et concordes, regraciantes in 5 infinitum vestr[e] sanctitat[i] de caritativa exortacione et mandato. In fine Iordanus Ninionis, suplicavit, ut capitaneus palacii una cum suis vellent esse unanimes et concordes una cum ipsis de civitate, sicut hucusque fuerant. Ad quod respondimus, propositum et ordinacionem vestre sanctitatis talem esse, et capitaneo et gentibus palacii ita ex parte vestre sancti- 10 tatis dictum esse. Regraciati fuerunt eciam simul vestre sanctitati. XXII iulii recessit dominus Didacus cum copia processus et sentencia habit[is] Pisis et lat[is] per assertum conciliabulum contra dominum nostrum et intrusum MCCCCIX, pontificatus domini nostri Benedicti XIII anno XV. Abbas locutus fuit 3 Penestrino in ponte II octubris, primoque locutus fuerat P[etro] Cando et nepoti Anbianensis, qui dixit sibi de VII prelaturis et c. b) Das Schreiben Alpartils an den Kardinal-Kämmerer von Der Adressat ist nicht genannt; doch schon die Überschrift weist auf einen Kardinal hin. Nun stand aber unser Chronist um jene Zeit nur mit dem Kardinal-Kämmerer in geschäftlichem Verkehr, und zwar seit den ersten Vorbereitungen zur Sendung nach Avignon, und er war es, der auf dieses Schreiben antwortete. Das Schreiben betrifft einen einzelnen Streitpunkt: die Weigerung des Commendador von Torre, dem Vicomte de Evolo den Treueid zu leisten und die dieser Weigerung zugrunde liegenden Klagepunkte. Wie wir aus einem der Chronik eingefügten Schreiben ersehen,' fanden die Gründe, welche hier Alpartil den Ansprüchen des Commendador entgegenstellt, die Billigung des Kardinal-Kämmerers. est am Rande angefügt. b Diese beiden Abschnitte sind angefügt von anderer Hand. e Zuerst septembris. 1 S. oben S. 233. 2 Ohne Zweifel Didacus Navarri; s. oben S. 194, Anm. 1. 6 8 S. oben S. 198. S. oben S. 39, Anm. 4. S. oben S. 9, Anm. 4. Johann Filleti, Bischof von Apt 1390-1411, Neffe des Kardinals de la Grange, s. Archiv VII, 101. 7 S. oben S. 197. 15 Auch hier erhalten wir wieder neues Detail über das Söldner- und Belagerungswesen. Von Interesse ist der Eindruck, den auf Alpartil der Protest des Commendador und dessen Verwahrung in betreff des Schadenersatzes machte, juristische Schreckschüsse, wie sie in jenen Zeiten üblich 5 waren. Besondere Beachtung verdient auch die 'oratio pro domo sua', mit welcher er seinen Brief schliefst und zu welcher die Empfehlung eines verdienten, langjährigen Dieners der Kurie den nötigen diplomatischen Übergang bildet. Zur Beurteilung derselben müssen wir uns ins Gedächtnis rufen, dafs der Ertrag seiner kirchlichen Pfründe die einzige Löhnung war, welche er für seinen 10 opferreichen Dienst empfing. Nur aus dieser Stelle kennen wir das verwandtschaftliche Verhältnis unseres Chronisten zu Anton und Johann de Alpartil.1 Fol. 98. Reverendissime pater ac metuendissime domine. Multiplici recomendacione premissa. Noveritis iam diu est respondisse instruccionibus per e[andem] r[everendissimam] p[aternitatem] traditis, singulis 15 sigillatim. Demum abuimus responsum ab eadem reverendissima paternitate super consultacione commendatoris de Torres, qui abbati de Solsone noluit prestare homagium. Et fuit tale responsum, videlicet quod alius vel alii loco ipsius vel aliorum ponerentur. Post hec, cum predictus comendator persisteret in eadem denegacione, volentes mandatum debite exsecucioni 20 demandare, insurrexerunt plura dubia, que vicecomitem et omnes de consilio nimium perturbarunt suntque sequencia in effectu. 2 Et primo ex parte abbatis Solsone fuit propositum, quod ex quo comendator de Turribus et cellerarius Rivipulli exiebant parvum palacium, volebat habere duos homines insignes, similes vel quasi comendatori et 25 cellerario et cum eodem numero gencium armorum et ballistariorum, sicut predicti habebant. - Item secundo, quod cum dominus noster, ut ipse asserebat, ordinasset, quod pro custodia dicti parvi palacii haberet X homines armorum et X ballistarios et X pedites, quod in predicto numero iuxta predictam distinccionem (?) sibi assignarentur. Item tercio eciam 30 dixit michi, quod ex quo iam prestitit sacramentum fidelitatis domino nostro, quod ipse capitaneo aliud homagium non prestabit vel renovabit. Item quarto dicit, quod gentes, qui erunt cum eo in predicto palacio debent prestare tantum homagium sibi, et non capitaneo maioris palacii. Item quinto dicit, quod petit ultra artelerias, quas habet, que sunt 35 descripta in responsionibus instrucctionum, per quas poterit eadem 3 Diese und die folgenden Ordnungszahlen sind eingefügt; bei den ersten drei auch In betreff dieser beiden Verwandten unseres Chronisten s. oben in der Ein reverendissima paternitas informari, quod assignemus sibi bombardas et ballistas de torno et non nulla alia, que non videntur capitaneo et aliis de consilio expedire. Item finaliter est protestatus contra capitaneum et abbatem et me et castellanum et alios de consilio, quod si predicto modo, sicut dicit, dominum nostrum sibi assignasse tam in gentibus insignibus 5. quam in aliis superius memoratis, quod protestatur contra nos de omni dampno, quod domino nostro et sibi propter predictorum defectum posset evenire. Item sexto dixit, quod cum pro defensione parvi palacii oporteat, quod diruantur aliqua edificia, que sunt contigua fortalicio maiori, ut pote illa pars, que est iuxta ortum secretum, que adheret parietibus 10 fortalicii, vult, quod constet, quod capitaneus maior facit vel mandat fieri et non ipse; cum tamen de consilio omnium fiat; asserens quod in futurum posset ab ipso vel bonis suis peti, si ad curiam contingeret ipsum venire. Item septimo dicit, quod cum ipse paciatur in tibiis et in pedibus aliquando, propter quod ipse non posset intendere regimini cu- 15 stodie palacii, quod assignentur sibi homines insignes, quibus possit comitere et cum quibus possit consilium habere. Item octavo dicit plus, quod ipse non debet in numero gencium armorum computari, quia ipse clericus est. Secuntur responsiones ad predicta per capitaneum et consilium 20 concordata. Et primo ad primum fuit responsum, quod si ipse reperiebat tales personas insignes de illis de palacio, qui vellent ire, erant contenti quod haberet, quam nec quas finaliter potuit reperire, nec reperire nisi addantur eis aliquis numerus [gentium] armorum et ballistariorum, qui subsint predictis. Ad illud de in eodem numero fuit responsum, quod anno elapso 25 per capitaneum et consilium [99] non fuerat concordatum nisi de sex hominibus armorum et VIII ballistariis et XVI peditibus, et quod in predicto numero placebat ei assignare, cum per instrucciones de numero per eum petito et, ut dicebat, per dominum nostrum assignato non constaret. Propter quod dicebant, quod pro nunch vellet istos recipere. Nam, si, 30 quod Deus avertat, casus sinistrus occurreret, de palacio maiori palacio minori et Rupi habebant sucurri. Nec in hoc debebat dubitare, nam senper ab eis consilium et auxilium haberet, potissime ex quo de magno palacio habebat provisionem cotidianam recipere. - Ad secundum fuit sesponsum, quod cum eis de intencione domini nostri constaret, quod in predicto 35 numero haberet, erant contenti. Fueruntque plures requisiti ex parte capitaney, et nisi unus non repertus fuit, qui vellet ire et sibi omagium prestare, et unus alius, qui infirmabatur. Omnes alii respondebant, quod poscius eligerent recedere, quam locum nec capitaneum mutare. Et ad hoc fuerunt deputati dominus Didacus Navarro et operarius Cesaraugust. Ad tercium respondi sibi, quod ex quo ipse et omnes, qui erant in parvo palacio, habebant servare ordinaciones capitaney magni palacii, quod non videbam racionem, quod ipse posset se excusare, alias in quantum Ehrle, Martins de Alpartil Chronica, 16 40 |