Sayfadaki görseller
PDF
ePub

Benedictus cederet papatui, ut daretur pax ecclesie; et ad hoc, in quantum potuit, in suo sermone induxit et dixit, quod tantum bonum, sicut erat ecclesie Dei et catholicorum unio, non debebat omitti propter istud verbum cedo, ymo ipse cedere tenebatur. Et dixit, quod omnes debebant esse istius opinionis, quoniam totus mundus hoc volebat; et si forsan aliquis 5 assereret contrarium, debebat se confirmare cum maiori parte, ne contingeret sibi sicut Pascasio, qui visus est post eius obitum gravia pati tormenta ex eo, quia contra Symacum adheserat Laurencio, licet Symacus fuisset per omnes approbatus et in sede Petri intronisatus. Ob quam predicacionem cessionis ipse frater Iohannes Gay fuit de magisterio pa- 10 lacii privatus et arrestatus [431] per plures annos, nec habebat vadia consueta, nec aliquid volebant sibi in palacio nec extra ministrare; ymo aliqui domini cardinales videntes hominem tante litterature sic deiectum nec habentem unde vivere posset, compaciebantur sibi et dabant sibi pecunias, ex quibus posset sustentari.

Et dixit idem testis, quod ex parte domini cardinalis Saluciarum ipse portavit sibi in domo predicatorum Avinion. in camera, que est ante plateam ab extra, X florenos currentes pro elimosinis, et etiam aliqui domini cardinales et alii ipsum sepe ad prandium invitabant; et sic transibat tempus suum, et postmodum recessit ad partes suas.

predicavit, quod viam cessionis debebat acceptare, et quod nullo modo debebat differres quod, si differret, de negligencia et duricia cordis in facto unionis ecclesie redargueretur; ipse dictum fratrem Iohannem ab officio magistri palacii privavit et quasi per duos anno, tam inclusum quam arres[ta/tum tenuit; ex quo omnes dubitaverunt postea coram ipso Benedicto de facto unionis loqui et predicare.'

Ich lasse hier noch jene kürzeren Aussagen folgen, welche für den einen oder anderen Punkt als Ergänzung oder Bekräftigung der oben mitgeteilten Aussagen dienen können.

1. Am 28. Mai (Ottob. cit. f. 415) gibt der venerabilis et circumspectus vir, dominus Petrus de Saluciis, decretorum doctor, decanus Aniciensis, frater germanus revmi in Cho patris et dom, dom. Amadei, vulgariter dicti domini cardinalis Saluciarum, etatis sue triginta septem annorum vel circa, ut ex aspectu suo apparebat' zu Protokoll: 'quod ipse testis vidit postea dictum fratrem Iohannem sermocinatorem privatum officio et arrestatum in domo sua in conventu predicatorum bene per duos annos vel citra'.

2. Ferner bezeugt der Kardinal de Thury am 30. Mai (Ottob. 1. c. f. 439, vgl. unten n. 3): 'se nichil aliud scire de contentis in eodem [articulo] quam quod dominus Benedictus pessime tractavit ipsum fratrem Iohannem, de quo articulatur, et in arrestum tenuit ultra duos annos, eo quod in suo sermone multum laudabiliter commendaverat viam cessionis; et ex post dictus Benedictus eundem fratrem Iohannem suo officio privavit, causam sciencie sui dicti reddens, quod presens fuit, vidit et audivit.'

3. Am 28. Mai bezeugt 'dominus Iohannes Fayditi, decretorum doctor, causarum palacii apostolici auditor' dasselbe und fügt bei (Ottob. f. 419): causam sciencie sui dicti reddens dixit, quia presens fuit in sermone et vidit [420] dictum Benedictum valde turbari et commoveri verbis dicti sermocinantis, et quod privavit eum officio magisterii, quia vidit alium positum in dicto officio suo.'

Der Kardinal Peter de Thury sagt (Ottob. f. 439): ‘et in arrestum tenuit ultra duos annos.'

Die Quellen sind hier die Dialogi des hl. Gregor des Gr. (1. IV. c. 40; Migne P. 1. t. 77, c. 396 f.).

[ocr errors]

Ägidius, erwählter Bischof von Fréjus, bezeugt (Ottob. 2356, f. 400): 'se scire dictum sextum articulum fore verum in omnibus, excepto de inclusione dicti fratris Johannis, de qua fit mentio in dicto articulo.' In der Tat erfahren wir unten, dass ihn die Kardinäle zu sich zu Tisch einluden.

15

20

4. Anhang: Aus der Streitschrift des Kardinals de Giffone, Ende 1398.

Als Anhang zu diesen Pisaner Protokollen inbetreff des gegen den heil. Vincenz geführten Prozesses teile ich hier noch drei Stellen aus einer giftigen Schmähschrift gegen Peter mit, welche nach dem Kardinal von Pampelona1 den Kardinal Bernard de Giffone zum Verfasser hatte, eine Angabe, welche auch durch andere Handschriften bekräftigt wird und aufs beste zu dem Berichte Alpartils stimmt, welcher diesen Kardinal den heftigsten Gegnern Peters zuzählt.3

Die Abfassung der Schrift ist auf das Jahr 1398 anzusetzen, wie eine Stelle dartut, an welcher eine im Sommer 1397 nach Avignon und Rom abgeordnete Gesandtschaft der Könige von Frankreich, England und Kastilien als im vorhergehenden Jahre (anno preterito) erfolgt bezeichnet wird. Da ferner der Abfall der Kardinäle und Frankreichs bereits als vollendete Tatsache erwähnt wird,1 so kann die Schrift frühestens im September oder Oktober des genannten Jahres vollendet worden sein.

1 S. unten S. 409.

Im cod. 1480 der Pariser Nationalbibliothek ist Bl. 159 bis 170 eine Bearbeitung dieser Schrift gleichfalls von alter Hand überschrieben 'Cardinalis de Giffono'. Dieselbe beginnt: Pro fundacione septem racionum probancium, hunc hominem esse hereticum, que in quaterno alio sunt expresse, arguitur sic. Primo, hic homo, de quo nunc agitur simulatorie et mendaciter' und endet: 'sic hic homo ex suis erroribus sicut membrum est precissum a corpore mistico sancte matris ecclesie facto suo'. Vgl. Valois 1. c. III, Das Verhältnis dieser Bearbeitung zu dem vatikanischen Text ist noch zu

193, note 2. untersuchen.

3 S. oben S. 33 und vgl. die beachtenswerte Streitschrift Bonifaz Ferrers in Martène-Durand, Thesaurus novus II, 1493.

4 F, 140 und f. 172". Item ad hanc eandem inductionem, suggestionem et manutencionem erroris pestiferi fiendam [es handelt sich um die Anklage, Peter habe seinen Gegner aufgefordert, nicht abzudanken] intruso specialiter destinavit anno preterito episcopum Assisii, Bartholomeum de Bruicia [f. 172 Brucia] tunc viguerium Avinionensem et Bartholomeum de Ytro, familiarem comitis Fundorum, cum uno alio Cathalano, ut irent primitus ad predictum comitem sui parte. Quibus imposuit, ut dicerent comiti predicto, quod suam ambaxiatam ad predictum intrusum et ad banderenses Urbis pro dicta inductione transmitteret. Ad quos per prefatum comitem pro dicta causa dictus episcopus fuit transmissus, quando ambaxiatores regum Francie, Anglie et Castelle presencialiter erant ibi, cum quo episcopo prefatus Bartholomeus in eadem urbe eciam fuit presens. Quam quidem commissionem factam predictis nunciis per predictum hominem [durch Peter] pro inductione prefata idem episcopus michi, qui loquor, in meo hospicio Avinion., antequam inde recederet, oretenus revelavit.' (Vgl. einen ähnlichen Bericht, in dem jedoch die Namen fehlen, bei Valois 1. c. III, 120, note 3.)

F. 141. Item est fama satis notoria, qualiter Franciscus Clementis, familiaris huius hominis, duas galeas fecit armari ad expensas huius hominis, quas rex Aragonie cum suis ambaxiatoribus pro eadem inductione fienda intruso eodem tempore ad Urbem transmiserat.'

Weniger genau ist eine andere Zeitangabe: Peter sei bereits drei Jahre ununterbrochen in seiner Zurückweisung des Abdankungsweges verharrt. Diese drei Jahre werden wohl von der ersten, öffentlichen und formellen Weigerung gerechnet, welche Peter im Juni 1395 dem Drängen der französischen Herzöge entgegenstellte. Bl. 142, von dem Beteuerungen seiner Rechtgläubigkeit sprechend, welche Peter mehrmals zu Protokoll gegeben hatte, sagt der Verfasser: 'predictum hominem non eximit aut liberat, non absolvit aut protegit a nota cismatica sive heretica, quoniam tales protestaciones

Der Verfasser sucht in schulgerechter, syllogistischer Form durch sieben Gründe darzutun, Peter sei als Schismatiker oder Häretiker anzusehen.?

Ich entnehme die hier mitgeteilten Stellen der Abschrift, welche sich im vatikanischen Archiv, im armar. 54, vol. 23, ff. 134 bis 143, unter den Papieren des Kardinals von Pampelona findet. In diesem Bande folgen auf die Schmähschrift zwei Antworten von seiten der Freunde Peters. Die erste derselben, welche Bl. 144 bis 179 füllt, betitelte der genannte Kardinal: Responsiones pro papa ad raciones factas per dominum de Gifone contra papam et sunt magistrorum solepnium.' Sie beginnt: 'Sicut dicit Ysidorus libro tercio de summo bono: in lectione non verba sed veritas est amanda Contra igitur dominum nostrum papam arguit adversarius primo sic: Der Schlufs lautet: 'superiectas sordes torgere non valent manus, que lutum tenent.' Der Verfasser teilt allenthalben zunächst die Stelle der Schmähschrift mit, deren Widerlegung er beabsichtigt.

Über die zweite Verteidigungsschrift Bl. 181 bis 190° schrieb der Kardinal von Pamplona: 'Responsiones alterius magistri pro papa ad raciones domini de Gifono factas contra papam. Sie beginnt: Sapiens attendens impiorum colligaciones quamque periculosum sit bonis inter emulos vivere und schliefst: 'per Spiritum Sanctum, qui datus est nobis ad Romanos Vo? Wie zumal aus dem Schlufs ersichtlich ist, war diese Entgegnung in erster Linie für Peter selbst bestimmt und an ihn gerichtet.

Auch diese beiden Schriften werden uns, obgleich sie fast nur spekulatives Material enthalten, von einigem Nutzen sein.

Mit obiger Abhandlung des Kardinals de Giffone ist eine andere des Kardinals de Thury3 zusammenzuhalten, welche ungefähr zur selben Zeit

fiunt frequencius ad defendendum errorem eorum, qui volunt simulatorie et dolose pertinaciam excusare, quemadmodum iste homo, qui tribus annis continuis in pertinacia sua

mansit.'

Ähnlich heifst es Bl. 136: Tercia eius [Peters] blasfemia est ista, videlicet, quod sit indigesta [der Abdankungsweg], cum tamen sint octo anni elapsi iam amodo, quod hec via fuit Parisius cum rege Francie et dominis ducibus prelatisque regni Francie et doctoribus maximis universitatum quam plurimum masticata.' Der Unionseifer in Paris erwachte Ende 1390 und wandte sich alsbald der 'via cessionis' zu. Vgl. Valois 1. c. II, 394.

Endlich lesen wir Bl. 137, wo von der 'via compromissi' Peters die Rede ist: 'fecit dictam viam corroborari certis motivis, licet frivolis, et proponi per dominum Bonifacium [de Amanatis] eciam coram collegio dominorum in presencia ambaxiatorum regum Francie, Anglie et Castelle et tandem novissime per suum confessorem populo predicari.' 1 F. 142 u. f. 175. Quinto per suam pertinacem duriciem novissime hiis diebus scandalizavit ecclesiam propter premissos errores expressos superius. Quamobrem tam nobilis porcio, Francie scilicet et sacrum collegium cardinalium, se a sua totali obediencia subtraxerunt; et iste homo incepit novum cisma facere in ecclesia nostra catholica cum suis nunc adherentibus de presenti et cum aliis de futuro.'

2 S. unten den Eingang der Schrift.

3 Diese Schrift des Kardinals de Thury ist im vatik. Archiv, armar. 54, vol. 23, Bl. 69 bis 81 vom Kardinal von Pamplona also betitelt: 'Ista sunt contra papam ordinata, ut dicitur, per dominum de Tureyo, et contra ista scribitur et sunt marginaciones.' Dieselbe besteht aus einem factum', d. h. einer geschichtlichen Darlegung, und aus 'conclusiones' oder 'allegaciones', juristischen Ausführungen. Während nach dem Kardinal von Pamplona beide Teile dem Kardinal de Thury zuzuschreiben wären, würde ihm

5

abgefafst ist und dasselbe Ziel durch Bearbeitung derselben Materialien zu erreichen sucht. Beide Schriften verdienen auch deshalb besondere Beachtung, weil sie offenbar als Quellen für die Anklageartikel des Pisaner Prozesses dienten.

a) Das Verhalten Peters bei seiner Erwählung.

Wir erhalten hier eine wertvolle Bekräftigung und teilweise Erklärung dessen, was uns Alpartil1 über denselben Gegenstand mitgeteilt hat. Es ist also diese Stelle mit dem ersten Teil der Aussage des Kardinals de Brancaccio zusammenzuhalten, welcher denselben Gegenstand betrifft.

2

Armar. 54, vol. 23,3 f. 134. - Domini de Gifono contra papam.. Die Schrift beginnt: Ex septiplici (!) modo videtur istum hominem, de quo agitur suis ex gestis, factis et actibus fuisse et esse in presentibus cismaticum et hereticum.

...

Der erste Beweis ist folgender: Nam ille est cismaticus vel hereticus, qui sacra dominica et evangelica scienter . . . facit instrumenta nequitie, qua impugnatur hostiliter . . . ecclesie unitas; . . . sed hic homo de quo agitur, iusiurandum sanctissimum factum in conclavi per ipsum bifarie et simulatorie sua ambicione pro veniendo ad papatum perveniens impu10 gnavit . . . unitatem fidei; . . . ergo ipse de quo agitur, est cismaticus vel hereticus.

Minor ista probatur primo quo ad ipsius primam particulam, videlicet quod simulatorie ipse iuraverit, ut ad papatum pertingeret. Nam unus ex dominis cardinalibus, qui ad huiusmodi assumpcionem dicti ho15 minis pro tunc erat fervencior, sciens quod iuramentum predictum non

nach einer Notiz des cod. 1689, ff. 67–79 der Bibl. Mazarine nur der zweite Teil gehören. Es heifst daselbst: 'Sequitur concilium centesimum (?) continens quemdam tractatum, cuius prima pars, factum continens, dicitur per omnes dominos cardinales, qui fecerunt subtractacionem, concordata; et secunda pars, continens allegaciones, dicitur a domino cardinali de Thureyo processisse.'

Das 'factum' beginnt: 'Quia noviter, anno scilicet 1394, in die penultima iulii: regni Francie concilio habito' und endet Bl. 73: in maximum ecclesie scandalum, fidei detrimentum et magnum periculum animarum.'

Die kanonistischen Ausführungen zerfallen gleichfalls in zwei Teile. Der erste, in dem Peter als Schismatiker erwiesen werden soll, beginnt Bl. 72: 'Nunc est descendendum ad conclusiones ex premissis inferendas. Pro quorum evidencia est primo notandum. Im zweiten wird die Rechtfertigung des Abfalls der Kardinäle von Peter versucht. Er beginnt Bl. 72: 'Nunc premissis suppositis est videndum, si recessus dominorum cardinalium a consorcio et communione, vel ut alii dicunt ab obediencia domini B.' und endet Bl. 81: 'omni pertinacia quo ad premissa et alia procul pulsa'.

Auch für den Fall, dafs obiges factum' von den abgefallenen Kardinalen gutgeheifsen und als ihre Kollektiverklärung angenommen wurde, kann dasselbe den Kardinal de Thury zum Verfasser haben.

In derselben Richtung wie die Schriften dieser beiden Kardinäle bewegt sich auch eine dritte des Simon de Cramaud, des Patriarchen von Alexandrien, in cod. Paris. bibl. nat. 1475, ff. 93—128.

1 S. oben S. 9.

2 S. oben S. 361 ff..

3 Andere Abschriften s. oben S. 408, Anm. 2.

4 Dieser Titel von der Hand des Kardinals von Pamplona.
Der Kardinal Nikolaus Brancaccio, s. oben S. 361.

fiebat in cedula iurata in conclavi alia intencione, nisi ut tunc futurus eligendus in papam papatui cederet, et perpendens quod dictus homo, de quo agitur, non erat voluntarius ad iurandum cum ceteris dominis, advisavit eum atque premonuit primo, quod nisi iuraret ut ceteri alii, non eligeretur in summum pontificem; de quo advisatus atque premonitus iuravit ut 5 ceteri, ne papatum admitteret. Huius autem simulacionis nequicie actus. quosdam premiserat bone fiducie date per ipsum hominibus de volendo prosequi in unitatem ecclesie per cessionem spontaneam, primo in Francia duci Burgundie ac universitati Parisius, quibus asseruit, dum legatus existeret, qualiter non erat possibile uniri ecclesiam, nisi uterque contendencium de 10 papatu renueret, ob quam causam dominus Clemens tunc papa [134] conmonitus contra ipsum, suum camerarium ad explorandum eius vestigia atque reprimendum ipsius presumptam maliciam transmisit Parisius. Deinde homo ipse ad curiam rediens dixit orethenus pluribus dominis et forsitan omnibus ac michi testificor, quod non intendebat fardellos suos dissolvere 15 nec valisias, sed remeare ad propria, nisi prius dominus Clemens tunc papa offerret viam pro unione ecclesie magnis preconiis predicatam in Francia. Consequenter in novena eiusdem domini Clementis defuncti fuit. opinionis homo iste cum multis ex dominis, quod differretur electio summi pontificis, donec intrusi Romani sciretur intencio, si vellet renuere pro 20 pace ecclesie. Ceterum post ipsius electionem, intronisacionem et solitam adoracionem in conclavi factam, a dominis confestim requiritur per aliquos dominos sibi presentes, ut iuramentum, quod fecerat primitus ante suam electionem, ratificaret in papatu denuo, prout fuerat conventum per antea et concordatum per dominos; qui respondit, quod non videbatur sibi 25 necessaria replicacio dicti iuramenti, ne forte cessio, quam intendebat et volebat facere sponte, videretur quasi semicoacta ex vinculo iuramenti; tamen intulit: 'Ex quo me iterum de iuramento requiritis, iterum ego iuro.' Ex quibus verbis tunc dabat intelligi, quod erat paratus et voluntarius ad cedendum.

Premisse vero simulaciones notorie hunc hominem a iuramento non eximunt, sed astringunt, prout habetur in canone, di. et c.1 preallegatis, ubi glosa dicit, quod non admittitur, si vellet probare contrarium, ut habetur XXIII q. I, c. Vidua.?

30

Demum post huius hominis electionem ad papatum statim misit 35 suos nuncios ad regem Francie ipsum informando, ut non miraretur nec. turbaretur, si cardinales ad electionem pape processerant, quia ex quo agebatur de cessione utriusque capitis et unione collegiorum utrorumque, que fieri non poterant, nisi preligeretur papa catholicus; ideo necessarium fuit preelegi verum papam.

In dist. XXVII c. Quod interrogasti.

2 Ob c. 34 C. XXVII. q. 17

40

« ÖncekiDevam »