Sayfadaki görseller
PDF
ePub

125 und Thurislóun Wigand trad. Corbej. §. 281. 284. 420, das jetzige Dorle in der nähe von Gudensberg in Hessen, Landau Hessengau s. 52; ferner þyrs pytt in England bei Kemble cod. dipl. III app. nr 304 c. 873.

Ein knecht bei Dronke a a. o. 4, 78 heifst Scrázman, vgl. Scratman myth. 447. Grimm (myth. 448f.) hält den Rübezahl für slavisches ursprungs. einen Hermannus Rubezagil nennt eine fuldische aufzeichnung aus dem dreizehnten jahrh. bei Dronke c. 31; einen Heinricus Rubezagel wies schon Mone anz. 6, 231 zu Salmansweil im j. 1262 nach, und ein feld zu Nufsloch 1599 der Růbenzagil'. der name ist elbisch, wie die teufelsnamen myth. 1015f.

IV.

Ennodius de vita Antonii (Ennodii opera ausg. v. Schott 1611) p. 382.

Iam Franci, Eruli, Saxones multiplices crudelitatum species beluarum more peragebant. quae nationum diversitas superstitionis mancipata culturis deos suos humana credebat caede mulceri nec umquam propitia se habere numina, nisi cum ea aequalium cruore placassent. cessare confidebant iram caelicolum innocentis effusione sanguinis. qui ut in gratiam redirent cum superis suis propinquorum consueverant mortes offerre. quoscumque tamen religiosi titulus declarabat officii, hos quasi sereniores hostias immolabant, existimantes quod piorum iugulis divinitatis cessaret indignatio et fieret materia gratiae locus offensae.

Zu dieser von Haupt aufgefundenen stelle vergleiche man die in Grimms myth. 39 schon ausgehobenen zeugnisse des Procop und Agathias über die menschenopfer der Heruler und Franken. zu Tac. ann. 13, 57 bellum Hermunduris prosperum, Chattis exitiosius fuit, quia victores diversam aciem Marti ac Mercurio sacravere, quo voto equi, viri, cuncta victa occidioni dantur hätte auch Orosius 5, 16 über die niederlage des Manlius und Caepio durch die Kimbern bei Arausio angeführt werden sollen:

Hostes binis castris atque ingenti praeda potiti nova quadam atque insolita exsecratione cuncta quae ceperant pessumdederunt. vestis discissa et proiecta est, aurum argentumque in flumen abiectum, loricae virorum concisae, phalerae equorum disperditae, equi ipsi gurgitibus immersi, homines laqueis collo inditis ex arboribus suspensi sunt, ita ut nihil praedae victor, nihil misericordiae victus agnosceret.

V.

Translatio Chrysanti et Dariae c. 28 a. 853 in Mabillons acta SS. saec. IV, 1, 617.

Villa quaedam est non longe a monasterii (Münstereifel) possessione, quae Wisa vocatur. huius igitur habitatores condixerant sibi omnes pariter ad locum sanctorum contendere, et ut non vacua viderentur venire manu, conlatione facta vas quod cupa dicitur cervisia impleverant ut etiam dono muneris deo et sanctis martyribus vota persolverent. cum igitur iam properare disponerent, consilio habito qualitatem prius tentare voluerunt potus antequam iter arriperent. cuniculo facto, nec parva quidem eo digeri potuit gutta. verum a ministro segniter hoc putantes peractum alio delecto succedere fecerunt, ut terebrato cupae fundo potum educeret. huic aliis succedentibus, cum omnis eorum penitus frustraretur labor, ad semet ipsi reversi cognoverunt eundem potum ea nocte quae dominica dicitur confectum. agnoscentes itaque reatum, paenitudinem piaculi gerentes votum deo ac beatis vovere martyribus, se nil ulterius tale in ea pertentaturos nocte ipsumque potum egenis ac pauperibus erogaturos. mox voto peracto omnibus egressus foraminibus potus largissime coepit effluere. hoc pro voto egenis distributo alioque confecto, sicut disposuerant, ad memoriam venientes sanctorum ibique proprii reatus confitentes culpam votisque persolutis ad propria sunt reversi.

Die nachweisung dieses für die fortdauer heidnischer bräuche interessanten zeugnisses verdanke ich prof. E. Dümmler. dafs opferschmäuse und gelage oft durch collationen zu stande kamen, ist bekannt, sag. Hâkon. gôd. c. 16, vgl. zur runenl. s. 57.

VI.

Cod. Paris. Lat. 7585: Isidor Etymol. fol. 1-237. auf dem letzten blatte fol. 238 r. ist von einer hand des X, vielleicht des XIjhs. erst eine art homilie angehängt, die beginnt IN NOMINE SCE TRINITATIS AMEN; Dominus deus noster deus unus est; non potest esse maior, non potest esse minor. non potest numerari; und schliefst fol. 238 v. inter deum et homines mediator est. unmittelbar darauf folgt von andrer, doch gleichzeitiger hand

6 Ân man väs eardgynde on þam iglonde Cretae, 7 Saturnus gehaten, svŷdlic and välhreóv, 8 svâ þät he âbat his suna, sôna svå hi geborene væron, 9 and unfäderlice macode Heora flæsc

him tô mete. 10 he læfde anne svà peáh to life,
Iovis gehâten, hetol and grimlic and eac prymlic.
his fäder of Cretan,

[blocks in formation]

14 and volde hine âcvellan, gif he him tô côme. 15 Iovis väs ormæte gâl esne, svâ þät he on his âgenre svuster tallice gevifode: 16 seó väs Iuno gehâten, svide healîc gyden. 17 Heora dohtra væron Minerva and Venus: 18 pâ forlag se fäder fùllice bûtâ, 19 and manega his mâgan mânlice and drædlice gevæde. 24 þes Iovis väs se ârveorđesta god 26 and he hâtte pôr. 28 his suna (1.

25 on heora gedvylde,

sunu) hâtte Mars; se makode æfre åstyrode.

29

sace and vrace and vrôhte 35 Mercurius hâtte heora ân god; 36 se väs svide 37 and lufade stala: 4 2 þes 43 Seó Venus, þe väs Iovis dohtor,

fâkenfull and svicol on dædum is Ôden gehâten.

4 4 väs

45 and eác hire

svâ fracod on gâlnesse, pät hire fäder hi häfde brôdor. Nû mäg hêr manna gehvilc gehŷran hvet þâs svæmas væron, þe hæbene veorpodon and ûre yldran him tô gebædon. gode lof þät ve þâs ne kunnan and þät heora gemynd is âdîlegod. von einer hand des XII jhs. folgt sogleich: Sinodus hibernensis: Cōō nomen hoc viaticum habet. id est vie custodiam. Custodit enim animam usque dum steterit. etc.

Mitgetheilt von hrn dr D. Detlefsen aus Glückstadt, der noch bemerkt dafs er über die herkunft des codex keine weitere angabe habe finden können: nur habe Claudius Puteanus seinen namen auf dem ersten blatte eingeschrieben; die schriftart des codex sei gewis französisch und wohl aus dem X. jh.

Das stück ist bis auf den eigenthümlichen schlufssatz Nû mäg hêràdilegod entnommen und abgekürzt aus der allitterierenden homilie De falsis diis, die Kemble in Salomon and Saturnus p. 120125 (und darnach Bouterwek Cädmon 1 p. LII-LIV. IV) aus Cott. Jul. E VII. 237b ff. bekannt gemacht hat und als deren verfasser prof. Dietrich, wie derselbe mir mittheilt, in Niedners histor. theol. zs. 1855 s. 516-520 den abt Älfric nachgewiesen hat. zugleich hat sich ihm (Niedners zs. 1856 s. 231 f.) ergeben dafs Älfric im j. 996 das homilienwerk über die klosterheiligen, wozu die homilie de falsis diis einen anhang bildet, zusammengestellt hat, so dafs das stück schwerlich noch im zehnten jh. in die Pariser hs. eingetragen ist. die beigesetzten ziffern bezeichnen die langzeilen der homilie, so dafs man sich darnach und nach den folgenden bemerkungen eine vorstellung von der art der abkürzung machen kann.

in der homilie liest man

8. his suna, þá þâ hi

10. 11. svâ

12. he

14. côme

þeáh ænne tô life, þeáh þe he âbite his gebrôdra on ær. tol and prymlic. 13. of pam foresædan îglande tô 15. Se lovis väs svà gàl þät he on (ân Bouterwek) his svustor gevifode. hier fehlt die allitteration in der zweiten hälfte der zeile, wenn man nicht svâ: svustor bindet. 1. gâl, efne svâ þät? Dietrich bemerkt: esne, nicht knecht, sondern allgemein mann, ist in diesem sinn besonders bei Älfric geläufig, der lat. vir durch esne übersetzt z. b. gen. 42, 11. 13. 32. ex. 2, 1. 19. 16. ge

hâten Iuno milie bei den namen. drædlice ist bisher sowenig nachgewiesen wie drædan statt ondrædan, ofdrædan, ådrædan. gevæde statt gevægde ahd. giweigita, alts. giwègda. 24-26. þes Iovis is ârvurdost ealra þæra goda, be på hædenan häfdon on heora gedvylde, and he håtte pôr betvux sumum þeódum: pone pa Deniscan leóde lufiad svidost. 28. sunu æfre saca 29. and vrohte and våvan he volde æfre

17. gedohtra. die allitteration fehlt auch in der ho18. bûtû 19. mânlice forvemde.

styrian. 35. Sum man väs gehâten Mercurius on life. 3742. eác stala and leasbrednysse. pone macodon þâ hædenan him tô mæran gode and ät vega gelætum him làc offrodon and to heȧgum beorgum him brôhton onsægdnysse. þes god väs ârvurda betvux eallum hædenum, and he is Ödon gehâten odrum naman on Denisc. 43. Sum vif hâtte Venus, seó väs loves 44. väs fehlt hier. svæmas: das wort ist bisher nicht nachgewiesen und auch Dietrich unbekannt, doch die herleitung von svæman (åsvæman) mhd. sweimen und die erklärung 'schweifende, schwebende geister', 'schwarm- und irrgeister' sicher genug. Dietrich vergleicht scridende scin räts. 4, 32.

28. 11. 60. 15. 12. 64.

ALTE THIERFABEL.

K. M.

Anno XVII

Fredegarii chronic. AN. DCXII c. XXXVIII. Theuderici regis Lingonas de universis regni sui provinciis mense Madio exercitus adunatur, dirigensque per Andelaum, Nasio castro capto, Tullum civitatem perrexit. ibique Theudebertus cum Austrasiorum exercitu obviam pergens in Tullensi campania confligunt certamine. Theudericus superat Theudebertum eiusque exercitum prosternit. caesa est de exercitu eodem proelio nimia multitudo

virorum fortium. Theudebertus terga vertens per territorium Mettense veniens, transito Vosago, Coloniam fugaciter pervenit. Theudericus post tergum cum exercitu insequens, beatus et apostolicus vir Leonisius, Maganciensis urbis episcopus, diligens utilitatem Theuderici et adiens stultitiam Theudeberti, ad Theudericum veniens dixit quod coepisti, perficito. satis te utiliter oportet huius rei causam expetere. rustica fabula dicitur, quod cum lupus ascendisset in montem et cum filii sui iam venare coepissent, eos ad se in monte vocat, dicens Quam longe oculi vestri in unamquamque partem videre praevalent, non habetis amicos, nisi paucos qui de vestro genere sunt. perficite igitur quod coepistis.'

Der name des Mainzer bischofs ist wahrscheinlich entstellt aus Leodegastus, s. Cointius annal. eccles. Francor. tom. V. Rettberg kirchengeschichte 1, 571.

K. M.

WERDENER ABECEDARIUM.

Cod. Berolin. ms. theol. fol. 367. membr. saec. XII (liber sci Liudgeri in Werdena). fol. 1 die acht ersten zeilen radiert.

Nomina christicolis quemquam (1. quamquam) gentilia nobis.
Sic sunt sex fratres dicti, sex atque sorores:
Uffing Saxrichus Merkbold Tyzo Bobbo Quirichus,
Exquenamoth Frethuhild Thietburg Kanka Azila Spothild.
Uffing duxerat Exquenamoth, Saxrich Frethuhildam,
Merkbold Thietburgam, pulcher pulchram Tyzo Kankam,
Bobbo Azilam gnarus, Spothildam scriba Quirichus:
Bis terni fratres senas duxere sorores

Uxores, mox et natis ex his generatis

(Quisque unum natum, natam generavit et unam),
Dant natis patres, dant natabus sua matres
Nomina, multiplicem recolunt consanguinitatem.
Edocuere patres sua scribere nomina natos,
Sic matresque suas quamque omnia scribere natas.
Sic omnes sunt scribendi facti bene gnari.
Haec qui scribere scit, quicquid vult scribere novit,
His (Hic Jaffé) abecedarium quia scribitur omne Latinum.
Scribere quod discat compte, quicunque cupiscat.

« ÖncekiDevam »