....

lentia, animo satis æquo ferentes: parum quidquid est, deprehensuri sunt; tyronum memores, nec ipsos adeo superstisiosos fuis-nihil interest, a me an ab alio profectum se Romanos, ut non multa ex Græcis ad sciant, si modo vera discant, quæque soliLatini sermonis usum transferrent, & adsci-dam aliquando utilitatem & usum in Foro titias ac peregrinas voces adhiberent, termi-sunt habitura. Interim spe aliqua me lactari natione Latina donatas, maxime ubi de ar- haud diffitebor, fore, ut non illi tantum, tium præceptis, quæstio erat, & di&tionis quibus Romani Juris notitiam accuratam aRomanæ penuria laborabatur. Multa, inquit dipisci mens est, in hoc Commentario invenQuintilianus (Lib. 8, Instit. orat. cap.3, ante turi sint non plane sibi aspernanda, quæque med.) ex Græco formata nova ac plurima deinceps neque negligere debeant neque dea Sergio Flavio, quorum dura quædam ad- discere; sed et operam Foro navantes ea modum videntur, ut ens & essentia, quæ sint reperturi, quæ ad togate militiæ ac cur tantopere aspernemur, nihil video, nisi certaminum forensium pertinent apparatum. quod iniqui judices adversus nos sumus, i-Quod si non omnium votis satisfecero, quod deoque paupertate sermonis laboramus nec præsumere sine arrogantiæ labe licet, nam & quæ vetera nunc sunt, fuerunt olim id unum voveo, futuros, qui laborare paranova, & quædam in usu sunt perquam re-ti meliora dabunt, pariterque supplebunt, centia. que meis videbuntur lucubrationibus deesHæc pro me dicere e re mea censui. Quæ se. Plane, si laborem, quem impendi, prævero in hoc opere, cujus primam nunc par- judiciis obruere, si carpere, si ex insidiis tem habes editam, cujusque pars altera bre-petere, si obliquo sugillare sermone, vel vi typis erit exprimenda, præstiterim, quæ Scripto cum protervia lacessere, quis in deab aliis intacta, indicta, aut minus. recte liciis habeat, si a me sic omnia jam vulconcepta circa Juris Romani difficiliora ob- gata jactet, ut nihil publicis recitationibus, servaverim, explicuerim, illustraverim, nihil institutioni domestice apud me sit requid circa Juris hodierni abstrusiora ve-liquum; et quæ sunt hujus generis alia, ab lut enigmata solvenda contulerim, quomo- aliis abunde jam confutata ut inepta, ac ardo vetera novis rationibus firmaverim aut tibus haud bonis invidorum accensenda, pareprobaverim, distinctionibus rem sæpe pla- tiar facile, simulque spernam, non ignarus, niorem fecerim, postquam prius bonos evol- hanc esse eorum sortem, qui ardua tentare vendo Auctores ipse didici, quæ aliorum volentes, sed talibus a proposito non dimode singulis controversiis opinio esset, ab a- veri, in animum inducunt suum; ita censenliis judicari dicique malim, quam inani pro- tes, haud ultimam laudem esse, principipriæ laudis deprædicatione mihi ipsi ad- bus artis suæ viris et æquis aliis rerum blandiri, multaque mihi adrogare jactantia æstimatoribus non omni ex parte displimulli profutura; dum peritiores id facile, cuisse..

JOANNIS VOET

EX TRAJECTO

ERUDITIO CL. V. G. BURMANNI.

VOETIUS (JOANNES) Pauli ex Elisabetha Van-Vinsen filius, in

lucem editus 3. Octobr. MDCXLVII. Studiis Academicis in urbe patria absolutis, et Doctoris Juris Utriusque titulo ornatus primo Herbornæ Jus Civile docuit ad annum 1674. quo, quum obtulisset per duos annos sine honorario Jus profiteri, uti in actis nostrorum magistratuum xi. Maji d. a. adnotatum inveni, Antecessoris munus in Academia patria ei demandatum x11. Martii 1677 octingenti floreni annui adsignati sunt. Quumque initio anni 1680. Leidensis Academiæ curatores Jus Civile interpretandi provinciam ei obtulissent, votis eorum adnuit, frustra rogantibus magistratibus nostris, ut heic (Trajecti) maneret. De qua vocatione Leidensi Grævius in Epist. ad Heinsium, quæ extat Tom. IV. Syllog. Burm. p. 640. hæc scripsit.

Voetius vocatus est Lugdunum ad interpretationem Juris eoque se iturum, et nullis præmiis, et conditionibus retineri posse in urbe patria præsefert, quod de ejus, credo, salute desperet.

Sub finem vero anni 1687. omnem operam adhibuerunt magistratus nostri, ut ad patrios Lares reviseret, relictaque Leida ad nos migraret, et decreto xix. Decemb. d. a. ei obtulerunt titulum primarii Juris, ut et Juris publici Professoris cum annuo honorario bis millium florenorum; verum frustra, et Leidæ ad finem vitæ summa cum auditorum frequentia Jus Civile et patrium interpretatus est.

Uxorem duxit Magdalenam de Sadelare, ex qua unicam suscepit filiam, quam matrimonio sibi junxit Gisbertus Voetius Ordinibus

nostris a Secretis. Obiit vero XI. Septemb. ann. 1714. ætatis 67. Ab. Ever. Ottone in Præfat. ante Bockelman. Different. Jur. Civil. Canon. et Hodiern. pag. XXII. dicitur Vir eximius, varioque toga limatus in usu, et a Ludevvig. tom. II. Opusculor. pag. 1178. Juris-Consultus utilis et eruditus.

SCRIPTA EJUS SUNT.

De jure militari. Traject. 1670. 8.

De Familia erciscunda. Ibid. 1673. 8.

Oratio funebris in obitum Andrea Essenii. Ibid. 1677. 4.

Responsio ad libellum Cephe Pistophili adversus Gisberti Voetii Dispu tationem de Justificatione. Hage 1677. 4. qua Avi famam vindicavit, vid. Lipen. Biblioth. Theolog. pag. 438.

Compendium Juris. Leida 1683. 8.

Oratio de docentium et discentium officio. Ibid. 1687.

Oratio, qua monstratur veritas asserti, raros esse, qui philosophantur. Ibid. 1710.

Oratio funebris in Obitum Antonii Matthæi A. F. A. N. Ib. 1710. 4.

Præcipuam vero famam meruit edito Commentario luculentissimo ad Pandectas, quod magni habetur a Practicis hodiernis. Prima editio prodiit Leida 1698. fol. II. volum. deinde ter repetita, ut Hagæ 1704. 1707. et 1716. vid. Act. Erudit. Lipsiens. Novemb. MDCCV; videndus quoque Ludevvig. vit. Justiniani et Theodoræ cap. III. ag. LXX. et Struvii Biblioth. Jur. cap. VI. §. 8.

AD PANDECTAS

LIBER PRIMUS.

wwwww

TITULUS PRIMUS.

De Justitia et Jure.

SUMMARIA.

1. De necessitate legum; et primis præcipuis legum
apud gentes auctoribus; deque scopo auctoris.
2. Quæ jura deficere debeant, antequam ad jus Ro-
manorum, vel Canonicum recurratur.

3. Necessariam tamen esse juris Romani cognitio

nem.

4. Jurisprudentia cur divinarum et humanarum rerum notitia dicatur.

5. Bonum et aquum non debere in jure nostro separari.

6. Stricto juri æquitatem in judicando præferendam
esse, quo sensu verum sit.

7. Justitia cur per voluntatem definiatur.
8. Cur dicatur constans et perpetua.
9. Divisio justitie in commutativam et distribu-
sivam; et quæ utrobique proportie observetur.
10. Item in expletricem et attributricem, eaque oc-
casione, non omne quod licet, honestum esse.
11. Quid sit jus, quotuplex, et ex quibus collectum
præceptis.

12. Quid sit jus naturale.

15. Non omne, quod brutis cum hominibus communë est, juris na.uralis esse, sed demum, si

ratio concurrat.

14. An datur ullum jus naturale.

est

ac

quoque exactus in omnibus & fallere nescius incor-
ruptæ rationis usus: non tamen ita in universum
in hominibus extinctus fuit aut mentis vigor, aut
virtutis sensus, quin scintillæ quædam principiorum
justi & honesti superfuerint, quasi rudera egregia
domus, aut tabulæ ex naufragio subducte; atque
adeo cordibus insculpte divinitus & innate reman-
serint nonnullæ justitiæ & æquitatis regulæ, quid
licitum illicitumve, que agenda, que fugienda sint,
cuique dictantes: quas & quisque semetipsum seda-
to excutiens animo, secumque cogitans, non pot-
non marte proprio eruere ; non sacris tan-
tum literis illud indigitantibus, sed & agno-
scentibus Gentilium optimis, atque doctissimis;
sic scilicet censentibus; vitæ bene acte
recte factorum recordationem, uti jucundissima bo-
nis est, ita, quia nullius sibi criminis conscii sunt,
efficere, ut nihil timeant, & in adversis solamina
ac gaudia præsentia sibi a mente sua sentiant sub-
ministrata: sceleratos e contrario maleficiorum suo-
rum stimulari conscientia, in improbitatem veluti
flagello armata, pœnarumque, semper ante oculos
versantium, cruciari terrore. Quamvis autem virtu-
tis amor, veræque laudis inde promanantis, allicere
quemque debuisset ad recte faciendum; quamvis et-
iam Gentilium plurimi suum cuique genium, velut
Deum tutelarem, a prima nativitate additum cre-
diderint, totius vitæ futurum mysticum ductorem,
& actus cujusque humanos recturum Numen; ta-
men tantum abfuit, ut ea propter integri vitæ, sce-

15. Quodnam sit primum juris naturalis principium lerisque puri mortales vixerint, ut potius ad impia

ac fundamentum.

16. Jus naturale immutabile. 17. Quandoque tamen mutabile.

18. Quid sit jus gentium, tum primævum, tum secundarium; et quo usque verum sit, jus gentium dari ac obligare.

19. Jus gentium conjunctam habere debet rectam rationem ; et ideo aliquando appellatur jus naturale.

20. Quid sit jus civile, tum quod origine sua tale est, tum quod sola comprobatione

& injusta omnia inclinatam fuisse cujusque mentem, meliora quidem videntem probantemque, sed deteriora passim sequentem, magistra seculorum omnium ac populorum experientia constanter testata sit. Ne ergo instinctu tam pravo ductus unusquisque, spreto recte rationis animique intaminati dictamine, sua pro libidine justi æquique metas in publicis pariter ac privatis transiliret officiis, aut etiam infinitis, concertationumque plenis disputationibus, & argutiis sophisticis sibi aliisque consulto vel errore imponens, incertas erroneas ac variantes pro utilitate ac scopo ex certis boni malique principiis de1. QU I. Uoties cum generis humani primordiis ejusdem terminationes formaret, quæsito æquitatis fucata coquoque incrementa, & in hunc usque diem pro- fore; necesse fuit, innatas hasce honesti justique ductam durationem, attenta contemplatione libet in-regulas, universalia juris naturalis dictata, scriptis tueri, nulls unquam loco, nullo tempore, illud si- in usum cujusque gentis legibus non confirmari tanne reati honestique legibus substitisse deprehende- tum, sed & speciatim magis actionibus hominum in mus; ac ne illis quidem aut regionibus, aut seculis, vita communi moralibus accommodari, ut ita cerquibus feri mortales omnem ignorabant vitæ cultio- tior & uniformis toti populo constare posset in ris usum, quibus herbe ac glandes victus iis, nemo- singulis justitiæ ratio; additis ad incitandum quira domus, ac thorum silvestrem montana frondibus dem virtutum præmiis, vitiorum vero penis ad sternebat uxor. Quamvis enim per lapsum proto- deterrendum. Quam in rem egregie Cicero de oplastorum cum primava morum integritate perierit ratore lib. 1. cap. 43. Ex bis (nempe legibus ) ✪ Voet ad Pandect. Tom. I.

I

dignitatem maxime expetendam videmus, cum ve- Digestorum vulgata titulis, quorum venerandam merus justus, atque honestus labor honoribus, præmiis, moriam nostræ etiamnum conservant Pandecta; atque splendore decoratur, vitia autem hominum quippe in quas, præter innumera alia egregia veteris atque fraudes damnis, ignominiis, vinculis, verberi- prudentiæ monumenta, non contemnendas, ex Ulpiabus, exiliis, morte mulctantur; & docemur non in-ni, Marciani, Gaji, Florentini, ac aliorum Institufinitis concertationumque plenis disputationibus, sed tionibus; Juliani, Alpheni, Marcelli, Gelsi, pluriumauctoritate nutuque legum domitas babere libidines, que Digestis, depromptas partes videmus collatas. coercere omnes cupiditates, nostras tueri mentes, o- Ipsos vero Principes Romanos in procurandis auctoculos, manus abstinere. Atque hinc est, quod apud ritate publica juris voluminibus segniores fuisse; si gentes plerasque antiquiores vel historicorum me- Hadrianum & Theodosium Juniorem, illum Edicti moria, vel poetarum fabulosis ex parte narrationi- perpetui, hunc Theodosiani Codicis componendi aubus celebratas, complutes reperti fuerunt, pruden- &torem excipias, in aperto est: donec tandem Justitia, gloria & æquitatis studio conspicui, quos supra nianus, Romano juri digerendo, & in melius reforalios non ambitio popularis, sed spectata inter bo- mando totus incumbens, non modo sacratissimas Imnos moderatio provexerat, qui rem periculi ac con- peratorum Constitutiones in luculentam erexit confusionis, quin & tristissimi exitus plenam animad- sonantiam, sed & ad immensa veteris prudentiæ vovertentes, incerto populum jure regi, peculiaria & lumina curam extendit, atque ex desumtis inde uti civium suorum genio atque ingenio convenientia lissimis centonibus, usui illius temporis subinde per conceperunt præcepta, qua tum inferiorum auxilia Tribonianum addito aliquo vel detracto accommodaatque præsidia, tum potentiorum frena essent, ac tis, insigne jussit surgere Pandectarum seu Digestojuxta quæ suum cuique videretur tribuendum. Ea rum opus. Quod cum sanctissimum vere sit totius certe ratione Saturnum quondam Latii populos Jurisprudentiæ Romanæ sacrarium, ac pretiosissimo suis formasse legibus, Bacchum Indos, Oenotrios I- abundet thesauro eorum omnium, qux ex æqui bo talum; nec minus Corinthios Phidoni, Milesios nique fontibus per plura secula hauserunt optimi Hippodamo, Macario Lesbios, Zamolxidi Getas, quique juris sacerdotes, justitiæ ac sapientiæ non siAegyptios Mercurio Trismegisto sua debuisse in- mulate neque affectate veneratione cultuque clari; stituta, quin & Minoen Cretensibus, Arumbam non inutilem me operam impensurum credidi, si Epirotis, Thebanis Philolaum, Zaleucum Locren- quinquaginta libros ejus pleniore illustrarem comsibus, Draconem ac Solonem Atheniensibus, Spar- mentario, & Romani juris definitionibus subnectetanis Lycurgum, jura, quibus regerentur, consti- rem, qua in parte illud nostris vicinisque gentibus tuisse, dudum a clarissimis antiquitatum scrutato- visum fuerit peculiaribus de causis vel emendandum, ribus adnotatum est. Romani vero juris antiqui vel supplendum, vel benigniore juvandum interatque simplicis, ab omni adhuc ambitione, gratia, pretatione: quippe quibus prætermissis, fructu spera-. odio, partiumque studio, & largitionibus remoti to magna ex parte destitutam fore Jurisprudentie auctores primos non aliunde rectius, quam ex Ta- civilis explanationem, non dubitabit quisquis consicito didiceris, qui Annalium lib. 5. cap. 26. 27. deraverit, leges etiam suum ævum ac fatum habere, Nobis (inquit) Romulus, ut libitum, imperitaverat ; ut, quod olim inhonestum visum fuit, nunc subinde dein Numa religionibus & divino jure populum de- fieri honeste putetur, & contra, quod olim vetitum, vinxit: repertaque quædam a Tullo & Anco: sed nunc sine probro quandoque liceat, ut plenius dixi præcipuus Servius Tullus auctor legum fuit, queis in oratione de jungenda Romani et hodierni juris etiam Reges obtemperarent. Fulso Tarquinio, adver- scientia, insuperque meminerit, non primum locum sus patrum factiones multa populus paravit, tuende nunc tribui solere juri Justinianeo in controversiis libertatis firmande concordie: creatique Decem- inter litigantes dirimendis. viri, accitis, que usquam egregia, composite duo- 2. Quoties enim inter duos pluresve lis est, inspidecim tabula, finis aqui juris. Sed nec hic subsi- ciendum ante omnia, annon municipalis aut provinstere debuit, aut salva populi utilitate potuit, vi- cialis juris scripti verbis, aut mente, atque sententia rorum in rebus publicis principum ac jurisperito- decisa sit. His deficientibus ad jura non scripta, inrum industria. Cum enim, mutatis temporibus, ho- veteratas regionis consuetudines recurrendum; quo minumque moribus, jura quoque subinde mutari & antique reducendæ gentis paroemix seu proverbia, contingeret, atque alias prioribus leges addi, in- usu populi longavo firmata, arg. l. si chorus 79. §. deque majorem in modum jura increscere; de arte his verbis 1. ff. de legatis 5. 1. solent 6. §. ult. ff. quadam juris, aut saltem methodica ejus digestione de offic. procons. et legati. Ant. Matthæus tract. de videbatur cogitandum, ne plane confusum esset parcemiis Belgarum Juriscons. Quod si nec ex his legum chaos. Hinc, ut de solis nunc dicam Ro- expediri res possit, tum demum Romani juris decimanis, primus quidem Cæsar, Suetonio teste, in vita siones, & Canonici illustrationes admittendæ sunt, ejus cap. 44. destinaverat publice jus civile ad uti id observatum ab Eguinario Barone ad tit. Inst. certum modum redigere, atque ex immensa diffu- de justitia et jure, num. 5. Zoesio ad Pandect. tit. saque legum copia optima quæque ac necessaria in de legibus part. 2 de consuetudine num. 25. et seqq. paucissimos conferre libros. Sed cum meditantem Lamberto Goris adversar. tract. 4. §. 1. Sim. van. talia mors prævenisset ex eo tempore priva- Groenevvegen ad prooem. Instit. num. 1. et seqq. tos quidem plures in suum & aliorum usum non- Parente p. mem. Paulo Voet tract. de usu juris cinulla juris, legumque, aut constitutionum syste- vil. et canonici cap. 5. Abrah. a Wesel ad novellas mata adornasse, non modo Codex Gregorianus & constit. Ultrajectin. art. 10. n. 10. et seqq. Quin Hermogenianus aburde probat, sed & Jurisconsul-imo, ne in subsidium quidem ad juris civilis decretorum variorum volumina, tum Institutionum, tum ta confugiendum, quoties apparet, universali consue