59. Leges non esse mutandas, nisi suadente id uti-effectus distinguat maleficia, nec delinquere censen " Inate notabili. 40. Qui legem abrogatam aut nunquam receptam fuisse ait, id probare debet. 41. Lex promulgata quidem, sed numquam usu re- 42. Edicto provinciali generaliter condito, non potest 44. Jus novum correctorium, quo modo plenam, quo di sint, qui aut ex consilii innocentia per atatem, aut ex fati infelicitate per furorem aut amentiam doli capaces non sunt, . placuit tamen 7. & §. pen. Inst. de oblig. quæ ex delicto, qui injuria 55. pr. ff. de furis, I. illud relatum 3. .sane sunt 1. ff. de injuriis, 1. infans 12. ff. ad leg. Cornel. de Sicariis attamen & sine dolo subinde delinqui, ut coercitioni locus sit, evincit damnum injuria, id est, dolo vel culpa etiam levissima datum, ac deli&tis accensitum: ut, & si quis juris ignorantia seu rusticitate eos, quibus reverentia debita, sine venia in jus vocaverit, 1. venia 2. C. de in jus vocando, aut per juris imperitiam male judex judicaverit, USU 7SU probatum est, inquit Tacitus Ann. 1. 15. pr. Înstit. de cblig. ex quasi delicto, denique facti cap. 20. leges egregias, exempla benesta, a- jurisve errore rem alienam quis, tamquam suara pud bonos ex delictis aliorum gigni. Sic oratorum li- possessori eripuerit, dum id per leges putabat licecentia Cinciam regationem, candidatorum ambitusre, S. 1. Inst. de vi bonor, rap. Atque eo sensu ex Julias leges, magistratuum avaritia Calpurnia scita Demosthene Marcianus vel sponte vel involuntarie pepererunt; nam culpa quam pœna tempore prior; delinquentes puniri, nec dolo tantum, sed & impeemendari quam peccare posterius est. Mali scilicet tu delinqui, statuit. 2. ff. h. t. I. perspiciendum mores ac calumniantium iniquitates occasionem bo- 11. D. delinquitur 2. ff. de pornis. nis dederunt legibus; quæ miseris præsidium, oppressis solatium, cunctis in eo quod justum est tutum refugium præbentes, ex mente Justiniani neque in paupertate vivere, neque in anxietate mori quemquam permittunt, nov. 1. in epilogo §. 1. 1. 2. Latiore sensu legem Papinianus definivit commune præceptum, virorum prudentum consukum, delictorum, que sponte vel ignorantia contrahuntur, coercitio, communis reipublice sponsio l. 1. ff. b. t. Virorum prudentum consultum cum dicitur, non temere, nec nudo soloque legislatoris arbitrio sine pleniore justitiæ & æquitatis ac publica utilitatis examine legem ferri oportere innuitur. Sed adhibitis potius in consilium tum civilis sapientiæ laude conspicuis, tum ejus negotii, de quo jura condenda, peritis. Qua ratione non ante jus codicillorum inductum constat, quam convocatis prius ab Augusto sapientibus, & usum codicillorum, velut utilissimum civibus ac necessarium Trebatio cum ceteris suadente ac collaudante, pr. Instit. de codicillis. Nec aliter in lege nova constituenda agendum esse, verbis perennitatem meritis sancitum a Theodosio & Valentiniano in 1. 8. C. b. t. Humanum esse probamus, inquiunt, si quid de cetero in publica privatave causa emerserit necessarium, quod formam generalem, & antiquis legibus infestam exposcat, id ab omnibus antea tam proceribus nostri palatii, quam gloriosissimo cxtu vestro, patres conscripti, traEtari; si universis tam judicibus, quam vobis placuerit, tune legem dictari; & sic eam denuo col leftis omnibus recenseri;& cum omnes consenserint, tunc demum in sacro nostri nominis consistorio recitari, ut universorum consensus nostræ serenitatis auctoritate firmetur. Quibus haud dissimilia de sacris jussionibus Justinianus decrevit nov. 152. cap. 1. Contra si fiat, & pro ratione legislatori sua tantum voluntas sit; tyranni merito dixeris cum Plinio in panegyrico Trajani, non boni Principis esse, quæ temere vult, ea velle pro lege habere. 3. Additur, eam delictorum, que sponte vel ignorantia contrabuntur, coercitionem esse. Quamvis enim frequenter dolo delinquatur, sic ut deficiente peccandi voluntate plerumque nec delictum sit, & 4. Communis denique reip.blice sponsio ac commune præceptum est, in quantum populus communiter, se legi subjectum fore, tacite spondet, dum in statu democratico universim cum aliis legem condit, vel societati hominum civili, cui legislator præest, sese in aristocratico vel monarchico regimine sociatum cupit. 5. Sunt autem varia legis requisita; etenim primo quidem justam eam oportet esse ac rationalem, tam quantum ad materiam, dum honesta præcipit turpia vetat, quam quantum ad formam, dun aqualitatem servat & æqualiter cives tenet: neque enim jura in singulas personas, sed generaliter constituenda sunt, 1. jura 8. ff. b. t. Unde & jam olim duodecim tabularum lege cautum erat, ne privilegia irrogarentur; id est, ne privatis hominibus leges ferrentur, seu in privatos irrogarentur; uti Cicero pro domo sua, & de legibus, alibique testatur. Vide Ravardum ad leg. 12. tabular. cap. 1. Etsi verum sit, labescente jam libera republica leges quasdam singularium personarum intuitu fuisse latas ; veluti de Pompeii imperio, reditu Ciceronis, aliisque plurimis; Gellius Noct. Attic. lib. 10. cap. 20. Suetonius in vita Julii Cæsaris cap. 28. ; et licet infrequentes non sint leges, quarum ratio non omnibus in civibus eodem militat modo, sed in plerisque tantum, quandoque & in paucioribus: quiz tamen legislatori constare nequit, quinam ex magno civium numero id commissuri sint quod legi causam dedit, atque adeo lex hactenus vere cœca singulorum considerare non potuit virtutes aut vitia; ideo necessitas pariter ac utilitas publica exegit, ob crimen vitiumve, in paucos forte cadens, legem in omnes promiscue sanciri. Hoc, quamvis, verbi gratia, plerisque in fœminis laudandam inveniamus sexus verecundiam, ac filiosfamilias plerosque non malis deprehendamus imbutos moribus, sed a luxu ac insidiis parenti struendis quam alie nissimos; quia tamen ex unius Carfania inverecunde postulantis ac judices inquietantis facto, & ex pessimis unius Macedonis, improbi fœneratoris, paucorumque filiorum familias luxuria dedicatorum indole corrupta, disci poterat, in reliquas idem pos➡ se cadere inverecundiæ vitium, & filiis familias, ac 8. Necesse insuper, legem ab illis ferri, qui juris fœneratoribus omnibus easdem posse sceleris causas condendi potestatem habent: quales in monarchia natura depravata subministrari; interdictum me- co regimine Principes, in aristocratico Optimates, porito, ne pro alio mulier postulet, neve mutuum ac-pulus uaiversus in democratico. Qua ratione de cipiat filius familias, utcunque verecundiæ fuerint suo quidem tempore Justinianus in l. ult. C. h. t. indubitate ac frugalitatis, . 1. D. 5. ff. de poin præsenti leges condere soli Imperatori concessum, stulando I. 1. ff. ad Senatusc. Maced. Sic ut in hi- ait, quarum tamen ferendarum facultatem libera in sce, aliisque hujus generis legibus non vigeat axio- republica populo competisse, in aperto est: quo sema vulgatum, cessante ratione juris, effectum quo- spiciens Julianus in 1. de quibus 32. §. 1. ff. b. t. que cessare, ac ipsam legis dispositionem; eo quod leges non alia de causa non tenere monet, quam illam universaliter in omnibus cessare, verum non quia populi judicio recepta sunt, ac nihil interesse, est. Tyraquellus in tract. cessante causa cessat ef- an suffragio, adeoque lege simul & semel sancita, fectus, limitat. 32. Fachineus controv. I. 10. c. 74. populus voluntatem declaret, an consuetudinem reGrotius manuduct. ad jurispr. Holl. I. 1. c. 2. num. 28. bus ipsis & factis inducat, quæ in Imperatorum seseqq. Zoesius ad Pand. b. t. num. 56. & 57. Quod cula moresque non quadrat. Quamvis inficias haud si cui durum atque absurdum videatur, æquali jure sit eundum, municipia quoque de negotiis, suam cum improbis censeri bonos; cogitet, longe fore ab- civitatem civesque spectantibus, jura condidisse, atsurdius, impunita per leges esse maleficia, aut quibus-que etiam condere; de quibus post plenius. dam: lubrico ætatis luxuve res suas perire; quæ tamen evenirent, si non in omnes lex lata esset, arg. l. ita vulneratus 51. S. æstimatio 2. ff. ad leg. Aquil. 6. De cetero requisitum hoc rationabilitatis in lege non eo subvertitur, quod non omnium, que a majoribus constituta sunt, ratio reddi possit, 1. non omnium 20. ff. b. t. quodque lex servanda videatur etiam, cum prudentissimos latet ratio ejus, ut in specie legis liberum est 9. de religiosis. Cum aliud longe sit, seculorum decursu, temporumque injuria, aut historicorum neglectu excidisse, quæ prima juris condendi ratio fuerit; aliud, cum recta ratione legem pugnare. Cristineus vol. 2. decis. 62. numer. 13. Vinnius select. quæst. lib. 1. cap. 2. in pr.. Et sane, ignoratam juris rationem non arguere jus ipsum irrationabile, specimine luculento non ita pridem comprobatum dedit D. Cornelius van Eck disput. 3. de action. & except. bereditar. thes. 8. dum justo niti fundamento docet, actionem in fa&tum ob prohibitam mortui illationem, de qua Cajus in d. 1. 9. nec hæredi dari, nec in hæredem; licet Cajus ipse miratus magis fuerit, quam veram istius juris rationem assecutus, vide tit. de mortuo infer. sepulchro ædific. 9. Ad validitatem denique legis promulgatio requiritur: quippe sine qua, uti innotescere populo non satis potest, ita nec eum devincire citra culpam ignorata. Leges sacratissime, inquiunt Impp. in 1. 9. C. b. t. que constringunt hominum vitas intelligi ab omnibus debent, ut universi, præscripto earum manifestius cognito, vel inhibita, declinent, vel permissa sectentur. Hinc & in Nerva velut æquissimum, aliquando laudatum, quod dixerit, ut leges cujusque publici occultata ad id tempus proscriberentur. Tacitus Annal, lib. 13. cap. 51. Et Justinianus in suis præcipue novellis constitutionibus publicationem fieri disertis verbis frequenter jussit, novell. 2. 32. 48. & passim fere in epilogis. Suntque hæc de lege, ante publicationem non obligante, usque adeo vera, ut ne statim quidem a promulgatione cives semper obstringant; sed subinde post duos demum, ex quo promulgata, menses nov. 66. cap. 1. quod & Ordinibus Hollandia superiori seculo placuit in Edicto (vulgo Politique Ordonnantie) anni 1530. art. 25. subinde etiam post mensis unius lapsum nov. 116. cap. 1. imo & ab ipso promulgationis die, I. pen. in fine C. de decurion. sic ut a mero legislatoris arbitrio dependere videatur, 7. Perpetuitatem quoque in legibus exigunt, ut ex quo tempore lex promulgata subjectos obligatuscilicet ea condantur intentione, ne unquam cesset ra sit. Quo modo etiam tempora vel longiora pro earum obligatio; nisi, mutata hominum tempo- re nata ac circumstantiarum diversitate novis adrumque conditione, aut, cessante in universum ra-jici constitutionibus, a moribus nostris alienum tione, eandem lege contraria vel desuetudine tolli non est ; quibus tamen non expressis, leges nostraexpediat pen. Inst. de jure natur. gent. & civi- tes protinus a promulgatione solemniter facta ligali 1. de quibus 32. §. 1. in fin. b. t. ådde Conrad. re, verius est. Gudelinus de jure noviss, lib. 5. cap. Rittershusium ad Novellas in proemio cap. 3. Qua-2. vers. sed utrum, Groenewegen ad novell. 66. les etiam perpetuitatis votum vel eo per Romanos cap. 1. venia nihilominus prudentis judicis arbitrio indigitatum puto, quod cum annuo prætoris impe- haud deneganda tum peregrino transeunti & novo rio finienda, vel ligneis tabulis dealbatis, vel alia advenæ, tum civi, quem justa promulgatæ legis isimili facilius per injuriam temporis pereunte mate- gnorantia lapsum, contra dictata ejus commisisse ria, solerent proponi, I. si quis id 7. ff. de juris- patebit, arg. l. ult. ff. de decretis ab ordine faciend. dict. leges ex adverso, uti ali pleraque perpetuo Menochius de præsumption. lib. 2. præs. 5. Parens duratura, æneis tabulis inscriberentur, atque ita p. mem. Paulus Voet tract. de statutis sect. 8. cap. scriptæ tum in ærarium reconderentur, tum etiam 1. num. 2. Responsa JCtorum Holl. part. 1. conpublice proponerentur universis cognoscende. Sue-ril. 223. tonius in vita Jul. Cæsaris cap. 29. Tacitus lib. 11. Annal. cap. 14. lib. 2. C. de frumento urbis Constantinop. Beroaldus prolixe in notis ad Sueton. d. .. 28. ubi & Pomponium in. 2. S. postea 4. ff. de origine juris, emendandum putat, ac pro eboreis tabulis legendum, eneis.. 10. Non promulgatam sane legem non obligare, sic apud omnes fere in confesso est, ut ne illi quidém obligati censendi sint, qui, eam jam compositain propediem publicandam esse, non ignorant; cum ita eveniret, legem non omnes æqualiter ob stringere ac singulós ex populo, pro sua quemque legis fatienda scientia vel ignorantia, diverso uti jure. Quibus consequens est, ut statuamus, legem vel Edictum universale, passim fere per totam regionem publicatum, in uno tamen alterove loco, sive urbe, sive vico, neglectum promulgari, vel apparitorum incuria, vel alio quocunque casu, obligaturum quidem esse locorum ceterorum inhabitantes, in quibus facta promulgatio; at illos nequaquam, in quorum urbe vicove neglectam constiterit. Ant. Thesaurus decis. 249. num. 6. Christineus vol. 1. dec. 55., & ad leg. Mechliniens. in epilogo num. 51. Ant. Sola ad constit. Sabaudia in procm. gloss. 4. num. 4.. & seqq. Jacob. Coren. observat. 1. Henric. Kinschot responso 40. num. 4. Gudelinus de jure noviss. lib. 5. c. 2. versu porro. Ant. Matthæus de auction. lib. 2. cap. 7. num. 29. Groenewegen. ad. I. ult. ff. de decretis ab ordine fac. 1. Legis secundum enumerata requisita lata virtus & vis est, obligare ad sui observantiam conditionis cujuscunque subjectos, sive plebejos, sive nobiles, sive privatos, sive honoribus conspicuos, vel etiam in Principis famulitio constitutos, 1. omnes legibus 10. C. b. t. si non evidentur doceant, se jure singulari munitos esse. Mævius ad jus Lubec. quest. prelimin. 3. n. 33. & seqq. Paulus Voet de statutis set. 8. cap. 2. num. 4. 5. Nec subjectos tantum, sed & advenas ac peregrinos, quandiu in territorio morantur, Zoesius ad Pand. b. t. num. 20. Sed & ipsos subjectos non ultra, quam quatenus eo in loco domicilium fovendo subjecti manent: eo namque mutato, & aliorsum translato, nec domicilii prioris legibus, nec jurisdictioni adstricti sunt, arg. ult. ff. de jurisdict. And. Gal. lib. 2. ebieroat. 36. Grotius inter responsa JCtor. Holland. part. 5. cons. 129. impune dicta audiunt. Aliter paulo sese res habet in iis, qui ab una ditionum seu provinciarum fœ deratarum ad collegia universaliora Ordinum generatim, consilii Status, rationum, præfecturarum maritimarum, similiaqué delegati, a ditione sua vel urbe, in qua domicilium foverunt, absunt; quippe quos in dirigenda quotidiana vitæ ratione, legibus loci, in quo subsistunt, vivere debere, experientia testis est; licet ratione succession is ab intestato in ipsorum defunctorum mobilia, ut & quantum ad inventarii beneficium, aut constituendum bonis curatorem, aliaque his affinia, gaudeant jure domicilii, seu loci; unde Reipublicæ causa ab sunt: uti hæc propriis suis sedibus latius explicanda sunt. 13. Diversa plane studiosorum causa est: cum enim in his non militet illa maxima utilitatis publicæ ratio, & jure gentium introducta sanctitas, secundum ea, quæ tit. 1. tradita; consequens erit eos quoque communi jure censeri, ac illius loci parere legibus, in quo studiorum gratia morantur, eo modo, & eatenus, quatenus & peregrinantes alios, dum sunt in territorio, teneri dictum est. Nisi si quæ peculiaria de moribus, coercitione, jurisdictione, similibusque circa studiosos inveniantur disposita; in quibus eos non eodem cum ceteris ejusdem loci incolis, sed singulari jure usuros, etiam exemplo membrorum Universitatis, que Lugduni Batavorum est, disci potest; quippe quæ, præter peculiaris fori & immunitatum privilegia, singularibus quoque gaudent juribus in puniendis duellis, nocturnis grassationibus, ut & in supplicationibus adversus juridici Senatus Academici sententias, aliisque; secundum placita de hisce condita, & a nobis suis locis plenius tradenda. Quia tamen pro12. De legatis tamen, & studiosis dubitatum, an prie dictum eo in loco non habent domicilium, sed & illi, durante legatione, vel peregrinatione stu-peregrinare studiorum causa dicuntur, & amore diorum gratia, ligati sint legibus istius regionis, in scientia exules fieri, auth. babita C. ne filius pro qua legationis aut studiorum causa morantur? Le- patre, ac vere absunt ab eo loco, in quo fortunagatos quod attinet, eorumque comites, cum non ex rum summam habent constitutam, animo eo redeunsua sint persona considerandi, sed absentes repræ- di post emensa studiorum stadía, atque ita dosentent, a quibus missi, non alienum fuerit, si eos micilium prius non mutaverunt arg. l. cives etiam fictione juris pro absentibus & quasi extra quidem 7. C. de incolis. ideo quoque in succesterritorium constitutis habeamus. Cui consentaneum, sionibus, & aliis similibus, quantum ad mobilia ut nec teneantur jure civili istius populi, apud leges veri domicilii; quantum ad immobilia, rei quem legationis causa degunt; non magis, quam quivis alius re ipsa extra territorium illud domicilium fovens. Ut tamen inofficiose agentes, & jura gentis, ad quam missi, contumeliose usque adeo conculcantes, ut dissimulandum amplius haud, videantur juberi posse finibus excedere, delatis etiam admittentes querelis, Grotius de jure belli & pac. lib. 2. c. 18. num. 4. Quomodo, etsi per Philippum Ma- 14. Obligat autem lex, sive imperet, sive vecedonem parcitum quidem fuerit Demochari una tet, sive permittat, 1. legis virtus 7. ff. b. t. sive cum aliis Atheniensium legato, proterve agenti; suadeat, . 1. f. 5. ff. de peric. commod. rei non tamen sine querimonia remissus est. Etenim, vend. 1. is qui destinavit 24. ff. de rei vindicat. §. referente Seneca lib. 3. de ira cap. 23. Fhilippus, sin autem 3. Instit. de pupill. substit. sive præmia audita benigne legatione, dicite, inquit, mibi, facere tribuat, l. 1. S. 1. de justitia & jure, sive delicti quid possim, quod sit Atheniensibus gratum? exce- gratiam faciat, 1. cum lex 22. ff. b. t. l. non opit Demochares, te, inquit, suspendere. Indignationes 6. S. ult. ff. de re militari. Leges tamen suacircumstantium ad tam inhumanum responsum exorta est, quos Philippus conticescere jussit, & Thersitem illud salvum incolumemque dimittere; at vos, inquit, ceteri legati, nunciate Atheniensibus, multo superbiores esse, qui ista dicunt, quam qui , sita leges locum invenient, uti id in alio quovis inter peregrinandum moriente servari, in materia successionis, alibique dicendum est. Nisi & hic aliud iure singulari in usum studiosorum inveniatur inductum, Mævius ad jus Lubec. prælimin. qu. 5. num. 24. & seqq. Parens p. mem. Paulus Voet de statutis set. 8. n. 2. 3. dentes ac permittentes quod spectat, vim quidem obligandi ista proprie non habent intuitu eorum quibus suadent aut permittunt; dum id quod suadent permittuntve, in universum relinquunt arbitrio eorum ac potestati, absque ulla faciendi neces ex sitate; veluti, ut quis testamentum condat, tutores | existimo; cum restrictionem ad legum solennia, & testamento det, liberis impuberibus, aut mente captis quædam alia meri juris civilis, satis indigitent_ipse substituat, vel palam, vel clam ob metum insidiarum leges. Ita enim lex imperii solemnibus juris Impehæreditatem adeat, aut damnosa abstineat successione.ratorem solvisse dicitur d. 1. 5. C. de testam. EumReliquorumtamen civium respectu legis propria dicta, que cum manumittit, vindictam non imponere, & obstringendi effectu non carent, in quantum uni leg. Augusti 1. apud eum 14. §. 1. ff. de manupermittentes ea, que non subjacent juris necessitati, mission. Idemque innuit fragmentum illud legis Receteris universis vetant, ne ullum isti libertati atque giæ, de Vespasiani imperio late, quod (si modo licentie per leges indulta struant impedimentum; genuinum) in as incisum etiamnum asservari diciveluti, ne quis alium prohibeat cogatve testari, ne- tur: cautum enim, uti quibus legibus plebiste scitis ve ad contrahendum, aditionem hereditatis, aut scriptum fuit, ne divus Aug. Tiberiusde Julius Carepudiationem faciendam, aliaque familia invitum sar Augustus Germanicus tenerentur, iis legibus plecompellat, tot. tit. ff. si quis aliquem testari probib. bisque scitis Imperator Cesar Vespasianus solutus sit. zel coegerit, I. invitum 11. C. de contrab. emt. De Vespasiani certe imperio solemne a Senatu de15. An vero Princeps quoque legibus adstrictus cretum fuisse interpositum, ex Tacito discimus, qui sit, ancipitis certe disquisitionis est; Jus Romanum lib. 4. histor. cap. 3. Senatum, refert, cuncta Érinsi consideres, olim quidem Reges Romanos legibus cipibus solita Vespasiano decrevisse, latum & spei Regiis a se latis fuisse devinctos, Tacitus auctor plenum. Et quamvis verbis generalioribus Ulpianus est Precipue, inquit, Servius Tullius sanctor le- Principem asseruerit, legibus solutum esse, 1. Frinceps gum fuit, queis etiam Reges obtemperarent, Annal. 51. ff. b. t. id tamen ad leges caducarias Juliam lib. 5. cap. 26. Sed postquam imperium Regium & Papiam, similesque restringi posse, ex ipsa legis quod post pulsum Tarquinium superbum multis fue- inscriptione, que habet ad legem Juliam & Papiam, rat seculis abolitum, iterum in Cæsare, ac præser- manifeste colligitur. Cujacius lib. 15. observ. 50. tim in Augusto reductum fuit, qui Rempublicam lib. 26. observ. 35. Quibus accedit, quod quicquid civilibus discordiis fessam nomine Principis sub im- Princeps Romanus habet, id totum populo Romaperium recepit, atque ita Regiam exercere cœpit no debuerit, quippe a populo sibi lege Regia, qua potestatem: (nam cum ad Imperatores summa Rei- de imperio ejus lata est, collatum, l. 1. ff. de conpublice referatur, fieri non potest, quin sub regno stit. Principum S. sed & quod 6. Instit. de jure Romani sint, secundum Dionem Cassium lib. 53. nat. gent. & civil. Unde & ab iis, que olim popupag. mihi 507 in fine) magis soluta legum vincu-lus potuit, ad potentiam Principis argumentum dais cœpit esse majestas Imperatoria, 1. Princeps 51. ci videmus, 1. Barbarius 5. ff. de offic. Frætoris. ff. h. t. Quod & Dion Cassius d. lib. 55. testatur, Cum ergo populus solvere non potuerit legum illadum de Casarum jure agens, ait: Aliud porro quod-rum vincula, que non a populo, sed a recte ratiodam jus habent, nulli unquam Romano aperte & in omnibus rebus concessum: legibus enim soluti sunt imperantes, quo ipso solo & ea, quæ retulimus, ac reliqua etiam omnia agendi jus habent. Nec tamen ideɔ optimi quique Principes eo jure sibi concesso semper usi sunt,aut Augustum exercuerunt Privilegium ut habet l. unic. S.14. C. de caducit. tollenda.). Sed considerantes, tunc aqui observantiorem reddi populum, cum suis Principem jussis parere videt, se, etsi legibus solutos, legibus tamen vivere velle constituerunt, . ult. Instit. quib. mod. testam. infirm. d. l. unic. D. 14. C. de caducit. tollend. 1. ex imperfecto 3. C. de testamentis, dignam scilicet majestate regnantis vocem esse existimantes, legibus alligatum se Principem profiteri, suumque le gibus submittere principatum, l. digna 4. C. b. i. Qua ratione, licet plura de se, sucque patrimonio privilegia induxerint, . fiscum cum 6. §. 1. ff. de jure fisci, & liberalitates a se in alios, vel aliis in se collatas, subduxerint insinuationis necessitati 1. sancimus 54. in fine principii, & auth. seq. de donation. nec manumissionum solemnibus sese adstringi passi sint, l. apud eum 14. §. 1. ff. de manumission. tamen & legem Falcidiam in relicts sibi legatis admiserunt, 1. & in legatis 4. ad leg. Falcid. & inofficiosi testamenti querelam, I. Papinianus 8. S. de inoffic. testam. Nec ex testamento, solemnibus juris civilis destituto, quicquam censuerunt acceptandum, d. ult. Instit. quib. mod. testam. infirmantur, d. 1. 3. C. de testam. Sed nec Romanis eam mentem fuisse, ut legibus omnibus cujuscunque conditionis suos Principes efficerent solutos, verius nis dictamine habebant obligandi vim, etsi a populo comprobata; consequens fuit, solis legum civilium frenis Principem a populo, vel repræsentante populum Senatu, potuisse subduci, suoque in hisce agere arbitratu. De cetero & divinis legibus, & naturalibus, adeoque & iis, que dictamini recte rationis innitentes a gentibus recepta sunt, obstrictin esse in conscientia Principem, licet in istas committens vulgatis haud sit pœnis subjiciendus, sed magis Deum habiturus ultorem, non pluribus exsequar: cum id plenissime præstiterit Parens p. mem. Paulus Voet in sua jurisprudentia sacra cap. 1. sect. 2. 16. Quod si contra leges quid actum, gestum contractumve sit, id ipso jure nullum est, adeoque nec servandum, etiamsi nullitatis comminatio nominatim legi subjuncta non sit; sic ut nec jurejurando firmetur, 1. non dubium 5. C. de legibus, 1. juris gentium 7. S. & generaliter 16. ff. de pactis. Nisi leges tantum sint permittentes aut suadentes; quippe que iis, quibus suadent, liberum relinquunt arbitrium sequendi vel negligendi consilii a lege dati. Vel nisi privati tantum favorem contineant: cum enim quisque juri pro se introduto renunciare queat, 1. pen. C. de pactis: fas erit, ut contra leges gesta subsistant, quoties concurrit consensus eorum, in quorum solorum favorem atque providentiam quid a lege inductum fuit, usque adeo, ut, quæ ab initio tanquam contra leges gesta inutilia videri poterant ac inefficacia, subsecuto deinde eorum assensu, quorum vertebatur utilitas, rata fiant: uti id in nuptiis præsidis cum provin ciali, judicum contractibus, mutuo per filiosfami-. | stum; comitantur, Grotius de jure belli ac pacis lias sine consensu patris accepto, aliisque, quæ re-lib. 2. cap. 5. num. 16. Præcipue vero nulla non censere longum foret, contigit, . eos qui 65. §. 1. sunt, que contra leges gesta, si lex rescissionem exf. de ritu nupt. 1. etsi conrta 6. C. de nupt. 1. unic. presse desideret, uti id in testamento inofficioso, J. 1. C. de contract. judic. I. ult. C. ad senatusc. alienatis in fraudem creditorum, metu gestis, aliisMacedon. In quibus proinde jus publicum, idest, au-que quam plurimis fieri manifestum est. Unde & toritate publica constitutum, & non ad publicam quia nonnunquam ipsos inter juris interpretes conlasionem, sed tantum ad rem familiarem respiciens, troversum est, an ipso jure quid nullum sit, an privatorum pactis mutari nihil vetat, 1. juris gen- vero per judicem rescindendum, usu hodierno pastium 7. S. si paciscar 14. ff. de pactis. Aliter, quam sim fere in tribunalibus obtinuit, ut & adversus statuendum foret, si simul publica quedam verte- ea, que vere nulla sunt, majoris securitatis ergo retur utilitas, d. l. 7. §. 14. vel illi, quorum in restitutio impetretur, eaque mediante rescindatur gratiam quid indutum est, sexus fragilitate, ætatis quod actum, gestum contractumve fuit: etsi etlubrico, aliove defectu laborantes, consensu suo no- iam citra restitutionem, allegata negotii nullitate, cere sibi, & contra propria commoda laborare ve- victoriam sepius retulerint, qui ipso jure tuti erant; tentur: uti id in alienatione fundi dotalis ex con- ut variis factorum speciebus rebusque judicatis firsensu mulieris, minoribus, prodigis, aliisque, suam mat Groenewegen ad tit. Cod. in quib. causis rein perniciem contrahentibus, apparet, pr. Instit.stit. in integr. necess. non est ; & hoc communis quib. alienare licet vel non, pr. Inst. de auctorit. praxeos fundamento niti putem, quod apud Grotium tur. 1. 3. C. de integ. restitut. minor. l. is cui manuduct. ad Jurispr. Holl, lib. 1. cap. 2. num. 7. bonis 6. ff. de verbor. obligat. in his enim verum legitur, ita demum contra leges gesta ipso jure inest, quod vulgo traditum, jus publicum privatorum | firma esse, si id lex nominatim expresserit ; vel ei pactis non posse immutari, ac singulorum conven- qui quid gessit, aut fecit gerendi facultatem & hationibus non esse legibus refragandum, 1. jus publicum bilitatem denegaverit, vel denique id, quod gestum 53. ff. de pactis, . Neratius querit 20. ff. de reli- est, manifesta ac permanente turpitudine laboret. giosis, 1. quod bonis 15. §. frater 1. ff. ad leg. Fal- 17. Porro leges futuris certum est dare formam cid. Quid, quod nes ipso jure nulla sunt contra negotiis, non ad facta præterita revocari, 1. leges leges gesta, si lex pæna in contravenientes statuta, 7. C. hoc t. I. ab Anastasio 25. §. ult. C. mancontenta sit, arg. leg. sanit. 41. ff. de pænis; uti dari, 1. contractus 17. C. de fide istrument, sunt eid olim in lege Furia obtinuit, que quidem legari | nim regulæ agendorum, præcepta vitas hominum cuiquam ultra mille asses vetabat; sed si id factum, constringentia, promulganda antequam obligent, ut rato manente legato, supra modum capiens in qua- supra dictum. Sic ut firma maneant, que novam drupli pœnam damnebatur, Ulpianus in fragm. tit.ante legem ex pristini juris præscripto gesta sunt; 1. . 2. atque etiamnum in dolo, in bone fidei ac, si pœna delicto, ante novam legem forte pænas contractus incidente, alienatione, judicii mutan- exasperantem commisso, imponi debeat, non ex nodi causa facta, aliisque multis in casibus receptum væ legis postea secuta, sed antique dictamine coerest, in quibus is qui legibus improbata fecit, ad citio irroganda sit: quid enim (inquit Imp.) antiid quod interest, leso incipit devinctus esse, ne- quitas peccavit, quæ, præsentis legis inscia, pristigotio gesto in suo statu manente. Quales ideo le-nam secuta est juris observantiam, 1. jubemus 29. ges, gesta non infirmantes, imperfectas, & mi- in fine C. de testam. Andr. Gayl. lib. 2. observ. nus quam perfectas Ulpianus appellavit in fragm. 9. n. 3. & seqq. Gudelinus de jure noviss. libr. 5. tit. 1. in pr. Quin imo, cum non desint leges ve- cap. 2. vers. utilis, seu num. 22. Loesius ad Pand. tantes, & tamen neque infirmantes ea, quæ in con- b. t. n. 43. Paulus Voet de statutis sect. 8. cap. trarium acta sunt, neque pœnam sancientes; inva- 1. 2. 3. Abrah. a Wesel ad novellas constit. Ulluit inde illud vulgatum, multa prohiberi in jure traject. art. 22. num. 29. & seqq. Nisi tamen afieri, que tamen facta tenent. Quo modo quondam liud nominatim & de præterito tempore & de prælex Cincia, supra certum modum donari prohibens, sentibus negotiis legislator expresserit, d. 1. 7. C. non tamen, si plus donatum fuisset, donata resci-b. t. quod potissimum fit, si favorabilia legibus nodit pœnamve decrevit. Ulpianus d. loco. Et cum vis constituantur, quæ ad casus etiam præsentes, miles vetitus esset procuratoris munere fungi; rata sed necdum decisos aut transactione sopitos extendi tamen jubentur esse ea, qua per eum, nec ab ad- iniquum non est, favoribus scilicet ampliandis. (E-. versario, nec a judice repulsum, in judicio gesta xempla sunt in novell. 19. in præfat. 1. sancimus sunt. 1. filiusfamilias 8. . veterani 2. ff. de pro- 21. in fin. leg. 22. §. 1. C. de sacrosanit. eccurat. junct. 1. militem 7. C. eod. Ac quamvis non cles. Nam ut negotia, jam dudum ex antiqui juris debuerit sub conditione ferri sententia, si tamen dictamine sopita, nove legis occasione resuscitarenita lata sit, subsistet ut pura appellationis tempo- tur, aut everterentur, nec æquitas patitur, nec pore statim labente, l. 1. S. biduum 5. ff. quando ap- puli salus; cum inde maxima litium, confusionis, pelland, sit. Rata quoque appellatio, ut sententia & incertitudinis rerum juriumque ansa nasceretur: suspendatur, si ad superiorem quidem, sed alium, ad que incommoda evitanda, publicamque utilitaquam qui appellandus erat, facta sit; licet non re- tem populi tuendam, cum comprobata quoque inet sic appellatum esset, l. 1. D. si quis 3. ff. de veniantur ea, que non jure gesta sunt, 7. Barbaappellation. Quorum omnium hanc rationem puto, rius 3. ff. offic. prætoris, multo minus mutanda fuequod in hisce aliisque similibus ipsam gestorum, re- runt, que antea aut secundum jura ipsa, aut juxta scissionem majora sequerentur incommoda, major-certam, quam jura semper habuerunt, interpretatioque indecentia, quam ipsum actum contra leges ge- nem facta, transacta, decisa sunt, l. ult. in fin. C. Voet ad Pandect. Tom. I. 5 |