re, Joach. a Beust. ad 1. admonendi 51. ff. de jurejur. num. 397. Mascardus de probat. concl. 423. num. 5. Berlichius conclus. pract. part. 1. concl. 54. num. 83. que consuetudinem suasit, custodiendam esse rescri ptum est, lib. 1. Cod. que sit longa consuet. ac de sola consuetudine erronea invenitur constitutum eam in aliis similibus non obtinere, lib. quod non ratio54. Etsi autem interpretibus antiquioribus multis ne 53. ff. b. t. Quod & usibus hodiernis est maxihaud displicuerit, testium duorum fide dignorum de me conveniens, quoties consuetudinibus jura romaconsuetudine depositionem posse ad plenam ejus pro- na videmus subversa: cum enim milta apud nos bationem sufficere, uti vulgo in ore duorum credi- inveterato usu, etiam ante notum hisce in locis jus tur omnis veritas consistere; tamen, quia hic non Quiritum, inducta sint, nostrumque jus civile conde unius litigantis, sed populi totius observando instituant; neri aliter haud potuit, quan ut exemplo posterum jure agitur, adeoque civium omnium uti- legum cujusque loci plenissimum interpretationem litas vertitur aut prejudicium; prudentius eos cen - & ad similia extensionem admittant; & ex opposi sere putem, qui turbam testium non pauciorum to erronea censeantur axiomata, consuetudines striquam decem, ad consuetudinis probationem deside- Eti juris esse, nec ultra casum de quo loquuntur, rant: maxime cum hoc non adeo grave probaturo producendas ad consequentiam, queque hujus farine videri possit; quippe qui consuetudini conndens, plura sunt. Adde núm. 23. b. t. præsupponit necessario tacitum populi eandem introducentis consensun, atque ita civium, si non plerumque, at saltem plurimorum scientiam, sine qua consensus nullus est: ut proinde nec difficulter nu-esset suffragio populus suam voluntatem declararet, merosiorem testium turbam inventurus sit quisquis consuetudinis introductionem ex vero allegaverit. Ant. Faber Cod. lib. 4. tit. 15. defin. 14. Joh. Papon. libr. 9. tit. 1. art. 25. Zoesius ad Pand. b. t. part. 2. de consuet. num. 20. in fin. 37. Nec minus ex diis profluit, legem prioreni non modo per legen posteriorem, sed & per consuetudine'n abrogari posse; nam cum nihil interan rebus ipsis & factis; rectissime quoque illud receptum fuit, ut leges non solum suffragio legislatoris, sed & tacito consensu omnium per desuetudinem tollerentur, aut mutarentur, S. pen. Instit. de jure natur. gent. & civili, 1. de quibus 32. S. 1. in 35. Quid quod nec turbam testium in probatio- fin. ff. b. t. Sic nec clausula in legibus, precipue nem adduxisse suffecerit, quoties illi singulares sunt, municipalibus, haud infrequens, non obstante con& de diversis singuli deponunt actibus: neque enim suzudine, id ipsum impediat, quippe que de prætealiter hic fidem fecerint, quam si de actuum fre- ritis tantum consuetudinibus, non aliis in posterum quentia non tam ex aliorum relatione, quam ex demum introducendis accipienda est. Nam uti pripropria experientia, addita scientie sue ratione, ita vatus nemo sibi legem dicere testamento suo pottestentur, ut in actum, quos allegant, circumstan- est, ut a priore voluntate ei recedere non liceat, tiis inter se respecta temporis, rerum, ac persona-lib. si quis in principio 22. ff. de legatis 3., ita quorum non varient, Andr. Gayl. lib. 2. observ. 31. que, cum non semper leges pari utilitate maneant numer. 15. 16. Mascardus de probationib. conclus. commendabiles, qua primitus fuerant introducte, 424. numer. 11. 22. Mynsingerus cent. 6. observ. mutatis subinde moribus ac temporibus; absonum 42. numer. 1. 2. Cristinaus vol. 4. dec. 212. num.plane fuerit, id velle lege cavere, ne in melius ea 48. & seqq. Paulus Voet de statutis sect. 3. cap. nu-novis, sive legibus sive consuetudinibus, a recta ramer. 22. Quemadmodum nec simplex facti negatio, tione commendatis reformetur, Zoesius ad Pand. h. testium depositione comprehensa, ad consuetudinis t. part. 2. de consuetudine num. 15. 16. Ceterum probationem efficax est; dum se non novisse ajunt, que de consuetudine legem priorem abrogante divel non vidisse, hoc aut illud ea in regione serva- cta sunt, de ea quidem, quæ rationabilis est, & in ri; sed necesse est, ut de actibus in contrarium ge- statu democratico (in quo penes populum condenstis assertionem faciant, atque ita deinceps his acti- de legis potestas est) introducitur, expedita satis. bus rep.ignans nihil se unquam audivisse, vel vi- Verum si non ratione, sed errore eam obtentam esdisse testentur. Neque enim solo non usu, actuum- se appareat; uti legis vigore destituta est, & aliis que defectu, sed demum actum contrariorum pa- similibus in casibus deinceps haud observanda, lib. fam exercitorum frequentia, antiqua tolluntur jura; quod non ration: 59. ff. b. t.; ita nec legem ratiocum sape vel transactionibus interpositis occasione justa & æquitate suffultam vincet, lib. 2. C. que deficiat utendi juribus etiam æquissimis in civitate sit longa consuetudo. Non magis sane, quam in moprobatis, Donellus comment. juris civilis lib. 1. cap. narchico regimine sancitas a Principe constitutio10. in med. Mevius ad jus Lubec. quest. prelimin. nes usu contrario utcunque inveterato populus sus7. num. 16. & seqq. Christineus ad Leg. Mechli-tulerit, nisi de tacito Principis consensu ac conniniens. in epilogo num. 13. Andr. Gayl. lib. 2. observ. 60. num. 3. Mascardus de probation. conclus. 429. num. 6. Ant. Matthæus de auction. lib. 1. cap. 10. num. 34. 35. Responsa Jurisc. Holl. part. 1. consil. 155. quest. I. ventia constet. Nam cum omnem legis condenda potestatem populus in Principem transtulerit, & naturali ratione ejus sit solvere, qui potest ligare, ac ejus sit nolle, qui potest velle, 1.4.ff. de regul.juris, qui queso posset invito legislatore abrumpere 55. Vis consuetudinis est, ut ad sui observantiam legum frena, ipse legis ferende exutus potestate ? aque cives obstringat atque lex, cum eam imitetur, arg. lib. prætor ait 5. §. Divus Hadrianus 5. ff. de D. sine scripto 9. Instit. de jure natur. gent., sepulchro violato. Donellus comment. juris civil, lib. civil lib. 2. . 1. lib 53. 55.33. ff & t. Cui 1. cap. 10. post. med. Christineus volum. 1. decis consequens est, ut similem cum lege interpretatio- 291. num. 1. 2. 3. Bronchorst 1. enant. 9. in med. nem, & pariles ad casus extensionein ex rationis si- Zoesius ad Pand. b. t. part. 2. de consuetud. num. militudine recipiat: præsertim quia etiam rationem,29. & seqq. Plane, si non contra, sed præter legem, de iis quæ jure scripto definita non sunt, consuetu- | min. 9. n. 71. Quod & tunc verum censeo, cum dinem a populo introducendam concipias, vix est, ut peculiarem tunc Principis conniventiam cum scientia conjunctam exegeris; sed magis eum non contradixisse, etiam ignorantem, aut eandem non sustulisse sufficiet; præsertim cum probabile non sit, omnes peculiares subjectorum usus moresque legislatori perspectos esse. Ac de his consuetudinibus, juri scripto non adversantibus, accipi commode possunt, qua reperiuntur in 1. de quibus 52. pr. lib. diuturna 35. ff. b. t. d. part. 2. num. 18. & 23. de promulgatione quidem constat, sed promulgatam populus unquam usu recepisse negatur. Etsi enim & hoc facti sit, quod usu recepta fuerit, atque inde probationem receptionis ab eo, qui ait, desideret, Menochius d. lib. 2. præsumpt. 2.; rectius tamen pro usu juris promulgáti, ac prima ejus receptione æque ac pro recepti duratione, in dubio præ sumendum est; cum utique pro subjectorum tanquam bonorum & legis audientium obedientia conjectura magis capienda videatur, quam ut eos cre58. Quibus porro modis aliis tum legis, tum con- deremus fuisse legis contemptores, quandiu id prosuetudinis tollatur obligatio, puta, lege posteriore, batum non est. Mantica de tacitis ambig. convel consuetudine priori consuetudini contraria, ex vent. lib. 5. tit. 13. num. 42. Gratianus d. cap. 55. ante traditis manifestum satis. Et ne artis no- n. 53. 59. & alii apud Menochium d. loco citat. stræ vocibus quis hæsitet, admonendi sumus, an41. Illud sane expeditum arbitror, legis nunquam tiquari proprie legem, que nondum perlata fuit, recepta, nunquam observata, nullam esse vim, si seu non lata, sed rogata atque rejecta: abrogari ab ejus promulgatione longum fuerit elapsum temeam, quæ semel perlata, in universum tollitur: de-pus, & contra legis nove dispositionem populus priregari legi, cum vel prior pars legis tollitur; vel stini juris observantiam secutus sit, Menochius d. generaliter ex lege vetere quo minus quid fiat nova libr. 2. præsumpt. 2. in pr. Jacob. Coren. observat. fege sancitur; surrogari, cum quid prime legi adji-1. lity, Andr. Gayl. lib. 2. observ. 60. num. citur, abrogari, cum mutatur aliquid ex prima le- 3. Mævius ad jus Lubecens. quæst. prælimin. 9. ge. Et quia tunc cum legi derogatur, subrogatur, num. 75. Paulus Voet de statutis sect. 12. cap. 2. aut abrogatur, ea non in universum vires perdit; num. 2. 3. etsi enim solo non usu legem non abrecte a Paulo scriptum est, novum non esse, ut rogari ante dictum sit num. 35.; actibus tamen frepriores leges ad posteriores trahantur, 1. non est no- quentibus, contra ejus dispositionem admissis, nec vum 26. ff. b. i. Revardus ad legem 12. tabula- per legislatorem postea reprobatis, eam viribus ab initio destitui, vel ex postfacto privari obligandi 59. Quamvis autem a civilis sapientiæ peritis me- virtute, per ibidem tradita certum est. Atque ita rito observatum sit, non adeo facile, neque temere, passim per Hollandiam fideicommissa videmus suleges figendas ac refigendas esse; mutationes tamen stineri, & de rebus fideicommissi jure affectis jus earum probande omnino, quoties evidens reipubli- dici in fideicommissariorum eas vindicantium utilica utilitas innovationem comitatura est, & majus tatem, licet in acta publica relatio eorum facta non speratur commodum nove, quam metuitur incom- sit, quam Edicto quodam perpetuo ann. 1624. 30. modum antiquæ legis. Non profecto ignoras, inquit Julii Ordines Hollandiæ fieri præceperant ; non alia Gellius Noct. Attic. lib. 20. cap. 1., legum opportu- de causa, quam quia nunquam illa fideicommissonitates medelas protemporum moribus, & pro re- rum insinuatio ex tempore legis primitus edita plerum publicarum generibus, ac pro utilitatum præsen- ne fuit in usum deducta, (licet alibi jus tale non tium rationibus, proque vitiorum, quibus medendum uno loco servetur, ut alibi dicendum) teste Græest, fervoribus, mutari atque flecti, neque uno statu nevvegio ad libr. ultim. C. de jure dotium. consistere; quin ut facies cœli & maris, ita rerum 42. Neque tamen ideo existimandum, promulgaatque fortune tempestatibus varientur. Atque ita le-ta solemniter lege provinciali, per Ordines provinges duodecim tabularum per legem Ebutiam in cia generaliter omnibus subjectis lata, hanc aut ilmultis correctas fuisse atque emendatas, testis est lam civitatem tunc posse sola negligentia atque non idem Gellius lib. 16. cap. 10. Ipsumque jus præto-usu sese legis illius dispositioni subducere, reliquis rium introductum fuisse, non adjuvandi tantum vel civitatum aliarum incolis obligatis manentibus: sed supplendi, sed & corrigendi juris civilis gratia pro- potius eos, qui sibi constitutionem non conducere pter utilitatem publicam, Papinianus scripsit, . jus arbitrantur, id ipsum oportet solemniter adductis autem 7. §. 1. ff. de justit. & jure. Tali autem rationibus apud Ordines exponere, & sic vel juris utilitate notabili non apparente, secundum jam di- ante conditi abrogationem, vel jus singulare sibi &ta recedendum haud foret ab eo jure, quod diu impetrare, arg. l. leges sacratissime 9. C. b. t. Jaæquum visum est, 1. 2. ff. de constit. Principum, Rit-cobus Coren observ. 1. in pr. versu Want aantershusius ad novellas in proemio cap.3. Adde meam orationem de jungenda Romani & bodierni juris rum cap. I. scientia. 40. Quisquis vero juris semel publicati & recepti abrogationem allegat, ab eo, cum id facti sit, probatio exigenda est. Cum enim leges ea condantur mente, ut & perpetuo durent, & a populo observentur: consequens est, ut pro earundem obligatione, ususque duratione præsumptio militet, donec contrarium probatum fuerit, Menochius de presumpt. 2. num. 4. Gratianus discept. forens. cap. 559. nam. 55. & seq. Mevius ad jus Lubecense, quæst. psali gaande. Hanc certe viam ingressi quotquot, mitigatum anno 1535. Scabinicum successionis intestatæ jus ex usu suo suæque civitatis haud esse, persuasi erant: in quorum gratiam ideo anno 1599. novum succedendi jus, Aesdomico veteri proximius, novo placito indultum est. Secuti eandem Roterodamenses, cum anno 1604. 23. Decembris jus repræsentationis in linea collaterali ad sextum usque gradum in sua civitate, ac regione civitati respondente, extendi ab Ordinibus impetrarunt, cum passim aliis in Hollandiæ civitatibus jus illud non ultra quartum gradum productum sit. 43. Quod attinet vulgatum illud, cessante ratio-recta, veterum legum constitutionumque regulis rene legis, ipsam quoque cessare legis dispositionem, licta censeri, 1. præcipimus 32. §. ult. C. de appeltum demum id recte admiseris, cum in aperto est, lat. Menochius de præsumption. lib. 6. præf. 53. Auomnem omnino rationem, qua legislator motus fuit, gustin. Barbosa axiom. juris usufrequent. 60. num. in universum deficere. Si enim plures ab initio cau- 3. 4. 5. 6. Zoesius ad Pand. b. t. num. 65. Vinse ad legem sanciendam impellentes concurrerint,nius ad §. 3. Inst. de adoptione num. ult. in fine. que singula seorsim considerate, sufficientes erant ad producendam talem legis dispositionem, & dein, sublatis quibusdam, nonnullæ etiamnum supersint, legem necdum tunc suum perdituram officium aut obligandi potestatem, verius est, arg. S. affinitatis 6. & 7. Instit. de nuptiis, Joh. a Sande decis. Frisic. libr. 2. tit. 9. defin. 20. in fine. Giurba ad consuetud. Messanens. cap. 1. gloss. 1. part. 1. num. TITULUS IV. De Constitutionibus Principum. SUMMARIA. 1. Quo jure Princeps Romanus potestatem suam exercuerit? 2. Quid sit Principis constitutio, edictum, decretum, rescriptum, interlocutio, oratio, mandatum, subscriptio seu adnotatio, pragmatica sanctio? Rescripta justizia gratie sunt inutilia, si per sub obreptionem impetrata sint; ac semper in iis,subauditur clausula: si preces veritate nitantur. 3. 4. 5. Quid juris sit, si rescriptum, per sub & obrepInutilia quoque rescripta, que carent die & contionem impetratum, plara capita contineat? sule, vel Principis subscriptione, vel contra jus Ut & ea, quibus jus tertio quæsitum adimitur. & utilitatem publicam sunt impetrata. 7. Nisi justa subsit causa, veluti delictum, aut utilitas publica; quo posteriore casu equivalens Præstandum. 6. 8. 3. 44. Unum restat excutiendum, qualem interpretationem lex nova, legis prioris aut consuetudinis correctionem complectens manifestam, recipiat? Non desunt, quibus placuit, cancellis adeo angustis nova legis coarctare virtutem, ut legem novam correctoriam in suis terminis propriis servandam, nec ad alios casus ex rationis parilitate aut identitate, imo nec majoritate, extendendam esse, observat. 58. numer. 8. 9. 10. Sed quia non minus de novis legibus, quam de prioribus, imo magis de novis, quam antiquis, plenius jam usu ventilatis, certum est, non omnes articulos singulatim iis comprehendi posse, ac propterea legis omnis natura postulat, ut, probe cognita ejus ratione sive expressa, sive certo certius subaudita, ad similia producatur, l. 12. l. 13. ff. b. *. omneque jus, quod nunc de novo conditur, aliquando inveteratum futurum est, uti leges, nunc per jus novum emendanda, aliquando & ipse fuerunt nova: non potest non suadere sana ratio le- 9. gum novarum ad similes casus extensionem; sic ut in quibus eadem aut similis majorve ratio mili-10. tat, in iis eadem quoque locum habere debeat juris dispositio, tanquam ex mente legislatoris in ipsa le-11. gis definitione comprehensis. Exemplo sit ex jure Quiritium lex Aquilia, quæ cum omnibus legibus de damno injuria dato agentibus derogasset, 7. 1. ff. ad leg. Aquil. & ipsa tantum coerceret damna cor pore & in corpus data; utiliter tamen ad damna non corpore sed in corpus data prudentum interpretatione extensa fuit, D. ult. Instit. de lege Aquilia, 1. quia actionum 11. ff. de præscript. verbis. Neque tamen ideo negandum, strictiorem esse faciendam juris novi priora emendantis interpretationem; in quantum non ultra ad casus alios extensionem patitur, quam quatenus illi pro conservanda novæ legis justitia, ad eandem ex necessitate reduci, & sub ejus dispositione comprehendi debent; alia liberiore extensione, quæ salva novæ legis justitia & rationabilitate evitari potest in universum cessante, arg. l. de emancipatis 13. §. cum enim 2. C. de legitimis bared. 1. ult. in fin. C. ad Senatusc. Tertullian.; cum enim inconstantiæ vitium damnari sepe soleat, & variatio sine urgente nova causa improbetur: credendum est, legislatorem etiamnum ejusdem esse sententiæ, cujus & ante fuit, quoties novi juris ratio sententiam ipsius priorem non red-18. dit inutilem aut infirmatam. Cujus exemplum est in tit. de inofficioso testamento circa extensionem Novelle 118. & plura occurrent in materia successionis ab intestato. Atque eo sensu verum est vul 12. 13. 14. 15. 16. 17. 19. Non tamen adimit jus quæsitum, si jubeat de- Nec, si impediat, ne quis re sua male utatur, Privilegia, alia persona, alia rei seu causæ sunt, Personalia cessione non transeunt, realia contra. In ipsis quoque personis privilegio comprehensis Non tamen tam stricte, ut privilegium vel inutile, vel absurdum fieret. Si nullius tertii, sed solius concedentis jus læs dant, plenissime privilegiorum interpretatio facienda est. gatum illud: Pa, quæ non inveniuntur expresse cor-1 20. Extinguuntur privilegia persona vel rei interitu, Voet ad Pandect, Tom. I. 21. An & pereant revocatione concedentis, & quando, ac quibus de caussis revocatio illa licita sit: quando non? 22. An pereant renunciatione? & strictissimam es-sint) summum Pontificatum gerit; eo fit, ut omnes se renunciationis interpretationem, si ea rebus ipsis ac fatis contigerit. 23. Universitati data privilegia non pereunt universitati per renunciationem privatam quorundam membrorum: imo quandoque nec ipsi renuncianti. 24. An pereant privilegia prescriptione? 25. Non pereunt morte concedentis; licet data fuerint, arbitrio dantis revocanda. cui concessa. An reviviscant, re vel collegio re- | senatorium ordinem adscribendi, aliosque ex iis redintegrato? movendi pro suo arbitrio licentiam consequuntur . Quod autem omnibus sacerdotiis inaugurati sunt, ac plerosque in ea collegia adsciscunt, semperque unus Borum ( siquidem duo vel tres simul Imperatores religiones & sacrificia in sua babeant manu. At tribunitia potestas, quam præclarissimus quisque Imperator olim habuit, efficit, ut intercedere iis, quæ ab aliis contra ipsorum placitum moventur, possint; ac sacrosancti sint, ita ut si vel minimo sermone se ab aliquo lesos existiment, ipsum indicta causa, tamquam qui se piaculo obstrinxerit, necare queant. Gerere quidem tribunatum plebis nefas ducunt Impe26. Quibus remediis experiundum sit pro privilegiorum ratores, cum utique ipsi patricii sint; omnem vero tuitione ac conservatione, si de violatis munici-tribunitiam potestatem, quanta unquam maxima fuit piorum privilegiis quæstio sit. propriant; & quia quotannis eam cum tribunis plebis ejus anni renovant annorum imperii ipsorum hinc summa concipi solet. Hac igitur singula cum legibus fuerint stabilita in ea reipublice institutione, qua penes populum erat summa rerum, Imperatores cum ipsis nominibus sibi sumunt, ut nibil sibi a subdiris non datum babere videantur. Et quamvis infrequens non fuerit, ut duo vel tres simul eodem tempore Romano præfuerint Imperio, velut socii majestatis ac collega; non tamen eo monarchicum regimen interruptum fuisse credendum est: unius enim dominatio (ut idem Dion Cassius d. lib. 53. ait) etsi aliquando duo vel tres rerum potici sint, rectissime_dicitur. CUM UM lege Regia populus imperium omne ac potestatem transtulisset in Principem, non mirum fuit, idem dein eum potuisse, quod olim populus. Atque adeo, uti in libera republica præsente ac teste populo sine ullis aliis solemnitatibus pater familias testamentum condebat; sic postea testamentorum omnium solemnitatem superasse visum fuit, quod Principis conscientiam habuisset testem, 1. omnium 19. C. de testamentis. Et ut populus leges ferre, latas abrogare, vel quosdam jure singulari legum vinculis eximere potuit ; ita quoque deinceps sanciende, tollendeque legis arbitrium penes 2. Est autem Principis constitutio, quod Principi Imperatores constitutum fuisse, nulli dubium, 7. 3. placet, ut legis habeat vigorem. Quod ipsum mulin fin. ff. de officio prætoris, l. 1. ff. b. t. I. sed & tis solitus fuit explicare modis, puta, edicto, rescriquod 6. Instit. de jure natur. gent. & civili. Quini-pto, decreto, l. 1. §. 1. ff. b. t. d. §. 6. Inst. de mo quod de proconsule in provinciis Ulpianus scri- jure natur. gent. & civili, ibique Theophilus in papsit 1. si in aliam 7. §. ult. ff. de offic. procons. &raphrasi. Interlocutione, que est pronunciatio de legati, nempe, cum plenissimam babeat jurisdictio- plano sine solemni ordine cognitionis, d. l. 1. §. nem, omnium partes, qui Roma vel quasi magistra-1. ff. b. t. junct. 1. 1. §. quæri possit 5. ff. ad setus vel extra ordinem jus dicunt, ad ipsum pertine- natusc. Turpill. Oratione, quam nomine Principis sore; id de Romanis Principibus plenius tradit Dion liti in Senatu recitare Principis candidati, ut in eCassius Histor. lib. 55. pag. mihi 507. 50%. dum eos jus sententiam fieret Senatusconsultum, l. unic. D. sub obtentu illarum dignitatum, quæ in libera re- 2. ult. ff. de offic. quæstoris, L. 1. ff. de reb. eor. publica viguerant, & quarum titulos non asperna- qui sub tut. vel cura sunt, l. 1. §. 1. ff. de tut. bantur, puta, consulum, censorum, pontificum, tri-curat. dat. ab bis 1. 5. ff. de donat. inter vir.& bunitia potestatis, suum exercuisse imperium demonstrat. Omnia, inquit, ex sententia Imperatoris aguntur: quod ne videantur Imperatores ex potentia, potius quam Legibus babere omnia, quæ in populari forma reipublice multum valuerant, Senatu populoque volentibus, ea cum ipsis nominibus in se recipiunt, excepta diftatura. Consules enim funt sæpe numero, & quoties extra pomerium sunt, proconsules dicuntur; nomenque Imperatoris, si aliquam victoriam retulerint, sed alii omnes ad significandam plenam suam perfeEtam potentiam, semper gerunt, loco nominis regii & dictatoris: que semel e republica sublata ut non imponunt sibi, ita eorum vim ac rem ipsam imperato-nor. 1. 2. C. de bonis vacant. 1. 6. C. de precibus rio titulo confirmant. Horum nominum ratione exercitus scribendi, pecunia conficienda, bella suscipiendi, pacem faciendi, peregrinis atque urbanis rebus perpetua & in omnia valente potestate imperandi, atque etiam intra pomarium equites senatoresque necandi, aliaque omnia, que consulibus aliisque cum pleno imperio magistratibus facere licet, agendi jus babent. Fx censoria autem appellatione in vitam & mores nostros inquirendi, census agendi, in equestrem ac uxor. Mandato, quod præsidibus, aut procuratoribus, aliisque similibus in provincias profecturis, aut aliter negotia expedituris, dabat, ut laudabiliter partes sibi commissas administrent, tit. Cod. de mandatis Principum, novell. 17. 114. Lamb. Goris ad 1. 19. ff. de offic. præsidis, verbo, unde mandatis adjicitur, post adversaria. Adde Carolum Eman. Vizzanium tract. de mandatis Frincipum. Subscriptione seu adnotatione; dum privatorum potissimum libellis supplicibus subscribebat breviter, /. 1. C. de diversis rescriptis & pragm. sanct. 1. 5. C. ad leg. Corn. de sicar. 1. 3. C. de præscript. 50. vel 40, an Imperatori offer. cujus subscriptionis formam ac formulam exhibet Brissonius antiquit. select. lib. 3. cap. 7. Ac denique pragmatica sanctione, qua de corporum & collegiorum ordinumque publicis causis ad eorum libellos plenius rescribebat, adhibitis in consilium pragmaticis seu viris peritis, l. ult. C. de diversis rescript. & pragmat. sanct. 1. ult. C. de proximis sacror. scriniorum. De quibus prolixius DD, ad §. 6. Inst, de jure nat. gent. & civili, le, dum ab inutili potest separari, Andr. Gayl. d. libr. 1. observ. 14. num. 5. 3. Ex omnibus vero constitutionum speciebus non alia frequentiora sunt, quam rescripta, quæ tamen ipsa variis ex causis inutilia esse possunt: puta, si 5. Sed & auctoritate carent rescripta personalia, per subreptionem & obreptionem impetrata sint; id quæ sine die & consule sunt, 1. si qua 4. C. de diest, vel expresso in libelli supplicis narratione men- vers. rescriptis. Cum enim non omni tempore li dacio vel suppressa veritate, qua enarrata, Prin- berum fuerit Imperatori supplicare, non lite penceps aliter fuisset rescripturus; aut ea expressa qui- dente, nec pendente appellatione, multoque minus. dem ex parte, sed involucro verborum ac callida post definitivam sententiam, aut transactionem, quo locutione, ad dissimulandum comparata; vel confu- sopita refricarentur quæstiones, nisi quis petat actosa atque perplexa narratione, sic intricata, ut deli- rum communium vel sententiæ editionem, vel ut beratam fugiat Principis conscientiam, Menochius judici judex adjungatur, vel ut lis terminetur & de arbitr. judic. lib. 2. casu 201. num. 9. & casu sententia feratur, l. 1. 2. 3. C. ut lie pendente_vel 202. num. 10. & seqq. Andr. Gayl. lib. 1. observ. post provocationem aut definitiv. sent. nulli liceat Im14. num. 4. 5. Jac. Coren observ. 27. num. 131. peratori supplicare, 1. ult. C. sententiam resc. non 132. & seqq. Qualem improbum ac mendacem pre- posse, 1. causas 16. C. de transact. novell. 113. cap. catorem non mcdo carere debere impetratis, etiam | 2. dijudicari sine diei & consulis adjectione non polegibus consentaneum sacrum oraculum obtinuisset, tuit, utrum licito an illicito tempore quis supplicased & si nimia mentientis inveniatur improbitas, tione interposita sibi rescripti principalis auxilium eum insuper severitati judicantis subjiciendum esse, obtinuerit. Et quamvis hodie etiam pendente lite imo falsi crimine teneri, constitutum est 1. etsi non supplicare Principi permissum sit, quoties quis re4. 1. 5. C. si contra jus vel utilit. publ. I. si quis stitutionis auxilium implorare cupit, teste Zypeo noobrepserit 29. ff. ad leg. Cornel. de falsis, muletan- tit. juris Belgici tit. in de integr. restit. in fine, non, dos insuper esse judices, qui vetuerint precum argui tamen ideo a veteri jure, diei adjectionem in refalsitatem, 1. puniri 3. C. si contra jus vel util. publ. scriptis desiderante, recessum puto; cum & ad falIn omnibus enim rescriptis, etsi expressa non in- sitatem rescripti arguendam, & ad alia diei adjectio veniatur, subintellecta tamen semper est ista condi- proficere queat. Nec minus viribus destituuntur, que tio: si preces veritate nitantur: sive rescripta justi- subscriptione Principis munita non sunt, seu, ut tie sint, qualia, quæ ad causæ cognitionem ac de- Imp. ait, cocti muricis & triti conchilii ardore, seu finitionem spectant; sive gratia, quæ scilicet præter encausto non signata, 1. sacri affatus 6. C. de dijus commune vel criminis perpetrati remissionem vers. rescr. & pragm. sanct. de quo encausto Pancontinent, vel beneficii concessionem, dum forte mo- cirollus de reb. deperditis lib. 1. tit. 2. ibique Salnopolii species artifici, opifici, aliisque similibus, ve- muthus in notis. Quibus consequens fuit, non elut inventi novi præmium conceditur; ut prolixis-xempla rescriptorum, sed tantum authentica, atque sime docet Jac. Coren observat. 27. num. 85. & mul- | ipsa originalià fidem facere, 1. sancimus 3. C. de tis seqq. usque ad finem. Quamvis enim de potesta- divers. rescript. & pragm. sanction. Inefficacia inte Principis haud disputandum sit, & id faciens sa- super censenda, quæ juri contraria, vel fisco dannocrilegii reus habeatur, ut dictum tit. de legibus num. sa sunt: quippe que ab omnibus judicibus refutari 25. tamen de voluntate ac scientia ejus disquiren- debere constitutum est, 1. nec damnosa 3. 1. rescri di licentia haud denegata; in quantum velle non pta 7. C. de precibus Imperator. offer. arg. l. jubecensetur, qui erroneis, falsisque narrationibus sedu- mus nullam 10. Cod. de sacros. eccles. Nisi PrinciEtus, & negotiorum multitudine in narratorum ve- pem ex certa scientia a jure communi voluisse re ritatem anxie inquirere impeditus, rescriptum emi-cedere manifesto constet; dum vel crimen supplisit, Andr. Gayl. lib. 1. observ. 14. num. 6. 7. Ut proinde judicibus, quibus admittenda & confirmanda rescripta sunt, veritatis inquirenda necessitas incumbat; usque adeo, ut, si non cognitio, sed executio fuisset rescripto mandata, detecta per inquisitionem fraude petentis, de omni tamen negotio cognosci debeat, 1. & si non 4. C. si contra jus vel util. publ. cap. 2. extra de rescriptis. Andr. Gayl. d. libr. 1. obser. 14. Groenevvegen ad l. ult. C. de diversis rescriptis . 4. Quod si plura rescripto per obreptionem impetrato capita contineantur, quorum unum principale est, reliqua accessoria, subreptio circa principalis regotit impetrationem commissa inutilia quoque faciet, que accessionis loco habentur ; cum accessorium sequatur suum principale, nec subsistere queat, illo non subsistente. Secus quam obtineret, si capita diversa rescripto comprehensa per se singula subsisterent, a se mutuo non dependentia: tunc enim rescriptum non nisi pro ea parte, in qua obreptum fuisse patet, irritum censeri debet ac vitiatum; reliquis capitibus pari vitio non laborantibus in suo vigore mansuris ne utile corruat per inuti cantibus indulget, vel ea concedit, qua non lædunt alterum, & prosunt petenti, d. 1. 7. C. de prec. Imp. off. tot. tit. ff. & C. de sentent. passis & restit. 6. Invalida denique rescripta, quæ jus tertio quæ situm adimunt; cum illibatam dominorum in res suas potestatem esse, nec cuiquam mortalium jus suum a Principe detrahi oportere, aut in cujusquam injuriam beneficia debere concedi, ipsa Principum rescripta dictent, . ult. Instit. de bis, qui sui vel alien, juris, 1. nec avus 4. C. de emancip. liberor . rescripta 7. C. de precib. Imperator. offerend. Qua de causa nec exceptionem peremtoriam suo potest Imperator rescripto enervare, 1. quoties 2. C. de precib. Imperat. offerend. nec in creditoris prajudicium dilationem indulgere debitori non idonee satisdanti i universa 4. C. de precib. Imp. off. nec ex transactioue legitima, vel contractu quocumque alio quæsitam obligationem exscindere aut infirmare; vel resuscitate litem sopitam, . causas 16. C de transaction. 1. de contractu 5. C. de rescind. vend ne in suum quidem, aut fisci commodum, d. 1. 5. in fine, cui conveniens est, ut & ipse stare teneatur contractibus, quos cum suis inivit subjectis. Et |