vi armata. Quin & judex, uti allegata exceptio- tionibus adversus executionem, aut decreti interpone fori declinatoria, cognoscit de eo, an competens sitionem faciendis. Ampliatie van d'instructie van sit, nec ne, ut dictum tit. de jurisdict. ita quoque den Hove van Holland 21. Decemb. 1579 art. 13. noa iniquum est, eum muleta imposita coercere ta- Rebuffus ad constit. reg. tom. 1. tract. de sentent. exeles, qui ei, qua judici, & munus implenti, aut mi-cut. art. 7. gloss. 9. num. 14. Neostadins Curia Holnistris ejus injuriam dicto aut facto inferre haud land. decis. 34. in controversiis ad saltuum publicoverentur; si modo de vindicta publica imponenda, rum violationem ac trangressionem legum venatorianon poena judici laso applicanda, quæstio sit, arg. rum pertinentibus, Place. van Kaiser Care: vani't 1. unic.ff. si qui jus diceni non obtemperav. cap. Sa- kort recht in stuk van Wildernissen van den lesteu lonit and 24 distinct. 63. Andr. Gayl. lib. 1. observ. 39. Julii 1545. item ordonn. op de rechedagon over de Berlichius part. 5. conclus. 65. n. 39 & seqq. Lambert. vvildernissen van Holland &c. 20. Julii anno 1622. Goris advers. tract. 4. ad l. 19. ff. de offic. præsidis, in quæstionibus maritimis apud rei maritimæ præfead verba, sed contemni non patiatur, pag. 406. & seqq. &tos ventilandis. Instructie van de Staten Generaal Carpzovius defin. forens. part. 1. constit. 16. defin. 33. voor de Kamer der Admiraliteyt anno 1597. ann. 14. 3. Judicium est legitima causæ cognitio, discussio, 15. 30. in causis fraudati census & impositionum ac definitio inter actorem & reum coram judice fa- publicarum, placito Ordini Holland. 18. Decemb. 1677&ta. Cujus varia divisiones sunt; aliud enim ordi- in lite de alimentis non de præterito, sed de pranarium est, aliud summarium, in quo, omissis lon- senti, vel futuro prastandis, Gratianus, discept. fogioribus litium ambagibus, omnia breviter expen-rens. c. 33. n.22. & seqq. Pontanus de alimentis cap. 19. duntur, quo casu judex summatim cognoscere, sum- 5. Quod si lis principalis summatim agitanda sit, matim estimare, summatim res exponi dicebatur, summarie quoque tractande erunt controversia in 1. in bac actione 3. §. sciendum 6. ff. ad exhibend. 1. si eam incidentes, & ejus occasione nata; ne alioquin quis libertatem 7. §. 1. ff. de petit. bæred. 1. a Divo Pio pereat privilegium litium adbreviandarum certis in 15. S. si rerum 4. ff. de re judicata, I. Carbonianum 3. causis datum. Et, si lis in primo judicio summatim §. cause cognitio 4. ff. de Carboniano edicto, Zange- ventilata sit, lege non repugnante, etiam per aprus de exception. part. 1. cap. 1. n. 55. & seqq. Et quam- pellationem delata ad judicem superiorem, eodem vis illa, que summatim cognoscebantur, frequenter modo summarie ad finem perducenda est; cum nec etiam de plano cognosci, & expediri dicerentur, dum per appellationem qualitas caue, seu natura ejus, judex non pro tribunali, sed cum jam inde in pla- ac privilegium mutari possit, Vincent. Carocius de num descenderat locum, officium suum impertieba- cis. 115. Zangerus de excep ion. part. 1. cap. 1. n. 60. tur (adde Sigonium de judiciis lib. 1. cap. 7. in med.), vers. vicesimo septimo. Si tamen is, qui parata potamen non semper de plano & summatim cognosce-terat executione, atque ita cognitione summaria conre, idem fuit; in quantum plura, que summatim exponebantur non de plano, sed pro tribunali tantum potuerunt expediri; veluti datio possessionis bonorum ex Garboniano edicto, que summaria quidem cause cognitione præmissa concedebatur, 1. Carbonianum 5. §.cause 4. ff. de Carbon. edicto l. 1. §. si ea 14. ff. de ventre in possess. mitt. alibi tamen, quam pro tribunali, haud danda fuit, 1. bona 3. §. pen. ff. de bonor. possession. l. utile 2. §. dies 1. ff. quis ordo in bon. · possess. servetur, D. Noodt tract. de jurisdict. lib.

1. cap. 10.

sequi sibi debitum, ordinariam elegerit litigandi viam, renunciare liti cœpta potest, adversario invito, & summario judicio, ac parata executione facere debiti persecutionem; nam & is, qui interdi&to unde vi experiri poterat, aut interdictɔ ui possidetis, si prætermissis illis, cœperit rei vindicationem intentare, non prohibetur, petitorio pendente, ad interdi&ta illa, adeoque summaria judicia redire; cum non videatur possessioni renunciasse, dum cœpit vindicare, 1. naturaliter 12. §. 1. ff. de acquir. vel amitt. possets.l.cum fundum 18. §. 1. ff. de vi & vi arm. Cui 4. Locus autem est summaria cognitioni in ple- accedit, quod liberum unicuique sit, mutato petitiorisque interdictis de possessione temporaria agenti- nis libello, non modo rem aliam petere, sed & aliam bus, ut latius dicendum in materia interdictorum; loco prioris perperam mota intentare actionem, ut in actione ad exhibendum, bonorum possessione ex probatum tit. de edendo; & facit pro hac sententia Carboniano edicto, aliisque secundum leges paulo. si se non 4. S. si ex conventione 4. ff. de re judicaante allegatas; nec non in extraordinariis cognitio-ta. Andr. Gayl. lib. 1. observ 6ɔ. num. 4. 5. Rebuffus nibus, & persecutionibus: cum nec ha habeant or- ad constit, reg. tom. 1. tract. de literar, ob igat. art. 6. dinarii juris executionem, 1. pecuniæ verbum 175. §.gloss. 3. n. 7. Carocius decis. 57. dissent. Berlichius actionis verbum 2. ff. de verb. signif. 1. qui mutuam 56. part. 1. conclus. 80. n. 23. ibique DD. citati. §. pen. ff. mandati, tit. ff. de extraord. cognit. plura vi- 6. Insuper aliud iudicium civile est, aliud crimide enumerata apud Zangerum de exception. part. 1. nale, in quo ad pœnam capitalem, corporalem, aut cap. 1. num. 60. Mores quoque hodierni in multis or- pecuniariam, fisco applicandam contenditur, arg. /. dinarii juris executione remissa, ac amputatis litium ult. ff. de privatis delictis, 1. ult. ff. de furtis, id quod ambagibus, summarie causam agi induxerunt, veluti senatus consultum 6. l. 7. §. 1. l. ult. ff. de injuriis, l in negotiis matrimonialibus, egt. reglement van de Sta- ult. ff. ad leg. Jul. peculat. §. 2. & ult. Institut. de puten Generaal ann. 1646. 18. Marii artic. 41. provi-blic. judiciis, Julius Clarus lib. 5. sentent. §.fin. quæst. sioneel accord tusschen Holland en Zeeland 7. Mar-1. n. 2. & seqq. Zangerus de exceptionib. part. 1. c. I. 1ii 1607. artic. 12. & nader provisioneel accord 11. Jun. 35. & seqq. Quamvis aliis placeat, etiam tunc cinii 1674. art. 29. Zangerus d. part. I. cap. 1. n. 60. vile judicium esse, cum sola poena pecuniaria exigivers. tricesimo secundo, Carpzov. defin, forens. part. tur, licet fisco applicanda; veluti, cum actione po4: constit. 25. defin. 14. in rationum redditionibus, li-pulari quis poenam petit, actori partim, partim fisco uidationibus, custodia civili (gyselinge) & opposi-cessuram; ut in lege Cornelia 25. §. ult. ff. de Sena

tust. Silan: Quo tamen casu latius judicii privati | pali, ex eodem facto, relictum fuisse arbitrio lasi, denominatio accipitur; cum alioquin popularia judi- quoniam prius experiri velit, jam dictum sit, tamen cia a privatis distare in multis, ex iit. de popula- quia possessionis momentance quæstio summatim ribus actionibus manifestum sit. Eoque sensu la- tantum interdicto tractatur, nec longiorem indutiore verum est, hodiernis quoque moribus civi- cit moram, consultius visum fuit, eam ante crimilia magis, quam criminalia judicia esse, in quibus nale de violentia judicium terminari potius, quam ob delictum non nisi muleta pecuniaria exigitur, pendente criminali accusatione vim passum interim accusatori, delatori, & fisco pro rata tribuenda; possessione rei, commodisque ejus fraudatum maneea vero tantum esse criminalia, in quibus agitur de re. Si vero non ex eodem facto de quo hactenus, corporali coercitione, Carpzovius defin. for. part. 4. sed diversis ex causis civile & criminale judicium const. 42. def. 2. 3. Nec levis in hujus contro- moveatur, dum forte maritus uxorem adulterii acversie decisione etiam quantum ad hodiernam pra- cusat, uxor dotis petit restitutionem, regulariter xin utilitas est, quoties perpenditur, multifariam in- prius criminale, tanquam majoris momenti, termiter judicia civilia & criminalia interesse, ut dicetur nandum est, 1. adulteriis 33. C. ad leg. Jul. de atit. de public. judiciis, interim videri potest Clarus duker. 1. ult. C. de ordine judicior, arg. l. per minod. §. fin. quæst. 1. rem 54. f. b. t. eoque facit quodammodo instructio 7. Quod si eodem de facto & civile & criminale Cur. Holland. art. 4. & edictum Philippi regis de judicium principaliter moveri possit, veluti de falso, justitia criminali, anno 1570. 9. Julii art. 62. Quin de homicidio, de vi, ac similibus, juxta . unic. C. &, si negotii civilis disceptatio instituta sit, & in quand. civil. actio criminali prejud. 1. inde 23. §. si eam forte incidat criminalis quæstio; si quidem hæc dolo 9. ff. ad leg. Aquil. §. liberum 11. Inst. eod. tit. præjudicialis sit, sic ut absque ejus definitione ter1. de fide 16. C. ad l. Cornel, de falsis, 1.1. C. si quis minari nequeat causa civilis, jam cepta moveri aliquem testari prohib. videtur jure Romano fuisse etiam tunc prius de criminali quæstione judicium fin potestate lesi, utrum civile prius, an prius crimi- niendum est, veluti si scripturæ, aut testibus, ex nale voluerit judicium exercere, atque adeo vel perse- quorum fide stabit, cadetve tota causa, falsitatis, qui primo privatum damnum, vel publicam exposce- aut subornationis crimen objectum sit, cum univerre criminis ultionem, 1. unic. C. quand. civil actio saliter verum sit, prius questiones præjudiciales tercriminali præjudicet, 1. inde 23. §. si dolo 9. ff. ad minandas esse, arg. l. fundum 16. 1. 17. 18. ff. de leg. Aquil.. interdum 4. ff. de publ. judiciis, I pre-exception. præscript. & præj. leg. 1. §. 1. ff. famil. tor ait 2. §. hoc edicto i. f.de vi bonor. rapt. Neque ercis. Brunnemannus ad l. 3. 4. C. de ordine juobstat, quod a D. Pio & rescriptum & decretum di- diciorum. Uti ex adverso, quia servis aliæ, alie citur, si de vi & possessione vel dominio quæratur, liberis hominibus jure Romano pœnæ fuerunt proante quærendum esse de vi, quam de jure proprieta- posite, l. 1. §. 1. 2. ff. de pænis, si quis criminis tis, vel possessionis, 1. qui cætu 5.§. 1. ad leg. jul. de accusabatur, de cujus statu controversia suboriebavi publ. I. si de vi 37. ff. b. t. Non enim alia legis tur, liberne, an servus esset, ante criminale judiutriusque sententia est, quam quod, si quis de pro-cium liberalis causa suo ordine peragenda fuit, quoprietatis, aut possessionis jure contendere velit, & niam necesse erat, ante sciri, si delictum probatum præterea conqueratur de vi, se scilicet vi de posses fuerit, utrum ut in liberum & ingenuum, an ut in sione rei controversa dejectum esse, prius de vi qux- servum oporteat judicium constitui, si crimen 5. stio, seu interdictum unde vi ad recuperandam natu- C. de ordine cognitionum, cui non absimiles sunt ralem rei litigiose possessionem, a judice terminari factorum species occurrentes in l. quoniam 25. C.ad debeat; idque secundum Imperatorum aborum con- leg. Jul. de adult. I. præses provinc. 8. C. ad leg.· stitutionem, verbis plenioribus legis utriusque supe-de plagiariis. Si tamen appareat, moranda tantum rioris sensum explicantem: Incerti juris non est, solutionis gratia falsi crimen a reo testibus objici, inquiunt, orta proprietatis, & possessionis lite, prius vel instrumentis constitutum fuit nihilominus, possessionis oportere decidi questionem competentibus salva in posterum executione criminis, debitorem actionibus; ut ex boc, ordine facto, de dominii di- ad solutionem compelli oportere, 1. satis 2. C. ad sceptatione probationes ab eo, qui de possessione vi- leg. Cornel. de falsis, sic ut non tam criminaliter, Etus est, exigantur, 1. 3. C. de interdictis. Adde 1. quam potius civiliter disquisitio de fide instrumenti ordinarii 13. C. de rei vindic. I. si quis super 5. C. aut falsitate objecta apud Judices pedaneos, in lite fin. regundor. §. 4. Inst. de interdictis. Præterquam pecuniaria datos, instituenda esset, 1. si lis pecuniaquod & ipsa ratio naturalis abunde dictat, inutilem ria 11. C. ad leg. Cornel. de falsis. Quod & satis prorsus futuram interdicti, adeoque præparatorii ju- manife te a Valeriano & Gallieno constitutum fuit; dicii ventilationem, postquam jam principalis de pro- dum jusserunt, ut, cum civili disceptationi principaprietate lis auctoritate rei judicata diremta est. Ne liter mote questio criminis incidit, vel crimini prius dicam, tantopere leges favisse restitutioni spoliato-instituto civilis causa adjungitur, judex non quidem rum ante omnia faciende, ut licet quæstio momen- præcise debeat, sed possit eodem tempore utramque tanex possessionis, per interdictum agitanda, nihil disceptationem sua sententia dirimere, 1. pen. C. de cum judicio criminali commune habeat, nec ejus pre- ordine judic. Et hoc ipsum esse puto, quod & Conparatoria sit; tamen in l. 1. C. de Appellat. rescri- stantinus voluit in 1. 2. C. Theodosiani ad leg. Corptum inveniatur, prius de possessione pronunciare, &nel. de falsis, dum de illo litigante loquitur, qui ita crimen violentia excutere præsidem provincie de-falsi strepitum intulit, ac proinde non in universum buisse; quod & confirmatum in l. si quis ad se 7. C. præcepit, ut semper cœpta civilis disceptatio, non ad legem Jul. de vi publ. vel privata. Etsi enim con- obstante falsi objectione, ad finem perduceretur; currente civili & criminali, judicio, utroque princi-(qua enim, obsecro, ratione id poterat, cum judiVoet ad Pandect. Tom. II.

>

2

8. Ad hæc plures alia passim obvie sunt species judiciorum, dum alia præparatoria sunt, alia principalia, alia publica, privata alia: quædam petitoria, quædam possessoria, ut tamen in concursu possessorium primo finiendum sit, ut paulo ante notatumn; etiamsi, petitorio jam pendente, possessorium demum fuisset inchoatum, l. cum fundum 18. §. 1. ff. de vi vi armata, I. naturaliter 12.§.1.ff.de acquir.vel amitt. possess. Præterea nonnulla universalia dicuntur, veluti hæreditatis petitio, familie erciscunda actio; quædam generalia, ut tutela judicium; plurima singularia, ut rei vindicatio, commodati, depositi, & similes actiones. Itidem vel in rem sunt, vel in personam, vel bona fidei, vel stricti juris ; &, ut generaliter dicam, tot fere judiciorum divisiones a DD. recensentur, quot sunt actionum. Ceterum de judiciis late fuerunt leges Julia, altera privatorum, altera publicorum judiciorum. Legis Julie privata judicia concernentis, vestigia quædam in Pandectis supersunt; etenim ea cautum legimus, ne judex arbitrium ejus rei, de qua judex est, recipiat, neve in se jubeat compromitti, 1. sed si in servum 9. S. si quis judex 5. ff. de receptis, ne minor annis viginti judicare cogatur, l. cum lege 41. ff. de receptis, ac denique de prorogatione jurisdictionis . concensisse 2. S. convenire 1. ff. b. t. 1. Brissonius antiquit. lib. 4. cap. 7.

ci justa adversus testes aut instrumenta hæreret su- &tarum diversarum varia apud nos. Vide tit. quod spicionis causa, impediens quam maxime, ne ei per cujusque universitat. nomine, in hostico quoque belli tales probationes fiat veri fides; sine qua tamen di- tempore commorantes, nisi speciatim ab Ordinibus rimi litem non posse palam est) sed potius tunc generalibus, aut illius provinciæ, in qua lis movendemum, cum judici appareret, non nisi per calum- da est, agendi licentiam obtinuerint; sic ut haud niam litis protelanda causa adduci falsi allegatio- sufficeret, quod salvi conductus diplomate muniri nem. Nec alio de casu intelligenda 1. pen. C. ad præsentes essent, decreto Ordin. General. 2. Octobr. leg. Cornel, de falsis, quippe, inquam, uti senten- 1590. decreto Ordin. Holl. 29. Octobr. 1590. vol. tia, sic ipsa verba d. 1. 2. Cod. Theodosiani, appa-2. placitorum pag. 2209. Sim. van Leeuwen cens. rent ex parte translata. Vide paulo aliter sentien- forens. part. 2. lib. 1. cap. 10. num. 13. Responsa tes Cujacium lib. 20. observ. 25. Perezium ad tit. C. JCtor. Holland. part. 1. consil. 289. Groenewegen de ordine judiciorum, Meyerum collegio Argent. ad ad tit. C. qui legit. person. stand. in jud. bab. Pand. b. t. n. 145. 145. aut aliis suas cessissent actiones, exceptis solis a&tionibus ex mercatura, cum hostibus haud interdi&ta, natis, d. consil. 289. Filiumfamilias quod atti net, jure quidem Romano obtinuit, quod personali semper potuerit actione conveniri, sive illa ex contractu, sive ex delicto nata esset, uti ex omni causa (excepto mutuo) potuit ut paterfamilias obligari, filiusfamilias 39. ff. de obligat. & action. I. licet 5. §. ex furtiva 12. ff. de peculio, l. tam ex contracti bus 57. ff. b. t. sed executio fieri haud potuit, nisi ille paterfamilias factus esset, quo sensu nomen filiifamilias morte patris dicebatur bonum fieri & Macedoniano Senatusconsulto, mutuum in filiisfamilias improbante, cautum fuit, nullius posse filiifamilias nomen expellata morte patris bonum fieri, l. 1. ff. de Senatusc. Macedon. aut nisi haberet castrense vel quasi castrense peculium, vel adventitium, quatenus illud ei erat ex lege acquisitum, vel denique profectitium, cujus intuitu pater conveniri poterat peculio tenus, d. 1. 3. §. 11. ff. de peculio, §. actiones 10. Instit. de action. Quod si in rem actio esset, si quidem rei intuitu, quæ in profectitio computabatur peculio, solus pater conveniendus erat; sin in castrensi, vel quasi castrensi peculio, solus filiusfamilias, tanquam pro patrefamilias in hisce habitus. At si res adventitio pleno accensita fuisset, in filiumfamilias adhibito patris consensu; si minus pleno, in patrem accedente consensu filiifamilias actio dan9. Constituunt judicium personæ tres principales, da fuit, I. ult. in fine pr. & §. 3. C. de bonis, quæ actor, reus, & judex. Præter quos etiam persona liberis. Agere vero potuit filiusfamilias libere de caminus principales sunt, vel actori & reo inservien- strensi, vel quasi, ut paterfamilias; de profectitio tes, quales advocati, procuratores, defensores; vel pater; de adventitio non pleno pater concurrente judici, quales assessores, tabelliones, seu scribe, ap-filiif. voluntate, nisi is minor esset; de pleno filiusparitores & executores litium, aliique similes. Quin familias patre consentiente; qui & ad consensum & hodie illis in locis, ubi prætores judiciis interesse interponendum a judice adigendus fuit, d. 1. ult. in moris est, ut nomine Principis telam judicii exor-fine pr.& §. 3. C. de bon. que liberis. Si tamen diantur & auctoritatem rei judicatæ præstent, non a abesset pater, ac periculum in mora videretur, nec tribus, sed potius a quatuor personis judicium con- esset, aut ageret procurator ejus; soli filiofamilias stitui, videlicet prætore, judicibus, actore, & reo, liberum fuit has exercere actiones, 1. si longius 18. observatum a Lamberto Goris adversarior. tract. 3. §. 1. ff. b. t. l. filiusfamilias 8. ff. de procuratoribus, part. 1. cap.6. num. 14. Actor est, qui ad judicium sub qua limitatione, ex jure veteri, & mutatione ob provocat reus, qui provocatur: adeo ut sola provo- mutata a recentioribus Imperatoribus peculiorum jura, catio in judiciis duplicibus, in quibus uterque acto- intelligendum est, quod a Paulo traditum est in 1. ris, & rei partes simul obtinere dicitur, demonstret, 9. ff. de oblig. & action. filiusfamilias suo nomine quis actoris, quis rei munus teneatur obire; nisi si- nullam actionem habere, nisi injuriarum, & quod mul provocatione per ambos facta, res sorte discer-vi aut clam & depositi et commodati. Scilicet nisi nenda sit, . in tribus 13. l. 14. ff. b. t.

in aliis actionibus movendis pater absit, vel nisi 10. In utroque necesse est, ut legitimam habeat talia sint peculia, de quibus filiofamilias experiri personam standi in judicio ; unde non servi tantum, jure novo datum est, secundum leges ante adductas. qui jure civili, pro nullis habiti, sed & impuberes, Sed, cum nunc apud gentes plerasque, saltem vicifuriosi, prodigi, aliique similes, a limine judicii re- niores, usu receptum sit, patriam potestatem majopellendi sunt, tit. C. qui legit. person. standi in judic. rennitate, nuptiis, ac similibus aliis modis evaneuti & collegia illicita, etsi tolerata sint, qualia se-scere, quibus & tutela extingui solet, ut dictum tit.

e adoption. consequens fuit, ut omissis istis pecu-tie 9. Julii 1750. art. 61. qua cautum, minori acculiorum distinctionibus liberi, superstite patre; si qui- sato curatorem assistere posse, ac defensiones pro eo dem minorennes sint, minorennium, sin majoren- proponere; usque adeo, ut, si curatore careat, judex nes, majorennium utantur jure in quæstione, an le-ei debeat curatorem adjungere, qui pro ipso verba gitimam habeant in judicio standi personam. faciat ac intercedat; idque convenienter juris Ro11. Minores ipsos quod attinet, uti jure Romano, mani dispositioni, secundum quam omnino pulsatis ita & nunc eos curatoris auctoritate destitutos a li- in criminali causa minoribus adesse jubentur curamine judicii repelli, obtinuit, sic ut, licet de jure tores; cum cautius & melius sit, cum suasione percivili minoribus invitis curator dandus non fuerit, fectissima responsa facere minores, crimenque diad litem tamen fuerit iisdem præfiniendus, §. item scutere, ne ex sua imperitia vel juvenili calore aliinviti, 2. Instit. de curator. l. in rebus 1. C. qui legit. quid vel dicant vel taceant, quod si fuisset prolatum, person. standi in jud. habeant, vel non, Hugo Gro- vel non expressum, prodesse eis poterat, & a detetius manuduct. ad jurisprud. Holl. libr. 1. cap. 8. riore calculo eos eripere, I. clarum 4. C. de autor. num. 6. et seqq. Et quamvis momentanea possessio- | præstanda. Jure quoque Canonico inductum fuit, eum, nis actionem a quacumque persona, adeoque & a qui annum implevit quartum & decimum, in matriminoribus exerceri posse, placuerit Imperatoribus, ad monialibus, & beneficialibus, ac aliis spiritualibus, id, ut spoliatus ante omnia restituatur, vel adversarius nec non ab eisdem dependentibus causis, perinde ac in possessione turbare desinat, . ult. C. qui legit.si major viginti quinque annis existeret, ad agenperson. stand. in jud. jun&t. l. unic. C. si per vim dum vel defendendum per se, vel procuratorem advel alio modo absentis possess. turbata sit, l. momen-mittendum esse, cap. si annum 5. de judiciis in 6. tanea 8. C. unde vi; nostris tamen moribus ne sic cap. ex parte 14. extra, de restitutione spoliator. Gothoquidem minorem sine curatore in judiciis admitten- fredus in not. ad 1. 2. C. qui legit. person, standi in dum esse, testis est Groenewegen ad d. l. ult. Leeu- judic. Montanus de tutelis cap. 33. n. 610. et seqq. wen censur. forens. part. 2. libr. 1. cap. 10. num. 8. Carpzovius defin. for. part. 4. constit. 23. def. 14. ut An autem urgente necessitate minores, & qui juris tamen tutius atque consultius nostri censeant praginterpretatione pro talibus habentur, debitores suos matici, ad causas hasce curatorem (si non sit) peti aut res eorum sistere (seu arrestare) possint, aucto- cujus auctoritate de negotiis hisce lis peragatur, qua-. ritate curatoris destituti, si de rato caveant, dixit tenus judex arbitrari forte posset, eam debere intertit. de in jus voc. n. 34. Si tamen minor sive cura- venire. tor in judicio substiterit, errore forte pro majore habitus, atque adeo nulla in personam ejus exceptione opposita exclusus, sententia quidem adversus eum pronunciata nullius momenti est, I. cum et minores 4. C. si advers. rem judicat. sed pro eo lata effectum sortietur: minoribus enim ætas in damnis subvenire, non in rebus prospere gestis obesse consuevit, 1. non eo minus 14. C. de procurator.

13. Majoribus autem, legitimam personam standi in judicio habentibus, æquiparandi, qui aut veniam ætatis impetrarunt, aut per nuptias patria vel tutoria fuerunt liberati potestate; secundum ea, quæ latius tit. de minoribus fuere tractata, que adeo vera sunt, ut & de rebus immobilibus in judicio post impetratam ætatis veniam subsistere sine curatore queant; non modo, si plenissima eis venia cum alie12. Ceterum non minus in causis criminalibus, cura- nandi potestate tributà sit; sed & si secundum Rotore demum auctore, in judicio subsistere minoribus mani juris normam eis indulta, ut quantum ad imdatum fuit, sive accusatores essent, sive accusati, 1. cla- mobilium alienationem a minoribus ceteris distincti rum 4. C. de auctorit. prestanda; sed cum nostro jure non sint. Neque enim illa minorum omnium exæprivatus nullus criminaliter accuset, sed soli prætores, quatio circa immobilium alienationem, sive veniam advocati fisci, aliique similes nomine publico; & exem- impetraverint, sive non, in alio consistit, quam ut plo filiorumfamilias etiam minores (si forte ad Præ- utrobique non sine decreto alienatio rata sit, l.pen. turam contingeret eos ante legitimam admoveri æta-C. de his, qui von. ætatis, nequaquam in eo, quod tem) in publicis causis pro majorennibus habendi sint, arg. l. filiusfamilias 9. ff. de his, qui sui vel alien. jur. sunt, nihil vetat, quo minus sine curatore solemnes & publicas inchoent ac absolvant accusationes. Quin & minorem accusatum sine curatore in judicio stare posse & debere sic ut supervacua eo casu habeatur curatoris auctoritas, e pragmaticis invenio traditum, ac statutis pariter, multorumque auctoritatibus firmatum a Groenewegio ad 1. 4. C. de auctorit præstanda. Sim. van Leeuwen cens. for. part. 2. lib. 1. cap. 10. num. 12. Gothofredo in not. ad d. l. 4. Quod hactenus verum est, quatenus interrogati de crimine minores, ipsi de suis tenentur factis respondere, non curatoris sui, sed proprio ore; quo videtur per allusionem respexisse Hugo Grotius manuduct, ad jurisprud. Holl. lib. 1. cap. 4. in pr. alioquin enim, quin ad defensiones in lite criminali faciendas curatoris auctoritas adhiberi possit ac debeat, dubitare non sinit constitutio Philippi Hisp. Regis, ordinnantie op de criminale justi

curatoris auctoritate vel ad alienandum, vel ad litigandum opus esset. Eoque facit, quod generaliter constitutum fuit adolescentem, cujus curator a sententia contra minorem lata appellaverat, suo posse nomine appellationem exercere, si interim veniam ætatis impetraverit, aut ad legitimam perveneri ætatem, 1. si actor 10. de appellat. Sande decis. Fri sic. lib. 1. tit. defin. 12. Groenewegen ad l. ult. C qui legit. person. stand. in judic.

14. Ex adverso minoribus assimilatæ nostris ac aliarum plurimarum gentium moribus mulieres majorennes maritis junctæ ac maritali subjecta potestati, de quibus itidem rit. de minoribus. Quamvis ergo jure civili uxor æque sine marito, ac maritus sine uxore potuerit in judicio subsistere in causis propriis, arg. l. 1. §. de postulando, sic ut & marito uxor proponatur mandasse litem suam in judicio peragendam, 1. non eo minus 14. C. de procurator. nec uxor pro marito, vel maritus pro uxore potuerit conveniri, tit. C. ne uxor pro`marito;

hodie tamen uxores pro se in judicio stare non ac nomine ejus instituere possit, aut excipere: raposse, sed pro his maritos, a quibus eas defendi tumque futurum sit, ac non modo profuturum, si æquum Justiniano visum, praxis quotidiana abunde victor evaserit, sed & nociturum uxori reluctanti, dictat, sive actio intentanda, sive per alios mota, si calculum deteriorem a marito litigante reportari uxorio nomine excipienda sit, sive agendi jus stante contingat, nec iterato post solutum matrimonium denum matrimonio competere cœperit, sive nuptiis eadem de vidua, hæredesve ejus possint litigatum vetustius a muliere, aut in mulierem etiamnum in- ire, Rodenburch de jure conjugum tit. 5. cap. 1. num. nuptam. potuerit exerceri, Christineus ad leg. Me- 21. Quod & alibi receptum esse testatur Chassachliniens. tit. 9. tit. 1. Lambert. Goris adversar. næus ad consuet. Burgund. rubr. 4. §. 5. in pr. num. trast. 1. cap. 4. num. 5. 6. Ant. Matthæus de au- 56. vel 37. & ad verba, in juribus possess. num. 37. ction. lib. 1. cap. 5. num. 6. (vide tamen de jure Tyraquellus de retract. gentilit. §. 10. gross. unic. Saxonico Carpzovium def. for. part. I. const. 1. des.num. 11. nec a Romani juris ratione alienum est; 31. 32.) adeo ut sententia adversus mulierem sine quo, cum nuspiam minori tributa inveniatur faculmarito, perpetuo tutore suo, litigantem lata, nul- tas obloquendi suo curatori, litem curatorio nomilius plane momenti futura sit, perinde ac si adver-ne movere desideranti, etiam nunc potestas ea thusus minorem indefensum lata esset, arg. l. cum et lieri, in minorum ordinem per nuptias redacte, minores 4. C. si advers, rem judicat. Christinaus & marito velut tutori suo obnoxie, asserenda non vol. 2. dec. 153. num. 4. Groenewegen ad rubric. videtur. Ne dicam, sic viam apertam fore, qua laCod. qui legit. person. stand. in judic. Rodenburch sionem haud levem sæpe subiret uxoria res; dum de jure conjug. tit. 3. cap. 1. num. 1. nec execu- blanditiis, precibus, & lacrymis veris fictisve exotioni dari possit, non tantum, matrimonio duran-ratus in misericordiam, etiam intempestivam, prote, sed nec soluto eo, in mulierem, aut bona ejus; si modo illis in locis mulier cum viro domicilium foveat ac litigaverit, in quibus nec ex contractu, sine viri auctoritate celebio posset, matrimonio soluto, inquietari, veluti in Hollandia. Nam si illo in loco degerent conjuges, litemque clam viro uxor sustinuisset, ubi ex contractu sine viri auctoritate celebrato viduas, aut hæredes earum soluto matrimonio conveniri posse, lex municipalis indulsit; ut puta, Ultrajecti; rationem non video, cur non etiam ex causa judicati ipsa vel hæredes ejus, nuptiis diremtis, executionem deberet subire: etenim in judiciis quoque quasi contrahi, lite contestata, & sententia subsecuta, sicut stipulatione contrabitur, tralatitium est ex l. licet 3. §. idem scribit 11. f. de peculio, ac manifestum insuper, hac ratione non magis ex judicato, quam ex contractu lædi maritum, executione demum facta ex quo desiit maritus esse. Nec me movent, qua a Rodenburgio dissentiente in medium adducta, tract. de jure conjug. tit. 3. cap. 1. num. 1. a contractu enim proprie dicto ad judicia firmam argumentationem in omnibus non esse, uti libens concedo, quoties evidens apparet diversitatis ratio; ita, cum nulla suppeditetur talis quantum ad quæstionem præsentem, sed ex dictis eadem utroque in casu militet, non est, cur a contracti bus hac in parte descendens ex judicato obligatio separaretur, maxime si consideres, futurum alioquin absurdum illud, quod major privatæ mulierum conventioni tribueretur vis, quam publicæ rerum judicatarum auctoritati; etsi longe magis ab actibus judicialibus, quam extrajudicialibus abesse circumscriptionem, adeoque minus in judicio, quam extra illud, mulieres ex sexus sui fragilitate periclitari, in aperto sit. Frivolum vero est, quod de majore a rerum domesticarum curis avocamento in uxore litigante quam contrahente, adeoque majore præjudi-ti ac tutela subdi, adeoque tanquam minorennem cio maritis per judicia, quam per conventiones in- non habere legitimam personam standi in judicio. ferendo, ibidem est traditum postquam obtinuit pro se; cui juri publico privatorum pactis derogari itigantium præsentia in judiciis haud opus esse, sed leges non patiuntur, cum generaliter constitutum sit, & absentes & præsentes relinquere procuratoribus suis servari non oportere pacta quæcunque fuerint a juré causarumque patronis litium suarum discussionem. communi remota, 1. juris gentium 7. S. et generaDe cetero in Hollandia ac Ultrajecti tam ampla ma-er 16. ff. de pactis, atque insuper ad id, ut jure riti potestas est, ut & invita uxore litem pro ea communi minorennis habeatur pro majorenne, re

nior muliebris animus, intercederet, ne prudens, ac invigilans commodis uxoriis maritus, lites, non sine dispendio differendas, moveret. Et licet Ultrajecti immobilia uxoris bona sine consensu ejus alienare nequeat maritus, pro communi necdum beatus, nulla tamen inde legitima sequela deduxeris, eum ergo non nisi ex mulieris voluntate de iisdem posse litigare; cum utique manifestum sit, conservanda potius & retinende rei causa, quan. alienandi mente, ad judicem iri. Nec est, quod quis hic a marito contra.prohibitionem uxoris in lite subsistente colhusionem prævaricationemque jure timeri, atque ita rerum uxoriarum dissipationem dolosam imminere præsumat: cum non modo bonus quisque in dubio credendus sit, donec contrarium probetur; sed & ipsa mulier si indemnitatem quacunque ratione propter ista nequeat a marito exigere, sibi ipsi imputare debeat, quod sponte sese suaque viri talis tutela submisit. Dissentit Charondas sur la constume de Faris artic. 253. Usque adeo autem hæc de uxore ad litem non admittenda, deque marito velut tutore pro ea litigante, vera sunt, ut neque cessio bonorum a marito facta ullam hac in parte mutationem efficiat; cum maritus cedendo bonis, maritalem tamen non cesserit potestatem, & jus tutelæ in uxorem ac bona ejus, Rodenburch de jure conjug. d. tit. 1. num. 13. neque bonorum inter conjuges separatio, quæ non a magistratu, præmissa causa cognitione, privata tantum conventione contigit, jus hoc agendi marito tollat, Rodenburch d tit. 3. cap. 1. num. 14. Neostadius de pactis_antenupt. cbservat. 8. in notis, neque pacto dotali sive publico sive privato id agi effectu possit, ne maritus pro uxore in judicio subsistat, sed ipsa sine viro, suo nomine suoque litiget arbitratu. Est enim jus illud publicum, nuptiis mulierem mariti potesta