vulgari anundina (1), vel atalaia (2) dicuntur, ire cogit invitos. Quia igitur tantam Dei, et Ecclesiæ injuriam nolumus, sicut nec debemus, æquanimiter sustinere, præsertim quum charissimus in Christo filius noster, Fredericus Rom. imperator illustris (a) generali lege sanxerit, ut omnes omnino ecclesiæ, et ecclesiasticæ personæ ab omnibus secularibus talliis et exactionibus, angariis, et parangariis sint immunes (3); nec nisi coram ecclesiastico judice valeant conveniri disc. v. m. quatenus prædictum regem, ut ab omni clericorum, et aliorum religiosorum super his gravamine conquiescat, monere, ac inducere procuretis; alioquin tam ipsum, quam alios ab bujusmodi temeritate desistere per censuram ecclesiasticam appel. remota cogatis.

TITULUS XXVII

NE CLERICI, VEL MONACHI SOCULARIBUS NEGOTIIS SE IMMISCEANT (4). Venerabilibus fratribus M. patriarchæ Antiochen, et universis archiepiscopis, et episcopis, ac dilectis filiis ceteris ecclesiarum prælatis in patriarchatu Antiocheno constitutis.

CAPUT I.

Super specula, et infra. Sane licet fallax

(1) Patrouilles.- Vulgari lingua. (2) Taille, aide.

(a) Imperiali lege sanxerit. Intelligit constitutionem Friderici II, inperaoct., heod. tit. positam, supra, Hac Edictali.

Similem querelam adversus ducem et magnates Sueciæ de oppressione ecclesiasticorum ob exactiones indebitas, et de privilegiorum violatione habet Honorius noster in Epistola (a lo. Vastovio edita in calce Vitis Aquilonia) data Rcate, Idib. Augusti, anno 10.

(3) Les Constitutions impériales ne valent pas, comine telles, à l'égard du royaume de Portugal. Mais insérées dans le droit canon, elles valent à ce deruier titre.

(4) Ce titre est le 37e de la Compilatio prima et le 50 des Décret. Grégoriennes.

(a) Leges. Legum civilium prohibetur scientia. clericis et monachis, si se peritos litium et forensium disceptationum efficere velint, ait lex repetita, C., De episc. el cler. Si patrocinium in foro suscipiant, ut sententia leguin Synodal. Xiphilini docet, lib. III, Juris Græcorum, non quod scientia legum sit prohibita, quæ omnino est necessaria in causis etiam ecclesiasticis. Id autem factum ne a theologiæ et canonica doctrinæ studio avocentur, quæ est vera et legitima scientia clericorum. Ideo leges

sit gratia ceterarum scientiarum, et vana etiam pulchritudo, quum frumentum electorum, et vinum germinans virgines juxta prophetam sit bonum super omnia, et sit Fulchrum; quia tamen regulares quidam claustrale silentium, et legem Domini animas convertentem et sapientiam dantem parvulis, quam super aurum et topazion amare debuerant, respuentes, abeunt post vestigia gregum, et illicite se convertunt ad pedissequas amplectendas, quæ plausum desiderant populorum: contra hujusmodi præsumptores exeuntes ad audiendum leges, vel (b) physi— cam, felicis memoriæ Alexander prædecessor noster olim instituit in Concilio Turon. ut nisi infra duorum mensium spatium ad claustra redierint, sicut excommunicati ab omnibus evitentur, et in nulla causa, si patrocinium præstare voluerint, audiantur. Reversi autem in choro et capitulo, et mensa, et ceteris ultimi fratrum exsistant, et, nisi forte ex misericordia Sedis Apostolicæ, totius spem promotionis amittant. Verum quia nonnulli ex talibus, propter quorumdam opiniones, diversas excusationes aliquas assumebant, nos volentes ut tales de cetero, ipso facto, sententiam excommunicationis incurrant, districte præcipiendo mandamus, quatenus, tam a dioecesanis et capitulo ipsorum,

civiles Externæ vocantur, in can. 18, synodi Chalcedon παρα τῶν ἔξω νόμων, ubi addit Balsamon, παρὰ τῶν ἔξω τῆς γραφῆς σοφῶν, ἢ οἱ τῶν ἑλληνων συντεθῆναι, id est, quoniam a sapientibus qui sunt extra scripturam, seu Græcis, sunt compositæ. Per Græcos intelligit Gentiles, ut alibi sæpe.

(b) Physicam. Hic non intelligit medicinam tantum, sed etiam totius naturæ scientiam nimis curiosam, ut a Tullio I, De Nat. deor, extenditur : Physicum enim speculatorem et venatorem naturæ vocat: et hoc præcipue verum de mathematica, quæ vergit ad magicas artes in can. 36. Synodi Laodic. non quidem omni Mathematica, ut ibi recte advertit Balsamo, quæ in quatuor partes dividitur, arithmeticam, musicam, geometriam, et astronomiam, quam postremam tantum a Canone prohiberi dicit, et confirmat, Lib. V, Basilic. Ita quoque interpretatur lib. V, Responsor. ad interrogat. Marci Patriarchæ. De his latius in nostris Paratilis.

(c) Hic notandum est in omnibus meis MSS. finem capitis hunc esse, quum tamen in exemplaribus editis sequantur hæc verba : Quia vero Theologia etc. quibus hæc constitutio non tantum ad monachos pertinet, sed etiam ad omnes clericos cujuscumque dignitatis fuerint. Quod a Raimundo additum suspicarer, nisi aliud Bonifacius VIII, in cap. 1, in 6, doceret, qui et hanc partem Honorio nostro tribuit.

324

TITULUS I

DE SIMONIA. (1)

Universis abbatibus, et fratribus Cisterciensis ordinis.

CAPUT I.

Ne Dei ecclesiam, quam lavit proprio sanguine Jesus Christus macula fœditatis coinquinet, ruga duplicitatis deformet; cupiditatis spurcitia omnium malorum radix, et venalitatis deformitas, quasi ruga sub consuetudinis prætextu contracta, eliminandæ sunt penitus ab eadem, ut dispensatio mysteriorum Dei, et ipsa mysteria gratis accepta, Giezitica pravitate prorsus abolita, charitate gratuita conferantur, quæ vendere, seu emere quam detestabile, quamve periculosum existat liquido perpendi potest, ex eo, quod Dominus vendentes et ementes oves et boves ejecit de templo, et cathedras vendentium columbas evertit: in ejectione denique vendentium et ementium facinoris inquinantis utrorumque exprimitur detestatio; et in cathedrarum eversione monstratur cui poenæ subjaceant, hi

(1) Ce titre est le 2e de la Compilatio prima, et le 3e des Décret. Grégoriennes.

(2) Palefroi, cheval d'allures douces, pour les voyages.

qui præsunt, vendentes Dei dona et Ecclesiæ sacramenta. Ut igitur hujusmodi facinus quos coinquinat, et æquat prælatos et subditos non possit inficere quoquo modo, auctoritate Apostolica districtius inhibemus, ne quis archiepiscopus, vel episcopus, archidiaconi, vel officiales ipsorum a quoquam in abbatem electo pro benedictione, seu installatione, vel recipienda professione, ab eo, sub consuetudinis prætextu cujusquam, palefridum (2), seu aliud quidquam quocumque nomine censeatur, exigere, vel extorquere præsumat; vobisque sub prætextu hujusmodi exacta taliter ne præstetis interdicimus, quum non solum a malo, sed a mali sit specie abstinendum. Installationis quoque solemnitates fieri prohibentes adjicimus, ut archiepiscopi, et episcopi ea sint forma professionis contenti, quæ ab origine vestri ordinis noscitur instituta, cujus tenorem ad majorem evidentiam huic nostræ paginæ duximus inserendum: Ego frater abbas, Cisterciensis ordinis, subjectionem, reverentiam, et obedientiam a Sanctis patribus constitutam, secundum regulam Sancti Benedicti, tibi, Domine Episcope, tuisque successoribus canonice substituendis, et sanctæ Sedi, salvo Ordine meo perpetuo me exhibiturum promitto.(a)

minores et velociores; paraveredarii vero majores et agminales qui quando assumerentur ad evectiones. veredarii dicebantur, napinnot, in I. ult. C. eod.; 1. 50, C. Thedos. eod., apud Symmachum epist. 14, lib. VII, quod probat Cujacius ex epist. Juliani Aetio episcopo, χρήσητε σχήματι δημοσίῳ μέχρι τοῦ σρατοπέδου του ἐμου, καὶ ἐνὶ παριππω; id est : Uteris autem vehiculo publico usque ad nostrum cohortem, et uno parippo; et ut oniittam locos innumeros Capitul. et legum antiquarum, ac Cassiodori, 5, variar., certum est veram esse distinctionem Cujacii. nam et hodie majores equos vocamus, vulgo

Sancti Petri Vivi, Senon. abbati (a) et Conventui.

CAPUT II.

Cupiditati quorumdam, qui quasi columbas in templo vendentes facere solent exactiones et extorsiones turpes et pravas pro consecrationibus episcoporum, benedictionibus abbatum et ordinationibus clericorum, pravitatem hujusmodi intendendo defendere per consuetudinem longo tempore observatam, tam in Lateranensi, quam in generali Concilio fuit salubriter obviatum, consuetudine hujusmodi, quæ corruptela magis dicenda est, penitus reprobata, et statuto, ut nemo pro his sive conferendis, sive collatis, aliquid quocumque prætextu exigere, aut extorquere præsumat. Nos igitur utriusque concilii constitutionibus inhærentes, auctoritate præsentium firmiter inhibemus; ne quis pro benedictione, sive installatione abbatum, qui ad monasterii vestri regimen fuerint assumendi præsumat aliquid a vobis exigere aut prætextu cujusquam consuetudinis extorquere; vobis nihilominus indulgentes, ne quid inviti ob causas dare teneamini supradictas.

Pistoriensi episcopo.

CAPUT III.

Ad nostram noveris audientiam pervenisse, quod quum olim inter conventum monasterii Sancti Bartholomæi Pistoriensis ex parte una, et (b) abbatem sancti Joannis Parmensis ex altera, super eo quod dictus abbas præfatum monasterium sibi subesse dicebat, coram archipresbytero et conjudicibus suis auctoritate Apostolica quæstio verteretur; nominatus abbas, pendente lite coram judicibus memoratis, omne jus quod asserebat in prædicto monasterio se habere, ac idem monasterium tibi de facto, quum de jure non posset sicut convenit, non attendens quod ecclesiastica, ac monasteria distrahi nequeant sine vitio simoniæ, tanquam vile aliquid pro certa vendidit pecuniæ

quantitate, in ipsorum, et ejusdem monasterii præjudicium non modicum et gravamen. Postmodum vero tu, unde miramur plurimum et movemur, non considerans, cum quanta severitate Dominus de templo expulerit vendentes pariter et ementes, occasione hujusmodi venditionis a præmisso conventu juratoriam et fidejussoriam cautionem per violentiam extorsisti, ut venditionem ratam haberent eamdem, et contra eam de cetero non venirent, in eos qui contra venditionem ipsam venirent, seu consilium, vel auxilium super hoc conferrent eisdem, excommunicationis sententiam temeritate propria promulgando. Quare fuit nobis humiliter supplicatum, ut sicut venditionem sancti Thomæ Pistoriensis, sic et istam irritare misericorditer dignaremur. Nos ergo fraternitati tuæ deferre quantum cum Deo, et honestate possumus cupientes, devotioni tuæ mandamus, quatenus his quæ per te minus provide facta sunt in hac parte revocatis, provide per te ipsum, sæpefatum conventum a juramentis, et fidejussores eorum a fidejussionibus quas ab ipsis propter hoc diceris extorsisse absolvens penitus, et præfatam excommunicationis sententiam sine qualibet dilatione ac difficultate relaxans, ipsos occasione hujusmodi de cetero non molestes.

TITULUS II

DE MAGISTRIS (1)

CAPUT I.

Super specula, et infra (c).Quum itaque de singulis provinciis puellæ speciosæ ac virgines pro rege Assuero, qui beatitudo dicitur, per ancillas quæri debeant, et adduci ad arcem et moenia civitatis, et per manum Aggei mundum muliebrem accipere, necessariorum videlicet fulcimenta: volumus et mandamus ut statutum in Concilio generali de magistris theologis per singulas metropoles statuendis inviolabiliter observetur; decernentes insuper de consilio fratrum nostrorum ac districte præcipiendo man

(b) Abbatem S. Joannis Parmensis. Celebris abbatia in civitate Parmensi S. Joannis Evangelista, ordinis sancti Augustini.

(1) Ce titre est le 4e de la prima Compilatio et le se des Décrétales Grégoriennes.

(c) Hujus Decretalis tres sunt partes, una in cap.

Ecclesiæ benedicendæ cum sponsis, ibi reclamantes affirmant se nunquam in eorum matrimonium consensisse, audiri sponsis legitime probantibus contrarium non oportet, quum legitimis et ido neis testibus non debeat illarum simplex assertio prævalere. Sanè illis quæ benedictione recepta mox a sponsis aufugiunt ante carnis copulam subsecutam, asserentes se unquam in illos veraciter consensisse, sed metu illato compulsas verba protulisse consensus, licet animo dissentirent, non statim est audientia deneganda, sed de illato metu est cum diligentia inquirendum: et si talis metus inveniatur, qui cadere potuerit in constantem virum, erunt non immerito audiendæ.

Episcopo Esculano (a).

CAPUT III.

Tuis nobis litteris intimasti, quod P. civis Esculanus matrem cujusdam puellæ, quæ desponsata, et traducta etiam ab eodem ante novem annos ab ipso incognita debitum carnis exsolvit, jam secundo juravit ducere in uxorem mutuo interveniente consensu, dummodo id posset legitime adimpleri. Unde ipsis a te contrahendi licentiam

bantur a sacerdote, ut probatur ex epist. 3 Michaëlis Cerularii, lib. IV: Juris Græcorum, ¿tôì; dé lepeús ús xalapoüç éσtεpávwσev, id est, sin vero sacerdos tanquam puros coronaverit, et ex Harmenop. ad can. ultim, tit. 2, sect. 4, in quo monachi prohibentur tenere coronas nuptiales reçάvous yάuwv et Matth. Blastares, in cap. de matronii definit,wià oτepavwpxTos, matrimonium contrahi docet.

(a) Episcopo Esculano, vel Asculano, Ascoli. Dubium an sit Ascoli Marchia Anconitanæ in provincia Romana; an Ascoli regni Neapolitani, urbs suffraganea archiepiscopi Beneventani.

Si est Ascoli in provincia Romana, is episcopus ad quem rescribit Honorius erat Petrus I, 27 episcopus, ab anno 1210 usque ad annum 1222, vel Altegrunus eodem anno 1222, 28 episcopus, sive Nicolaus I, 29 episcopus, consecratus ab Honorio III, anno 1223 vel 24, qui vixit usque ad annum 1228.

Is qui desponsavit puellam, et deduxit in domum. suam, quæ ante novem annos incognita ab co decessit, non potest contraherc matrimonium cum matre; siquidem post septimum annum ex sponsalibns impedimentum publicæ honestatis nascitur; quia tunc recte contrahuntur sponsalia can. unico, 3, q. 1, et ante minor septennio censetur judicio carere, ut respondit Alexius Patriarcha in can. 3, sentent. synodal, év tážu yapetñs eis tòv οἶκον αυτὴν ἀνήνεγκεν : licet uxoris loco in domum ejus deducta sit. Unde hic frustra quæsitum fuerat an ejus que novem annos attigerat, et traducta fuerat matrem ducere possit qui illam desponderat. Traductio, seu deductio in domum, nuptiarum solemnitas erat. Nonius dicit innubere, id est transire; tunc enim puel'a desinebat esse in patris potes

cum instantia postulantibus, super boc nos consulere voluisti. Nos igitur consultationi tuæ breviter respondemus quod esse non potest matrimonium inter eos.

TITULUS II

DE FRIGIDIS (1), ET MALEFICIATIS (b). Episcopo, et magistro B. canon. Ambianensi.

CAPUT I.

Litteræ vestræ nobis exhibitæ continebant, quod quum causam matrimonii, quæ inter Mathildam mulierem, et Albericum virum ejus Attrebaten. diœcesis vertitur, vobis fuisset a bonæ memoriæ Innocentio Papa prædecessore nostro commissa, dicta M. proposuit coram vobis, quod quum jam octo annis elapsis dicto A. fuisset matrimonialiter copulata, et diu cohabitasset eidem, nunquam tamen licet esset viripotens ab eo cognita fuerat, sed adhuc integra permanəbat, eo quod prædictus vir ejus non habebat potentiam coeundi, quare petebat inter eos divortium celebrari. Prædictus vero A.

tate; quod tamen non semper verum erat: nam si sponsalia non præcesserant, in domum deductio non sufficiebat, 1. 8, ff., de ritu nuptiar., maxime si immatura esset, ut respondit Papinianus ex sententia Labeonis, in 1. quum hic status, § si quis sponsam, ff., de donat. int. vir. et uxor. Hic autem non quæritur an veræ nuptiæ sint, sed tantum sponsalia quæ sufficiunt ad justitiam publica honestatis, quod tamen concilii Tridentini decreto sublatum est, nec oritur impedimentum, etsi per verba de præscuti sponsalia facta fuerint ab impuberibus, ut declaratio censuit ad cap. de reformat., sess. 24.

(1) Ce titre est le 16e de la Compilatio prima et le 15e des Décret. Gréyoriennes.

(b) Propter frigiditatem, vel maleficium solvi matrimonium tandem decretum est: quod primum Ecclesia Romana non probabat; ita ut frigiditas nec impediret, nec solveret, quod abrogatum est per can. si per sortiarias 33, q. 1, si nempe impedimentum sit perpetuum, alias non quæ fuit opinio Hugolini contra eos qui Romanæ Ecclesiæ consuetudinem tuebantur, in cap. 2 et 3, hujus tit. in prima Compilat; quæ duo capita ideo in compilatione Gregorii prætermissa fuerunt, recepta generali Ecclesiæ Gallicana consuetudine, ut est in integra Decretali cap. 3, cod.; quam non etiam integram compilator apposuit in cap. 2, apud Gregor. Laurentius vero Glossator, ut tueretur morem Romanæ Ecclesiæ, eumdem locum habere contendit ubi dubitatur de frigiditate, et tunc qui non potest habere ut uxorem, habeat ut sororem, quod consilium non præceptum esse dicit Glossa: saltem triennium exspectari debet, Novella Justin. 22.