IN SERMONES HONORII III MONITUM I. Lectori benevolo primum monitum in Sermones Quomodo legere debeat. Ille qui nostrum Honorium legendo, jam ab Ordine Romano, aut a Libro Censuali, vel præsertim a Quinta Compilatione, idest, a forensibus ejusdem laboribus, in Sermones incidit, studio et consilio indiget, quasi in novam, et quidem prorsus ignotam regionem ingressus. Consilio alieno, inquam, ac studio proprio opus est ut tuto et secure pedem ferre possit inter virgulta et vepres, aut vepreculas, quæ sibi eunti obviam erunt. Sed posteaquam elaborare incœperit aliquantisper ad ista removenda et, ut oportet, quasi diducenda, nec multum quidem insudaverit, ipsi methodo dicentis et eloquentis brevi assuefactus, multum jucundabitur. De qua methodo sermocinantis Honorii III, quædam antea, in nostra generali Præfatione, in hujusce voluminis initio, attigimus, quum Primi Sermonis in Adventu analysim traderemus. Ad exemplar tibi sit nostra in his paginis, supr. col. xvi, expositio, ita ut in quocumque Sermone insequenti, primo loco rem seu materiam ab auctore sibi propositam quæras, deinde quomodo dividatur tota oratio, seu quæ sint ejusdem partes, postremo quæ et quot Christianæ propositiones, in decursu eloquii, explicentur ac probatione confirmentur. Sic etenim totam Honorii III doctrinam tenebis. Quod superest, quod est ultra, ad tempora pertinet in quibus vixit, et coætaneorum placitis accommodatur. Ante oculos ponamus, si libuerit, quod infr. col. 611, dicitur : Erunt signa in sole et luna et stellis. Sol autem, etsi multas habeat, quinque tamen magis insignes habet proprietates. Sol enim ignea naturæ est. Sol enim semper est in pleno lumine. Sol semper lucet in die. Sol non variatur per crementa vel decrementa. In sole nulla prorsus est macula. Hæc autem omnia ipsi Ecclesiæ competunt secundum statum futurum. » Sol igneæ naturæ est; et Ecclesia tunc erit accensa igne illo quem venit Dominus mittere in terram, sicut legitur in Levitico: Ignis enim in altari meo semper ardebit (Lev. vi, 12), qui ideo ibi accendetur, ut non solum dicatur ignis, sed caminus, juxta illud Isaiæ: Dixit Dominus, cujus ignis in Sion, et caminus ejus in Jerusalem (Is. XXXI, 9). Sol semper est in pleno lumine, et Ecclesia tunc habebit plenum lumen cognitionis divinæ, juxta quod Apostolus ait: Nunc cognosco ex parte : tunc autem cognoscam sicut et cognitus sum (I Cor. xiii, 12). Sol semper lucet in die; et Ecclesia ibi semper lucebit in die, juxta quod ait Zacharias propheta : Et erit dies una; non dies neque nox (Zach. xiv, 7), idest, non successio diei et noctis. Propter quod forte etiam Isaias inquit: Non erit tibi ultra sol, ad lumen per diem, nec splendor lunæ illuminabit te per noctem (Is. LX, 19). Quia non ibi erit talis successio, sed erit tibi Dominus in lucem sempiternam (ibid., 20). ◄ Sol non variatur per crementa et decrementa, et Ecclesia tunc non crescet vel decrescet, aliquibus intrantibus vel exeuntibus; unde Sancti in Apocalypsi clamant sub altare Dei: Vindica, Domine, sanguinem nostrum; et acceperunt divinum` responsum: Expecta modicum tempus donec impleatur numerus fratrum tuorum (Apoc. vi, 10, 11). Ecce in futuro erit complementum. Et ideo de cætero nec erit crementum nec decrementum. In sole nulla est macula, et in Ecclesia tunc prorsus nulla erit macula, quia per civitatem illam non transibit ultra Belial, eo quod non erit ibi ultra Satan neque occursus malus. Unde Dominus dicit: In die illa neque nubent, neque nubentur, sed erunt sicut angeli Dei in cœlo (Luc. xx, 35). » Doctrina Honorii nostri hæc est, quam italicis litteris notavimus. Quod autem de sole dicitur, illud totum non est nisi dicendi modus qui, nostris quidem temporibus parum accommodatur, sed in isto seculo decimo tertio non fuit insolens etiam | Billuart, ad majorem explicationem: expressivo quotidianæ conversationis. Ecce, paucis hisce verbis, clavem non adulterinam nos tibi tradidisse videmur, cum qua ad earum cognitionem te tuto ac secure transferas quæ in Sermonibus Honorii III, tanquam in arca, huc usque, recluduntur. II. De baptismo, in Sermone IV de Adventu (1). In Concilio Lateranensi quarto, ann. 1215, cap. Firmiter, sic ponitur de Baptismate: Sacramentum vero baptismi (quod ad Dei invocationem et individuæ Trinitatis, videlicet Patris et Filii et Spiritus Sancti consecratur in aqua) tam parvulis quam adultis in forma Ecclesiæ, a quocumque ritu collatum, proficit ad salutem. » Sed quali modo proficiat ad salutem, in Sermone laudato, Honorius III, evolvit, dum loquitur de septem attendendis, de quator renovationibus, de testibus et testimoniis, de speciebus quatuor. Quippe qui cætera de baptismate dicenda illis remisit qui de Theologia ex professo tractant. Sanctissimæ Trinitatis, Tract. de Baptismo, diss. 1, art. 1. Et hæc est vulgatissima definitio, ait Schouppe; Sacramentum a Domino institutum, in quo, per ablutionem exteriorem corporis sub invocatione SS. Trinitatis, homo spiritualiter regeneneratur, Tract. XI, c. 1, n. 24. Honorius definit, col. 643, infr.: Baptismus est tinctio in aqua Spiritu Sancto consecrata, sub forma verborum præscripta, videlicet: Ego baptizo in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. » Et corroborat auctoritate S. Augustini, dicendo: Si enim fiat ablutio sine verbo, non est baptismi sacramentum et inodus. Unde Augustinus: Verbo baptisma consecratur; detrahe verbum, quid est nisi aqua? Accedit verbum ad elementum et fit sacramentum. Unde est tanta virtus aquæ ut corpus tangat et cor abluat, nisi faciente verbo, non quia dicitur, sed quia creditur. » Notandum quod de sola aquæ tinctione mentionem faciat, non de immersione. Hæc enim animadvertitur Liebermann, Inst.theol. tom. II, tit. VI, part. II, n. 119 Materia proxima baptismi in ablutione consistit. Verum triplex est ablutionis genus, per immersionem, infusionem et aspersionem. Antiquitus ablutio immersione fieri solebat, et quidem ter in aquam mergebantur baptizandi; tum græca tum latina, constanter retentus fuit. Sic, inter theologos præstantissimus, S. Thomas habet, Summa, part. III, q. 66, de pertinentibus ad sacramentum baptismi, quod est de baptismate in genere; q. 67, de ministro; q. 68, de suscipienti-hicque ritus usque ad XIII sæculum ab Ecclesia, bus baptismum, quod est de subjecto; q. 69, de effectibus; q. 70, de circumcisione, quæ præcessit baptismum; q. 71, de præparatoriis, quod est 1o de catechizandis; 2o de exorcismis ante sacramentum. Sumptam sibi materiam aliter noster Honorius ordinat. De baptismate Joannis dicit; in sacramento septem attendenda enumerat; quatuor renovationes esse docet, tria testimonia, et quatuor species. Baptismus definitur a Catechismo Romano his verbis: Sacramentum regenerationis per aquam in verbo, › part. II, c. 2. Quidam addunt, inquit (1) Les Sermons de Sanctis sont plus spécialement ceux qui contiennent un exposé dogmatique, à raison même du sujet traité par Honorius, puisqu'il s'agit d'exposer la doctrine des mystères. Ceci s'applique surtout anx discours pour les fêtes de la Sainte Vierge. Mais le sermon pour le quatrième dimanche de l'Avent, qui fait partie des Sermons de la première série, est néanmoins exclusivement dogmatique. Le sujet est traité avec une grande élévation, une grande solidité de doctrine, et il est arrivé que l'esprit de l'orateur, s'élevant avec le sujet lui-même, son discours reste exempt des quelques défauts contemporains que l'on pourrait signaler ailleurs. Tel qu'il est, ce sermon est tout simplement admirable. Cependant, il ne faudrait pas croire qu'à première vue, on en aura compris toute la marche savante et l'enchainement habile. Il se trouve même certains développements, fort beaux, dont on n'aurait peut-être pas l'intelligence sans un commentaire. On lira, pour s'en Baptismi nomina varia apud Patres recensentur. Auctore Honorio, recte baptismus dicitur aqua refectionis, ut in Ps. XXII legitur, quia reficit animas spiritualibus gratiarum delectamentis, col. 644 infr. Et non minus recte vocatur multitudo aquarum propter multiplicem gratiam, quod legitur in Ps. XVII, ib. Forte non noverat Honorius quod scripsit Gregorius Nazianz., Orat. XL, in sanctum baptisma, omnes complectens, paucis verbis, denominationes quibus sacramentum illud in primæva Ecclesia donari consuevit : « Quemadmodum, inquit ille, Christus hujus, videlicet baptismi, convaincre, ce que dit Honorius, col. 645 et 646, de testimoniis baptismi. Nous avons donc écrit un commentaire, et ce qui paraissait obscur ou difficile cessera de l'être. Un travail plus complet sur Honorius théologien serait à faire et ne manquerait pas d'intérêt. Nous devons faire savoir au lecteur que la division des Sermons en alinéas ne vient pas de Honorius, ni même de dom Bottino. Elle a été faite, parfois un peu au hasard, pour les besoins de l'atelier, c'est-à-dire des compositeurs. Après cet avis, chacun reste libre de chercher dans l'alinéa suivant la suite d'une pensée développée dans un alinéa précédent, toutes les fois que le sens paraîtra l'exiger. Nous n'avons pas cru qu'il fallût attacher une importance absolue à ce qui n'avait que la valeur d'un détail. Le lecteur eût été bien autrement déçu si chaque sermon eût été poursuivi, du commencement à la fin, sans aucune coupure. dator, multis et diversis nominibus appellatur, ita ipsum quoque donum varia nomina sortitur : Donum dicitur quia iis qui nihil prius contulerunt, datur: gratia quia etiam debentibus; baptimus quia peccatum in aqua sepelitur; unctio quia sacer et regius, hujusmodi enim ea erant quæ ungebantur; illuminatio porro, quia splendor et claritas ; indumentum quia ignominiæ nostræ velamen est; lavacrum quia abluit; sigillum quia conservatio est ac dominationis significatio. > Juvat hic quoque, inter recentiores, Schram afferre, propter eruditionem. Baptismi nomen, inquit, a græca voce fluit quæ latine immersionem seu ablutionem significat. Quadruplex hujus nominis significatio apud Scriptores occurrit. Prima est litteralis, quo modo mersionem seu ablutionem, uti mox dictum est, significat. Secunda est ceremonialis seu legalis, quibus Judæi utebantur. Tertia est metaphorica seu figurata, unde baptismus subinde in S. Scriptura significat ablutionem, Luc. XII, 50; subinde martyrium, Marc. X, 38; subinde copiosam gratiæ Dei diffusionem, Act. I, 5; subinde diluvium universale figuram baptismi, I Petr. II, 21, subinde transitum maris Rubri, I Cor. x, 2. Quarta est sacramentalis, quam hic consideramus, et hoc modo spectatus variis nominibus in S. Scriptura exprimitur. A materia dicitur lavacrum, Eph. v, 26; a forma dicitur sigillum, signaculum, obsignatio fidei, sacramentum SS. Trinitatis, et fidei; ab effectibus dicitur lavacrum regenerationis et renovationis, Tit. v, 5, ablutio peccatorum, Act. xxII, 16, Vitæ novitas, Rom. vi, 4, sanctificatio, I Cor. vi, 11, Sepultura hominis cum Christo in mortem, Rom. vi, 4, circumcisio non manufacta, Coloss. II, 11; a cœremoniis dicitur vestimentum novum candidum, a S. Cyrill. Jeros., et unctio a S. Nazianzeno. › Antequam baptismi definitionem tradat Honorius, quid sit sacramentum generatim prius exposuit, et quæ sint in baptismate vel signum, vel res significata, infr. col. 643: Baptismus magnum sacramentum est. Sacramentum est sacræ rei signum, id est quando unum videtur et aliud intelligitur. Sieut in baptismo videtur aqua, et intelligitur gratia Dei. Nam sicut aqua lavat sordes corporis, sic et Dei gratia mundat peccata animæ interius. > Naturam demonstrat hujus sacramenti, col. 641 infr. Nam sunt, inter omnia sacramenta, quæ aut ad purificationem aut ad exaltationem humani generis instituit Filius Dei. Et baptismus est ad purificationem. De sacramentis in genere quoad ipsorum effectus producendos aliunde disserit, col. 612 Trial signa sacramentorum discernenda occurrunt. Sunt enim quædam sacramenta in quibus principaliter salus constat et percipitur, sicut aqua baptismatis, et perceptio corporis et sanguinis Christi. Alia sunt quæ, etsi necessaria non sunt ad salutem, quia sine his salus haberi potest, proficiunt tamen ad sanctificationem, quia his virtus exerceri et gratia amplior acquiri potest, ut aqua aspersionis, et susceptio cineris et similia. Sunt rursum alia sacramenta quæ ad hoc solum instituta esse videntur, ut, per ipsa, ea quæ cæteris sacramentis significandis et instituendis necessaria sunt, quodam modo præparentur et sanctificentur, ut circa personas in sacris ordinibus perficiendis, vel in iis quæ ad habitum Sacrorum Ordinum pertinent, initiantur, et cæteris hujusmodi. Prima ergo ad salutem, secunda ad exercitationem, tertia ad præparationem constituta sunt. › Quæ omnia non sunt accipienda, fatemur enim, absque ulla omnino notula animadversionis, non tamen censuræ. Nam sacramenta illa quæ non sunt ad salutem necessaria, veluti aqua aspersionis et susceptio cineris, non vocantur hodie, nec proprie sunt sacramenta, sed sacramentalia, apud recentiores theologos. Item de impositione vestitus clericorum aut religiosorum, Billuart et S. Thomæ verba sunt pensando. Quorum prior sic loquitur, Tract. de Sacram., diss. 7: ⚫ Sacramentalia dicimus propter aliquam similitudinem cum sacramentis, quatenus quum sacramenta causent gratiam justificantem, sacramentalia causant remissionem venialium. Sex sacramentalia communiter assignantur... Sacramentalia non remittunt venialia ex opere operato, sed ex opere operantis tantum, et per modum impetrationis. S. Thomas. part. III. q. 87: Triplici ratione aliquæ causant remissionem venialium: uno modo in quantum in eis infunditur gratia, quia per infusionem gratiæ tolluntur venialia peccata, et hoc modo per eucharistiam et extremam unctionem, in quibus confertur gratia, peccata venialia remittuntur; 2o in quantum sunt cum aliquo motu detestationis peccatorum, et hoc modo confessio generalis, tunsio pectoris et Oratio dominica operantur ad remissionem venialium peccatorum; 3° in quantum sunt cum aliquo motu reverentiæ in Deum et ad res divinas, et hoc modo benedictio episcopalis, aspersio aquæ benedictæ, quælibet sacramentalis unctio, oratio in ecclesia dedicata, et si aliqua alia sunt hujusmodi, operantur ad remissionem venialium peccatorum. › Quæ sunt vere et proprie novæ legis sacramenta, quæ vero non sunt nisi minus proprie, et ad simi litudinem, Honorius bene partitur, dicens: Prima ergo ad salutem, secunda ad exercitationem, tertia ad præparationem constitutæ sunt. » Unde baptismus a Christo Domino nostro institutus, differt a baptismate Joannis tibi traditur: • Prænuntiatum est in baptismate Joannis, qui primus dicitur baptizasse non in spiritu, sed in aqua. Unde ipse dixit: Ego baptizo in aqua; medius autem vestrum stetit, quem vos nescitis, cujus ego non sum dignus corrigiam calceamenti solvere.... Sola enim baptismus Joannis corpora abluebat, a peccatis vero non mundabat, col. 641. Non in solo baptismate Joannis, baptismus a Christo Domino institutus figurabatur, sed etiam per mare Rubrum et per lavationem in Jordane. Allegorice hic Honorius agit. Unde tibi licebit allegoriam ipsam, seu vestimentum orationis hinc ponere et hinc propositam in hoc loco doctrinam, uti in Monitu, supr., docuimus. Verbis italicis notabimus solam doctrinam: ‹ In mari Rubro mortui sunt Ægyptii et evaserunt Hebræi. Mare Rubrum significat baptismum quia, sicut in mare Rubro submersus est Pharao, ita in baptismo submergitur diabolus, ita ut non dominetur in baptizatis, nisi ipsi se voluerint ejus dominio mancipare.... Currus Pharaonis sunt vitia et peccata; exercitus ejus sunt dæmones; quæ omnia subvertuntur in mari Rubro, quia omnia peccata destruuntur in baptismo quantum ad hominem baptizatum, quia peccatum non potest dominari in eo. Mare Rubrum significat baptismum propter abundantiam gratiarum; mors Egyptiorum abolitionem peccatorum, liberatio Hebræorum salutem Christianorum, col. 644. Septena lavatio in Jordane, qui interpretatur descensus, idest humilitas, hæc est. Prima extra corpus, renuntiatio exteriorum; secunda circa corpus, mutatio habitus; tertia in corpore, mancipatio membrorum in obsequium Christi; quarta et quinta, cavere in prosperis verba jactantiæ, in adversis verba impatientiæ; sexta et septima in corde contemnere propriam voluntatem et sententiæ suæ non præsumere defensionem. Considera hæc omnia in Domino Jesu. De prima: Factus pauper quum essel dives. De secunda: Pannis eum involutum.... Per lavationem septenam mundatur leprosus, et per septiformem Spiritus Sancti gratium sanatur, quæ etiam in Domino Jesu Christo plenissime inve nitur, col. 650. De septem quæ sunt in baptismate attendenda, ita fert pagina nòstra 641 infr.: « Septem sunt.... Institutio, causa institutionis sacramenti, res sacramenti, forma, modus administrationis, et unde efficaciam habeat. Dicit septem, et sex tantum numerantur. Quo in loco, manifestus error apparet, et ita corrigere debes: Institutio, causa institutionis, sacramentum, res sacramenti, etc. Verbum sacramentum, male mutatur in sacramenti. Virgula male expungitur post verbum institutionis. Librarius, idest amanuensis in culpa est. Quod amplius ipse textus probat, dum sine mora sensum assignat cuique verbo, nempe 1o institutio, 20 causa institutionis, 30 sacramentum, 4o res sacramenti, etc. Institutio legitur in Matth. XXVII, 19: Ite, docete omnes gentes, baptizantes eos. Addit Honorius: Quæ in nomine Trinitatis præcipiuntur. Nam, etsi S. Thomas putat Apostolos olim, ex dispensatione, ad majorem nominis Christi commendationem, in solo Christi nomine sine expressa invocatione ss. Trinitatis baptizasse, communior est sententia theologorum quæ tenet ab Apostolis baptismum iu solo Christi nomine, sine expressa invocatione ss. Trinitatis, collatum non fuisse. Persequitur Honorius: Et causa institutionis triplex, quia in triplici remissione consistit, scilicet peccati originalis, ignorantiæ et infirmitatis,» col. 641. Quod paulo diffusius enucleatur, col. 643: Triplici de causa, inquit, institutus est baptismus, videlicet ad peccatorum mundationem [et non tantum originalis peccati], ad gratiarum infusionem [qua nos illuminamur et ignorantiæ spiritualis remissionem accipimus], et ad regni cœlestis aperitionem [non amplius obstante nostra imbecillitate aut infirmitate]. Ad peccatorum mundationem, ut per baptismum fieret generalis remissio originalis actualisque peccati. [Et probat quod unum et alterum remitti debet]: De peccato originali dicit Apostolus: Sicut per unum hominem peccatum intravit in mundum, et per peccatum mors, ita et in omnes homines pertransiit, in quo omnes peccaverunt. De actuali peccato dicit Joannes in Epistola Si dixerimus quod peccatum non habemus, nos ipsos seducimus, et veritas in nobis non est, quia in multis offendimus omnes. Unde Zacharias: In die illa erit fons patens... in ablutionem peccatorum. Baptismus dicitur fons. » Non inermis quidem ac nudus nobis videtur ille vir theologus aut orator sacer, qui sic dividendo et partiendo docet, qui definitiones profert, nihilque ambiguum relinquit, cujus eloquium quasi nutritur S. Scripturarum lacte et vino. Illum audiamus de remissione ignorantiæ, seu de gratiarum infusione dicentem, quae est secunda baptismi causa. Ad infusionem gratiarum baptismus est institutus, ut per ipsum multiplex gratia Christianis concederetur..., quia reficit animas spiritualibus gratiarum delectamentis; dum Christianus post baptismum spiritualiter et invisibiliter nutri Nunc sciendum remanet qualiter fit remissio infirmitatis quæ est tertia causa baptismi et idem sonat ac aperitio cœlorum. « Quadripartita est gratia Dei, ait Honorius. Prima est operans, se-, cunda cooperans, tertia confirmans, quarta remunerans. Per primam a peccatis revertimur, per secundam Dei adjutores efficimur, per tertiam in bono opere confirmamur [ita ut jam non simus infirmi], per quartam in æternam beatitudinem remuneramur, ad regni cœlestis aperitionem (sic legendum). Sicut legimus in Evangelio, quod baptizato Domino cœli aperti siat super eum, Ezechieli quoque, juxta fluvium, cœli aperti sunt, ut talibus exemplis ostenderetur regna coelestia baptizatis aperta esse.» Omnis illa de triplici causa baptismi disputatio non est laude indigna, tum propter sermonis, ordinem, tum propter perspicuam claritatem, tum propter soliditatem, tum propter oratorium modum. Quod est tertio attendendum, < sacramentum triplex, quia in aqua, oleo et igne. Illud respondet q. 73, part. III, apud S. Thomam: De præparatoriis et quæ simul concurrunt cum baptismo. Nihil præterea de unctione, vel de exorcismis, vel de igne seu de candelis, Honorius loquitur. Sed de baptismo in igne inter species baptismi quædam habet, ubi dicetur infra. Quorumdam errores circa baptismi materiam perbelle perstringit Schram, c. XIV, no 936, Inst. theol. Aquam in baptismo rejecerunt Ascodrutæ, Archontici et Cajani, teste Irenæo; item Quintilliani, item Manichæi et Pauliciani, et nonnulli Waldenses, qui ignem pro materia baptismi adhibebant; Herminiani umbilicos infantium comburebant, teste Philastrio; Cathari, teste Egberto Bunnensi, Copti etiam ignitas cruces brachiis inurebant; Flagellantes dicebant unumquemque per proprium sanguinem flagellis expressum baptizari debere; alii hæretici, in casu necessitatis liquorem quemlibet sufficere; circa ann. 751, nonnulli in solo vino baptizabant; in Norwegia aliqui, in defectu aquæ, in cerevisia baptizabant; Marcosii, Secta Gnosticorum, teste S. Epiphanio, oleum aqua temperatum, et nonnulli, teste Egberto Eboracensi episc., aquam vino mixtam in baptismo adhibebant. Hæc pro curiosius in omni re inquirentibus, et ad aurium delectationem traduximus; ad Honorium vero jam revertimur. Res sacramenti [alii effectum vocant] justifi. catio est hominis, tam exterioris, quæ in triplici prædictorum peccatorum remissione consistit, quam interioris, quæ in triplici constat virtutum suceptione id est fidei, spei et charitatis. Nempe intelligit per peccatum originale hominem esse alienum a Deo, et hic est defectus relationis exterioris. Per ignorantiam, pariter homo est alienus a rebus divinis, quas nescit, et hic est quoque defectus in relatione exteriori. Per infirmitatem, rursus homo constituitur alienus a mediis adhibendis, quibus finem sibi propositum assequeretur, et defectus etiam demonstratur relationis exterioris. Unde ista hominis justificatio exterior, non est quæ tantum imputatur, quasi non esset in homine, sed quæ ad relationes pertinet sive erga Deum, sive erga res divinas, sive erga media. Et illius quidem, inquit, [id est justificationis exterioris] visibile sacramentum est causa. » Superius dixit de causa baptismi, hic de causa justificationis exterioris. Neque confundere debes. Istius vero [id est justificationis interioris] sacramentum est signum, suscipiendæ quidem in parvulis, jam vero susceptæ in adultis. Sic circumcisio Abrahæ signaculum erat justitiæ jam ex fide susceptæ. Sequitur venusta et brevis allegoria. Fides sicut piscis in aquis baptismi nutritur. Spes ad superna evolat, sicut oleum supernatat. Charitas sicut ignis accendit. Nam in his tribus, in aqua, oleo et igne, est sacramentum, ut antea dixit. Omnes norunt primis Ecclesiæ sæculis, ait Schouppe, baptismum frequenter figurari per piscinam seu vivarium, ubi Christus, mysticus iztús, seu piscis, cum omnibus fidelibus tanquam in elemento suo habitaret. Est enim xúc acrostichis vocabulorum Ἰησοῦς χριστὸς θεοῦ ὑιος Σωτήρ, Jesus Christus Dei Filius Salvator. Et Tertullianus dicit : Nos pisciculi secundum ixov nostrum Jesum Christum, in aqua nascimur, nec aliter quam in aqua permanendo salvi sumus. Quartum attendendum in baptismo, non est nisi forma. De qua, hæc solummodo : « Forma; ista sunt verba Ego baptizo te in nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti, vel sua æquipolentia in alia lingua. » Sextum attendendum est modus. Sub quo nomine de ministro sacramenti agit.« Modus administrationis triplex; alius secundum baptismi institutionem qui ad solos sacerdotes; alius secundum necessitatem, et hujus primo ad eos qui ad altare ministrant sacerdotibus, inde ad cæteros omnes pertinet. At gravis oritur de ministro quæstio quam paulo infra cum omni diligentia expendit. Totam hanc paginam sine oflensione in alio aliquo |