Sayfadaki görseller
PDF
ePub

Dominus Cancellarius mihi dixit rem esse certam et decretam de Abbatia tibi conferenda, quin et pecuniam jam tum numerari. Cæterum ipsam collationem tantummodo dilatam esse, dum publicaretur ea, quæ sub manibus est, ordinatio Monasteriorum. Etiam Dominus de Hart mihi scripsit, Præposituram esse sibi quidem promissam, nondum tamen reapse datam.

Pro doctissimis tuis dissertationibus gratias egi aut ago.

Domino Vicecancellario quæ destinata a te fuere litteræ, inscriptionem habuere quæ mihi non satis convenire visa est; itaque putavi Dominum Wagnerum rectius facturum si non traderet, aliasque exspectaret, hac forte inscriptione: «A Son Excellence Monsieur Hugo, Ministre d'État et Vice-chancelier de

S. A. E. Hanover. »

Litteras adjunctas remitto, gratias agens pro communicatione. Non omitto, data occasione, dicere quam fueris ad redeundum Ienam, oblatis honestis'simis conditionibus, sollicitatus.

Vellem Dominus Abbas Calixtus et alii, qui irenicum negotium juvare volunt, quæ forte inter legendum observant loca ipsorum adversariorum et rigidiorum instituto faventia, annotent. Spes est, cura Serenissimi Electoris Brandeburgici, rem porro promovendam esse. Quod superest, vale et fave.

LEIBNIZIUS.

LXXIII

LEIBNIZIUS AD FABRICIUM, THEOLOGUM HELMESTADIENSEM,

Ex autographo prius edito, quod nunc etiam in bibliotheca Hanoverana servatur.

Hanoveræ, 20 sept. 1698.

Non satis scio an sim in ære tuo litterario, nam aliquot septimanis fui distractissimus. Litteras Halis accepi a Domino Franco, quibus significat, quæ ipsi scripseras miserasve Lipsia (ubi et a me quædam significaveras) perijsse, nec fuisse perlata. Puto idem ipsum significasse tibi, ut judices an ab amico justo curiosiore, an alia ratione litteræ fuerint interceptæ.

Serenissimus Elector Brandenburgicus irenicum negotium promovere pergit, speramusque plura in eam rem, quæ significare non intermittam.

Interea utile erit notari subinde inter legendum occurrentia forte loca utrorumque adversariorum, tum etiam nostrorum rigidiorum, quæ favere videbuntur: nam his in rebus plurimum valent argumenta ad hominem. Nuper nactus sum Brerlæi Pontificij Angli librum, cui titulus: Apologia Protestantium pro Romana Ecclesia, ubi nostrorum loca suis faventia adducit. Vellem etiam similia inter nostros et Reformatos haberentur. Quod superest, vale faveque.

LEIBNIZIUS.

P. S. An neminem nosti qui habeat librum Jac.

Payva Andradii

Explicationes orthodoxæ de controversis religionis capitibus, quem refutavit Chemnitius in Examine Concilii Tridentini. Mihi olim lectus est, sed ab eo tempore rursus non occurrit. Erat in auctione Albertina Lipsiæ, sed disparuit, quum emi juberetur.

LXXIV

LEIBNIZIUS SCHMIDIO S. D.

Ex autographis editis a Veesenmeyer et in publica auctione Dni Libri a Dno Philips emptis denuo inspexit Foucher de Careil.

Hanoveræ, 27 septembr. 1698.

Gaudeo id, quod tamdiu ac toties fuit promissum, tandem venisse ad effectum. Scilicet Serenissimorum Ducum enixa voluntas non est me passa dubitare, sed moræ unde natæ sint nosti; quarum tamen causæ rem differre, sed non auferre po

tuere.

Impedimenta Domino Abbati Molano oblata creberrima fecere ut responsio ad scriptum germanicum olim vobis communicatum nondum fuerit expedita; in eo tamen est ut expediatur. Interea appendix illa de absoluto decreto supervenit, de qua vestram sententiam exspecto.

Hæc potes Serenissimo Duci cum devotissima a me significatione indicare coram. Ego spero adesse intra paucas septimanas. Fasciculum irenicum a Domino Calixto communicatum adhuc apud Serenita

tem Suam esse puto, ac me illic inventurum spero. Vale, et fave.

LEIBNIZIUS.

P. S. Gratum mihi erit responsum Regis Electoris circa directorium ecclesiasticum, quod ad vos nondum enim vidi.

pervenisse memoras;

LXXV

LEIBNIZ A BOSSUET.

Original autograpbe inédit de la bibliothèque royale de Hanovre.

Hanovre, 6/16 octobre 1698 (1).

Monseigneur,

Ayant eu l'honneur de voir monsieur du Héron, envoyé de France, et voyant par là le commerce ouvert en quelque façon, j'ay songé d'abord à vous, puisque ce ministre a la bonté de vouloir se charger de cette lettre. J'ay creu qu'il estoit de mon devoir de profiter d'une occasion propre à vous marquer la persévérance de mon zèle et de ma vénération, depuis que l'interruption des correspondances a presque privé monsieur l'abbé de Loccum et moy de l'espérance d'obtenir vos esclaircissemens sur un poinct de conséquence. Nous avons bien creu que vous aviez eu de grandes raisons, Monseigneur, de ne vouloir

(1) Nous devons noter une mention importante ajoutée par Leibniz en tête de cette lettre, et qui prouve combien ce commerce diplomatique était surveillé de près et soumis à l'examen du duc. Cette mention est la suiante: «A M. de Meaux ist Nicht abgegangen: n'est pas partie. » N、 E.

pas vous expliquer. Mais il nous a esté sensible cependant de ne pas pouvoir jouir des lumières du plus grand controversiste que le party de Rome ait aujourd'huy, d'autant plus que celles que nous en attendions avoient esté le fondement de nostre communication que vous aviez souhaittée. Un ancien jurisconsulte dit: Qui tacet non quidem ideo consentit, sed tamen verum est eum non negare. C'est toute la conséquence que nous en avons pu tirer. Je ne sçay si ces raisons ont cessé, mais nous concevons aisément que tant d'autres travaux importans survenus ne vous ont point laissé le temps de ces matières. Le soin de réprimer les abus des mystiques a esté digne de vous. La matière est de saison, et la maladie, régnante: une prétendue secte de piétistes donne presque autant d'exercice à nos théologiens que les quiétistes en donnent aux vostres. Il est vray qu'il faut prendre garde de ne pas toucher à la véritable dévotion en arrachant l'yvraye. Mais il y a des excès si grands qu'on ne sçauroit les dissimuler. Tel paroist ce qu'on dit de vostre madame Guyon. Je me souviens avoir vu des vers mystiques allemands assez bien faicts et imprimés plus d'une fois avec approbation dans le pays héréditaire de l'Empereur, mais qui me paroissent contenir des doctrines dangereuses, et où, sous un beau semblant, en parlant de repos, d'abandon et d'union avec Dieu, il paroist qu'on va à anéantir subtilement l'immortalité de l'âme et à favoriser une opinion semblable à celle de ces péripatéticiens averroïstes de jadis et de ces philosophes anciens qui paroissoient croire que l'âme ou l'intellect agent se perdoit dans l'océan de la Divinité. Pour ce

« ÖncekiDevam »