Comparitio procuratorum Rmi et Illmi D. Ottonis Truchsess S. R. E. cardinalis et episcopi Augustensis.

mi

Conc. 115 f. 67. Cf. Theiner 1, 30; Conc. Trid. 1, 352.

15

Post celebrationem suprascriptae primae sessionis die mercurii 16. eiusdem mensis decembris comparuerunt coram Rmis et Illmis Dnis praesidentibus et legatis procuratores Rm et Ilmi D. Ottonis Truchsess tit. S. Balbinae S. R. E. presbyteri cardinalis et episcopi Augustensis. Qui procuratores sunt Rdi Di Arnoldus canonicus Augustensis 20 Germanus et Claudius Iaius Sabaudiensis societatis Iesu. Fuerunt excepti ab ipsis Ris et Ilmi legatis hilari vultu cum magna ipsius Ri cardinalis Augustensis commendatione etc. 6

mi

a Al. Rex.

b Nonnisi in Conc. 62.

Conc. 115 et 123 Martinus.

d Al. Valascus.

1 Franciscum Vargas a Carolo V ad concilium destinatum esse, scribit iam die 5. martii 1545 Poggius nuntius Farnesio cardinali e Vallisoleto (Druffel, Mon. Trid. n. 6 p. 16), cum per verba el fiscale del consilio reale nonnisi Vargas significetur. De quo varia in primo vol. huius operis. Vide etiam Michael le Vassor, Lettres et mémoires de François de Vargas, Amsterdam 1699.

2 Ioannem Velascum, auditorem cancellariae Vallisoletanae, Carolus V, Poggio in iisdem litteris teste, una cum Varga Tridentum mitti iussit. Druffel 1. c.

3 Hic in indice generali Conc. 44 f. 364′ habet nomen Hieremias de Hieremiis, sed de cetero prorsus ignotus est.

4 Non 15., ut habet Theiner 1. c.

5 Non Arnoldus, sed Wolfgangus Andreas von Kötz. Vide supra p. 441 adn. I.

6 De concessa his procuratoribus cardinalis Truchsess voce consultiva vide supra p. 444 adn. 2. Recedente tamen brevi post a Tridento Wolfgango Andrea totum munus in Claudio Jaio remansit. Conc. Trid. 1, 397 1. 18.

ვნნ.

Acta sacri concilii Tridentini sub Paulo III post primam sessionem. Agitur de praeparatoriis ad celebrationem concilii.

Congregatio prima generalis sacri concilii Tridentini post sessionem primam. 18. Decembris 1545.

Conc. 44 f. 87-94, manu Mass.; Conc. 115 f. 69. Ex parte apud Raynaldum 1545 n. 43; Le Plat 3, 291/292; Theiner 1, 31/32.

In nomine D. N. Iesu Christi. Amen. Amen. Anno salutis 1545, indictione 3., die vero veneris 18. mensis decembris, Pontificatus Sancti in Christo patris et domini nostri, Di Pauli div. providentia Papae tertii, anno 12., Tridenti in aedibus solitae residentiae Rmorum et Illmorum Dnorum sacri concilii praesidentium et Apostolicorum de latere 5 legatorum, in aula ad congregationes habendas deputata, hora circiter 22. habita fuit congregatio prima generalis omnium patrum ipsius concilii post celebrationem primae sessionis seu aperitionis concilii. In qua quidem congregatione Rmus et Illmus D. card. de Monte praesidens et legatus legit ac recitavit ad invocandum Spiritus Sancti numen infrascriptam orationem, viz. Adsumus Domine Sancte Spiritus etc.1 | 87v 10 Qua oratione absoluta idem Rmus et Illmus D. praesidens hortatus fuit patres, ut disponerent se extrinsece et intrinsece ad hoc sanctum opus celebrationis concilii peragendum. Deinde lecti fuerunt 17 articuli, in quibus ipsi Rmi et Ilmi Dni praesidentes proponunt patribus, quae necessario requirantur et discutienda videantur ad concilium. ordinandum, his verbis, viz 2.

15 Plura discutienda videntur ad concilium ordinandum; quaedam sunt extrinseca, quaedam intrinseca.

20

b

1. Ante omnia elaborandum est, ut componamus nos ipsos et personas nostras in vita et moribus et studeamus placare Deum precibus, ieiuniis, eleemosynis et aliis piis operibus.

2. Ut episcopi et sacerdotes saltem semel in hebdomada celebrent missam.

3. Ut familiares nostri sobrie, caste, pacifice et sancte vivant; numerus eorum 88r non sit excessivus.

4. Ut statuatur dies ad celebrandam missam3 in qualibet hebdomada in collegiatis ecclesiis cum aliqua indulgentia pro celebrante et interessentibus, prout servatum fuit in recentioribus conciliis.

5. Ut concilium sit securum et liberum in veniendo, manendo, recedendo et sententiis dicendis.

a Numeri non habentur nisi in Conc. 115.

b Codd. habent declarandum; sed praeferendum mihi

videtur elaborandum, ut legitur apud Seripandum (Döllinger 1, 12) et in Mass. diario, Conc. Trid. 1, 354.

1 Prout supra p. 516 l. 3 sq.

2 Articuli, qui sequuntur, habentur manu Massarelli scripti, sine numeris ordinariis, in Conc. 44 f. 87-89; item in Massarelli diario primo, Conc. Trid. 1, 354/355. In tom. Conc. 115, qui postea e tomo 44 descriptus est, prior pars munita est numeris 1-17, posterior pars, in qua modus loquendi aliquantulum mutatur, numeris caret, ita tamen, ut facile videas, a Massarello verba originalia propositionis afferri. Eosdem articulos habet etiam Seripandus (Döllinger, Berichte und Tagebücher 1, 12/13), et 17 priores quidem eodem

modo ac Massarellus; in parte posteriore ordinem a Massarello observatum mutavit, numerando tres alios articulos (18-20), retinendo tamen in omnibus verba a Massarello data, ita ut ne tantillum quidem differentiae remaneat. Reiicienda erga sunt, ut optime iam fecit Merkle in Conc. Trid. 1, 6 adn. 2 et 355 adn. 2, quae Druffel (Mon. Trid. p. 250 adn.) de his articulis disseruit. De quibus referunt etiam Severolus in Conc. Trid. 1, 6 et Pratanus apud Le Plat 7 ps. 2, 5. 3 Hoc est, missam quandam particularem, concilio celebrando adaptatam. Vide infra n. 368.

ea

88V

6. Ut fiat provisio eorum, quae pertinent ad sustentationem nostram et sunt humano victui necessaria.

7. Ut honesto pretio conducantur hospitia atque honesto pretio vendantur et emantur res. 8. Ut statuantur magistratus ad ius dicendum continendumque in officio bonos, malos vero puniendum.

9. Ut deputentur officiales concilii prout sunt abbreviatores, secretarii, advocati, promotores1, aliqui cantores, aliquis impressor.

10. Ut conducatur etiam aliquis medicus insignis.

11. Ut constituatur aerarium a Sanctissimo D. N. pro multis et variis et necessariis expensis ordinariis et extraordinariis, quas fieri continget. 2

12. Ut in loco, in quo habentur sessiones, distinguantur sedilia pro | praelatis secundum dignitatem et gradum cuiuslibet, et pro oratoribus principum laicis, qui non sunt admiscendi cum praelatis indutis pluviali et mitra.

13. Ut statuatur ordo omnium sedentium in concilio, ne oriantur contentiones inter eos cum scandalo laicorum.

14. Ut declaretur, quae personae sint admittendae ad dandam vocem consultivam vel deliberativam vel utramque.

5

IO

15

15. Ut in qualibet sessione sit unus concionator, et qui voluerit subire onus, det nomen. 16. Ut materiae, de quibus erit tractandum in congregationibus et sessionibus, examinentur prius et decernatur, quomodo et qualiter et per quos erunt examinandae. 20 17. Ut statuatur, quid agendum sit in hac prima sessione futura3.

Super his omnibus poterunt patres cogitare et in congregatione (quae si placet fiet die martis proxime sequenti) dicere sententiam. Hortamur autem omnes in Domino quanta possumus caritate, ut cogitent, quale sit hoc concilium et propter quid sit indictum, quam reverentiam habere debeamus erga Sanctum patrem et dominum nostrum, 25 Dnum Paulum Pont. Max., quantum etiam deferre invictissimo Imperatori, 8yr Christmo regi et aliis Sermis | regibus catholicis, quae ratio sit habenda absentium, praesertim eorum, qui fortasse sunt in itinere: ut propterea nihil praecipitanter agamus, sed omnia cum moderamine et temperamento condecenti. Reliqua suppleat prudentia et pietas consulentium.

Proposuerunt item ipsi Rmi et Illmi Dai praesidentes considerandum patribus, utrum a dogmatibus fidei vel a reformatione incipiendum sit in materiis ab ipso concilio pertractandis 3. Quae omnia a patribus laudata et approbata fuerunt".

30

Deinde Venerabilis sacrae theologiae magister frater Hieronymus ab Oleastro ord. Praed. comparuit in ipsa congregatione nomine Seri regis Portugalliae, dirigensque 35 verba sua ad patres locutus fuit in hanc sententiam, viz.

Oratio habita a fratre Hieronymo ab Oleastro ord. Praed. in praesentatione litterarum Sermi regis Portugalliae. 4

Audierunt quondam, praestantissimi concilii moderatores sacerque senatus, qui et 40 illius immaculatae sponsae Domini (ecclesiam dico) personam geritis et imaginem ad

Druffel paulo supra exposuerat, quod re ipsa liquet, verba Proposuerunt etc. non ad legatorum propositionem pertinere, sed Massarelli esse, qui refert, quae facta sunt. Insuper eadem verba paucis mutatis inveniuntur in duobus aliis Massarelli diariis (Conc. Trid. 1, 430 et 469; cf. Theiner 1, 31 adn.), nec ulla apparet ratio, qua legati ad id faciendum commoveri potuerint, quod eos fecisse Druffel suspicatur. (Vide infra ad n. 368 sub articulo 21.) Addit praeterea Massarellus 1, 469 1. 17, de hoc capite varie responsum esse, donec episcopo Hipporegiensi auctore conclusum sit, rem ad aliam congregationem differendam esse. Quod item de petitione suffraganei Maguntini et episcopi Bellicastrensis factum esse addit, sc. ut in rebus agendis a concilio aliqui viri docti theologi admittantur, qui extra concilium sunt.

Edita apud Martene-Durand 8, 1061; Le Plat 3, 292; ex parte apud Raynaldum 1545 n. 44.

gor

vivum repraesentatis, audierunt, inquam, patres nostri in illa captivitate Aegyptiae fornacis detenti, quod visitasset Dominus filios Israel, et proni (Scriptura teste) ceciderunt in terram 1. Audivit et nuper Sermus (Ioannes | Portugalliae III rex)* praesentis 89v concilii non vera et indubitata nuntia, sed rumores. Et quis iam digne fari queat, quid 5 gaudii quidve laetitiae regium ac Christianum pectus possederit? Immensas Deo gratias referens, quod tandem suorum sortem misertus plebem suam visitare dignatus est 2, nec mirum. Si enim Iudaei, quod eorum corpora temporalia eruenda essent captivitate, tanta laetitia illo iucundissimo Dei nuntio affecti sunt, ut proni adorarent, quare non potius Sermus princeps, spe futuri concilii concepta, quo non corpora sed mentes deci10 pientium et deceptorum hominum liberanda speret a potestate tenebrarum? Quamobrem totus laetus totusque iucundus non solum palmas suas extendit ad superos, sed quam celerius potuit oratores suos ad vos parare decrevit, qui vobis gaudium eius de concilii inceptione afferrent et promptissimi animi erga fidem et ecclesiam insignia perferrent. Sed eius ardens animus moras non valens ferre, dum solemniores parat, nos interim 15 tres religiosos Dominicani instituti ad vos praemisit, ut pedibus Sanctissimi Pontificis osculatis prius datisque ad eum litteris 3 ad vos tandem veniremus, quibus et litteras dedit, quae eius animum vobis aperirent, et mandata, quae eius intentionem apud vos explicabunt. Ait namque, hoc concilii | opus esse tam debitum tamque necessarium tempori, quo fit et rebus in eo tractandis, ut non sine Dei numine putet illud esse 20 indictum, ut eo et perversa dogmata, quibus totus flagrat orbis locis tam periculosis, quibus magna celeritate obviam iri opus est, destruantur, et mores, qui paene decidisse videntur, ubique reformentur. Ipse autem propter iniunctum munus regium, quo eius effectum procurare tenetur, maxima laetitia afficit[ur], videns tam felicia eius initia. Et quoniam periculum ob oculos vestros est, Patres, et vos in loco et via, quibus illis 25 mederi potestis: precatur affectuose, ut ea maturitate, eo consilio, ea denique prudentia cuncta tractetis, qualibus tam seriae res tantique momenti tractandae sunt. Ad quae penetranda Spiritus ille divinus desuper illabetur, qui corda vestra illuminabit, ut quae sunt vera, quae iusta quaeque pudica decernatis. Sed (proh dolor) aliis sociis itinere praepeditis, ne, qui tam piissimi regis affectum ad vos deferret, deesset, ego solus evasi, 30 qui haec ipsa vobis laeta nuntia nuntiarem. Indicabo itaque vobis, Patres, cum Sermi regis affectum, tum totius regni non excidium, sed firmissimam fidem, non reipublicae disturbium, sed summam tranquillitatem et pacem. Nam etsi nullum (aut parvum) orbis dominium sit, in quod venenata sua dogmata nebulones isti non effutirent, mirum gov tamen est et Dei peculiari ergaa illud regnum custodiae ascribendum necnon Christianissimi 35 regis industriae, ut ad nos huius Lutheranae haeresis, quae nunc totum occupat orbem, nec scintilla pervenerit. Valete ergo, sanctissimi Patres, et pro tam piissimo et de fide et de ecclesia tam benemerito principe incessanter orate. Dixi.

Qua oratione absoluta Rms et Ilmus D. card. de Monte praesidens et legatus praefatus requisivit patres, an placeret legi praefatas dicti Sermi regis Portugalliae litteras, 40 cumque ab omnibus responsum fuisset: Placet, litterae ipsae alta et intelligibili voce lectae fuerunt. Quarum tenor talis est, viz.

[Supra n. 319].

Litterae Sermi regis Portugalliae ad sacrum concilium Tridentinum.
Ioannes Dei gratia. . . . Cum earum rerum
Datum Eburae 29. iulii 1545

.

..

45

Litterarum autem scriptarum ad Summum Pontificem ab eodem Serm rege Portu- 91V galliae, de quibus ipse frater Hieronymus in sua oratione meminit, tenor sequitur et est talis: Litterae regis Portugalliae ad summum Pontem super celebratione sacri concilii.

Sanctissimo in Christo patri.

50 die inlii 1545 [Supra n. 318].

Edd. Portugalliae rex Ioannes III.

a Codd. quia, unde Raynaldus hanc partem mutavit in: qua illud regnum custodit providentiae.

Ms. habet 20., vide supra p. 424 adn. 3.

94r

Responsio sanctae synodi ad propositionem nuntii SerTM regis
Portugalliae.

Quibus litteris lectis Rm et Illmus D. card. de Monte praesidens et legatus praefatus respondit consensu et approbatione omnium patrum, sanctam synodum gratissimo animo audivisse litteras Seri regis, cuius studium et pietatem in defendenda propa- 5 94 gandaque Christi fide, | et observantiam erga ecclesiam catholicam omnibus esse compertam; de animo autem Mtis Suae propenso in promovendis iuvandisque sacri concilii rebus Deo imprimis ac M Suae regiae gratias agere. Ipsius vero fratris Hieronymi praesentiam patribus carissimam esse ob eius religionem et doctrinam etc. 1

a

Postea idem Rms card. de Monte excusavit se, quod prius recepisset mandatum 10 oratoris Caesaris legendum in synodo, de quo audierat a nonnullis dictum, id minime licere privatim agere; id tamen sibi iure praesidentiae licere ostendit, eo vero fecisse proposito, ut illud postea publice in synodo legeretur, sicuti lectum fuerat 2.

de

Deinde RR. DD. archiepiscopus Aquensis et episcopus Agathensis Galli petierunt atque rogarunt, expectandum alios praelatos et oratores Christi regis, protestatique sunt, 15 se ante id tempus sententias non dicturos. Quibus responsum fuit, cum nunc praeparatoriis tantum agatur nec aliquid decernatur, quod esse possit in aliquod praeiudicium illius regis et regni, satis eos spatii habituros ad consulendum eorum regem et mittendos et expectandos alios praelatos3.

(Postea dimittitur congregatio, cui interfuerunt praelati, qui superius in aperitione 20 concilii describuntur, exceptis archiepiscopo Armacano et generali ordinis Min. de observ. ob adversam valetudinem)."

ვნ7.

Acta diebus 19. et 20. decembris.

Conc. 62 f. 29, Mass.; Conc. 44 f. 95°, Mass.; Conc. 115 f. 76′; cf. Theiner 1, 32; Raynaldus n. 46; Le Plat 3, 295.

Petitio praelatorum Galliae de supersedendo in concilio.

Die sabbati 19. eiusdem mensis decembris iidem Rdi Dni Archiepiscopus Aquensis et episcopus Agathensis comparuerunt coram Illmis Dnis praesidentibus et legatis, 25 a quibus petierunt magna cum instantia, ne permitterent aliquid substantiale tractari in concilio, antequam Christus rex oratores suos miserit, exhibentes in scriptis cedulam tenoris subsequentis, viz.

Cum Rmae et Illmae Dnes Vrae inter alia multa proponant, videndum esse nobis, quibus de rebus potissimum in hoc sacro concilio tractari conveniat: nos mandato Chri- 30 stianissimi regis respondemus et petimus, ne ad res tractandas ulterius procedant, sed expectent, donec idem Christianissimus rex legatum suum cum reliquis regni sui praelatis et doctoribus huc transmiserit.

Responderunt Ri et Ilmi Di legati, quod quantum ad ipsos attinebat, essent 29 semper habituri eam rationem quae convenit Christianissimi regis; quo autem ad 35 eorum petitionem, quod de ea loquentur in congregatione generali, et dabitur eis responsum ex mente patrum.

a Quae hic sequuntur usque ad finem congregationis non habentur nisi in Conc. 62 f. 29, ipsius Massarelli manu scripta; in aliis codd. et apud Theiner 1, 32 desunt.

b Conc. 44 f. 94o (Mass.): Deinde dimissa fuit congregatio et patres omnes recesserunt; Conc. 116 f. 113: Deinde dimissa fuit congregatio hora 24.

e Deest in Codd. 44 et 115, qui omiserant ad diem 18. decembris de hac re loqui.

1 Uberiora quaedam de Hieronymi ab Oleastro comparitione habet Severolus, Conc. Trid. 1, 7. Vide etiam infra ad n. 379.

2 Haec quoque plenius et accuratius narrantur a Severolo 1. c. 6/7.

3 De his vide Severolum 1, 7, qui tamen in eo errat, quod episcopos Gallos ante Hieron. ab Oleastro locutos esse narrat, cum ordo, quem habet Mass., a

Pratano confirmetur. Le Plat 7, ps. 2, 5. Cf. etiam
Mon. Trid. p. 251 et Conc. Trid. 1, 7 adn. 1.

Vide supra n. 365 usque ad generales ordinum incl., deletis nominibus Roberti Vauchop archiepiscopi Armacani et Ioannis Calvi generalis ord. Min. de observ. Conc. 44 f. 940—95′ (Mass.) et Conc. 115 f. 75-76 omnes legatos et praelatos iterum nominatim recensent.