LIBERO BARONI GEORGIO DE HERTLING SOCIETATIS GOERRESIANAE PRAESIDI SUO ET EIUSDEM SOCIETATIS NOMINE OFFERT QUI EDIDIT. Corre ao ететь 12-4-24 29173 PRAEFATIO. Ρ OSTQUAM in distribuendis Concilii Tridentini partibus mihi obtigit, ut actorum initium facerem edendorum, statim ad haec acta manus adieci omnesque sessiones Paulo III Pontifice Tridenti habitas absolvi, iis praesertim codicibus usus, in quibus Angelus Massarellus, concilii secretarius, orationes et vota patrum vel currenti calamo ab ipsorum ore excepta litteris mandavit vel in scriptis ipsi tradita collegit. Quorum codicum longe primum locum obtinet tomus 62 de concilio; sequuntur de concilio 44; item 125; Bibl. Barber. XVI. 89 multique alii, qui suo loco describentur. Qui codices primarii accuratissime deinde conferebantur cum posterioribus illis, de concilio 116 sq., quos AUGUSTINUS THEINER secutus est, cum Acta genuina concilii Tridentini ederet, qui tamen codices, licet et ipsi Massarelli fide muniti, iuniorem quandam actorum recensionem continent. His actis nonnisi bullas et brevia Apostolica inde ab a. 1536 de futuro concilio edita praemittere volueram, ut lectorem paucis quodammodo gradibus ascendentem in atrium patrum de salute reipublicae Christianae deliberantium introducerem. Sed paulatim hi gradus in spatiosum quoddam vestibulum evaserunt, cum in tot documenta, litteras, consilia, instructiones inciderem, quae edenda vel denuo edenda necessario mihi videbantur, ut totum hoc fere volumen rebus concilium ipsum praecedentibus dedicandum esse mihi persuaderem. Quod cum semel constitutum esset, certe non a prima concilii indictione incipiendum, sed ad ovum usque ascendendum erat, ne quicquam quod ad rem faceret in hoc opere desideraretur. Qua in re opportunissime mihi obvenit, quod ante haec duo decennia rebus Clemente VII Pontifice gestis, Laurentii Campegii praesertim cardinalis legati litteris annis 1530-1532 e Germania scriptis aliquid operae impenderam, licet omissa, non mea voluntate, harum editione. Ne tamen res aliunde notas repeterem, ab hoc volumine excludenda putavi quaecunque ad ipsas concilii origines illustrandas proxime non pertinerent, uti etiam nuntiorum Apostolicorum, qui annis 1540-1545 in Germania agebant, litteras, ne aliis illas edituris materiam praeriperem, in tantum praetermisi, ut nonnisi partes quasdam ad huius operis institutum necessarias excerperem. Haec pace aliorum scriptorum optime de concilii Tridentini historia meritorum ut Pallavicini, Iodoci Le Plat, Iosephi Hergenrother, dicta sint, qui totam fere seriem rerum ab anno 1517 et antea gestarum revolvunt, quod certe, nisi illi et alii fecissent, nos facere debueramus. Et Sfortiam Pallavicinum quidem, quidquid de ecclesiam catholicam defendendi et Sarpii calumnias refutandi nimio eius studio sentis, in hoc uno summopere non laudare non possumus, quod aperta facie rem aggreditur semperque, longe et laudabiliter a Paulo Sarpio differens, fontes ab ipso quam diligentissime perquisitos auctoresque adhibitos indicat, ita ut non semel eundem praestantissimum ducem per codices tabularii Vaticani, bibliothecarum Vaticanae et Barberinorum necnon chartarum quae dicuntur Cervinianarum habuerimus. Simili laude Odoricus Raynaldus, Caesaris Baronii in annalibus ecclesiasticis scribendis successor, ornandus est. Minime igitur aliorum meritis obtrectantes ad hoc tamen etiam nostrum volumen optimo iure applicanda censemus, quae SEBASTIANUS MERKLE in totius operis exordio dilucide disseruit De necessitate publicandi monumenta concilii. De hac re ipse lector iudicet; nos quidem tanta quantam vides rerum mole irretiti volumen ultra tertiam sessionem Tridentinam producere non potuimus nec voluimus, cum nullum aptius segmentum inter hoc et proxime sequens volumina inveniri posse nobis videretur. Hae enim tres sessiones, in quibus nondum nisi generaliter de rebus fidei vel morum reformationis agitur, concilii praeparationem continuant et finiunt, viam sternentes gravioribus deliberationibus, quae a quarta sessione incipiunt. Subsistimus igitur ante interiorem aulae conciliaris portam, quam favente Deo tomus proximus aperiet. Debuimus sane, id quod nobis proposueramus, introductionem documenta praecedentem ad eundem usque terminum perducere, ad quem ipsum volumen extenditur. Timentes autem, ne haec iam quam damus introductio fastidium lectori moveret, eo facilius ab eadem longius ducenda destitimus, quo persuasius nobis erat, a nobis nunc quidem non concilii Tridentini historiam rotunde scriptam, sed monumentorum editionem bene politam et illustratam expectari. Ad hoc accedit, quod W. Friedensburg, egregii illius operis Nuntiaturberichte aus Deutschland 1533-1559 praecipuus editor, ab exeunte anno 1539 ad annum 1545 transiit, tomum quartum tomis octavo et nono excipiens, ut prius ipsius concilii annos absolveret. Non ergo moleste ferat benevolus lector, haec aliis tempori et loco reservari finemque ad annum 1537 introductioni imponi, excepta nonnullarum rerum brevi appendice, quae prius editorem aufugerant. Simili modo, cum in sequenti volumine fusius quam per Seb. Merkle in prolegomenis tomi primi fieri potuit, de concilii Tridentini actis disserendum sit, ad illud volumen remittantur etiam, quae de praesentis voluminis fontibus dicenda erant. Haec dum scribimus, omnes urbis Romae viae et vici resonant certissimo proh dolor nuntio LEONIS XIII PONTIFICIS MAXIMI hora quarta post meridiem (die lunae 20. iulii) defuncti. Quem, cum per totum Pontificatum universus mundus admirationi ingenuaeque observantiae habuisset, nos Catholici summa veneratione filialique obedientia et pietate prosecuti essemus, dira quoque mors vereri visa est, cum virum hunc nonagesimum quartum annum agentem, nullis fere corporis extenuatissimi viribus sed spiritu invictissimo per quindecim hos et amplius dies mire reluctantem, nonnisi timida et tremens aggredi auderet, victrix quidem in fine, sed decies et ultra gloriose superata et victa. Cuius Pontificis Sanctitati annos S. Petri in sancta Romana Sede complenti cum hoc volumen exhibere in votis haberem, iam saltem partem principalem Em D ANDREAE STEINHUBER cardinalis, egregii laborum nostrorum fautoris, manu proximis fere ante letalem morbum diebus oblatam gaudeo: Et integrum nunc volumen quot paginas habet, tot vocibus extollat LEONEM XIII beatissimae memoriae, qui liberalitate et magnanimitate rege potentissimo et ditissimo dignis rerum gestarum studio intimos saeculorum praecedentium thesauros novosque semper et uberrimos fontes patefecit, domicilia dedit, bibliothecas fundavit et auxit, qui hoc quoque opus eiusque editores et promotores benignissima protectione fovere dignatus est. Quod etiam fecit et facit Emus Dnus FRANCISCUS SEGNA cardinalis, tabularii Vaticani praefectus, cui nihil antiquius est quam ut litterarum huiusmodi studia, quibus et ipse strenue incumbit, floreant et augeantur. A domino, qui fuit, transeuntibus ad ministros inter primos, quibus gratias agendi suavi tenemur officio, occurrunt HENRICUS DENIFLE ord. Praed. et PETRUS WENZEL protonotarius Apostolicus, eiusdem tabularii Vaticani custodes, quorum ille nascenti iam huius operis proposito non ultimo loco astitit, hic indefessis suis in optime ordinanda eiusdem tabularii immensitate laboribus perpetuo nobis adiumento fuit. FRANCISCUS EHRLE S. J., bibliothecae Vaticanae praefectus, nullo non tempore consilio et auxilio nos iuvit. Romae in archivo praeterea congregationis consistorialis, in archivo status, in omnibus bibliothecis, Barberiniana praesertim, quae una cum ALEXANDRO (Santi) PIERALISIO custode optime merito anno 1902 in Vaticanum transiit, et in nostrate, quam ANTONIUS DE WAAL, protonotarius et rector, pari liberalitate et studio in Teutonicorum ad Campum sanctum collegio erexit semperque auget, libros tam manuscriptos quam typis expressos praesto semper habui. Idem dicendum mihi est eodemque cum grato animo de omnibus archivis et bibliothecis, quae per Italiam et Germaniam adeunda mihi erant, ut Neapoli (archivum status et bibl. nationalis), Parmae, Florentiae, Venetiis, Mediolani (Ambrosiana), Mantuae, Bononiae, Tridenti, Bonnae, Monachii. Nec certe silentio praeteream, quod intercedente IMPERII GERMANICI ORATORE ROMANO nonnulli e pretiosissimis codicibus Cervinianis e Florentia domum meam quam liberrime mihi allati sunt. Haud parum etiam obligor HENRICO FINKE, Friburgi Brisgoviae, IOANNI PETRO KIRSCH, Friburgi Helvetiorum, ANTONIO PIEPER, Monasterii in Westfalia professoribus, qui decem fere abhinc annis primos quodammodo huius operis lapides posuerunt. Liber baro GEORGIUS DE HERTLING, qui per omnes hos viginti septem annos, quibus Societas Goerresiana vivit et viget, eidem tanta cum laude praeest, quique vitae suae religioni et veritati, summis et gravissimis semper rebus tam publice quam privatim deditae annum sexagesimum his proximis diebus complebit, hunc librum in signum grati et memoris animi oblatum benevole accipiat. Si quid boni, vel quod exigua laude dignum censeatur, in hoc litterarum genere praestare potui, hoc magna ex parte observandissimo mihi semper PRAESIDI TOTIQUE SOCIETATI GOERRESIANAE illustri profiteor me debere. Sane pro viribus laboravi, in volvendis mille codicibus et libris assiduus fui, nullae viae mihi magis familiares quam quae ad tabularia et bibliothecas ducunt, et non semel, per diem negotiis undique assurgentibus abstractus, multam in noctem operi incubui. Hoc gloriandi causa non dico, sed quo facilius amicus lector ignoscat, si hic vel illic in errores vel rei vel linguae vel calami inciderit. Quodsi hoc quoque volumen uti Diariorum pars prima in praelaudatae societatis honorem cessisse maximisque sumptibus ab illa in rem impensis nimis impar non esse iudicetur, contentus ero. ROMAE, mense iulio MCMIII. STEPHANUS EHSES. Concilium Tridentinum. IV. b |