hoc caput silentio transiit et nonnisi de duobus aliis decerni fecit. Repetitis siquidem omnibus, quae Norimbergae, Spirae, Augustae in comitiis, postea cum Clementis VII legato et nuntiis Leodii, per Ludovicum de Praet cum Francisco rege Gallorum, in ipsis denique comitiis Ratisbonensibus de concilio acta erant, recessus prosequitur in

hunc modum1:

5

Advertimus nos praedictorum statuum humilem et diligentem supplicationem nobis propterea porrectam et expendimus praefatorum statuum maturam deliberationem et consilium et simul magnam necessitatem huius negotii et quantum referat ac etiam in qua cura et sollicitudine sit Germanica natio propter schisma et adversitates in sancta nostra fide: ideo nos uti Romanum catholicum Imperatorem decet, ex speciali amore 10 et desiderio, quod erga nationem Germanicam et communis status pacem et concordiam gerimus, et specialiter eo attento, quod iam sumus in tractatu cum statibus Germanicae nationis ad defensionem eiusdem et sanctae fidei nostrae et communis utilitatis Christianitatis adversus communem nostrum et totius Christianitatis hostem: nos cum praefatis statibus et ipsi viceversa nobiscum concordarunt, quod nos secundum studiosam dili- 15 gentiam, quam praedicti concilii causa, uti in recessu Augustensi est conclusum, habuimus et etiam, sicut sufficienter status super eo sunt informati, adhibuimus: apud Pontam Stem petere et omnia illa desiderabiliter et cum bona diligentia facere volumus, quae in nobis sunt)", quo concilium in competenti loco celebretur et Pontia Stas et Sedes Romana praefatum concilium indicat in sex proximis mensibus, 20 quod postea in anno celebretur, et quod Pontia Stas hoc omne faciat. Quod si post nostram possibilem diligentiam adhibitam in indictione et celebratione concilii, viis et forma praetactis vota nostra consequi non poterimus, ex quocunque praetextu, via aut impedimento illud accideret aut per quemcunque, quamvis speremus, Pontam Stem facturam id quod debet, et in eo nullus sit futurus defectus: volumus nos eo casu in- 25 dicere generalem dietam Imperialem et celebrare, et communibus statibus indicare, cur generale illud concilium sic impediatur, ita ut secundum commoditatem temporis et rerum, et qui tunc Christianitatis status erit, deliberabimus et consultabimus)», quomodo negotio illi, sive per convocationem generalis concilii vel per alia media et effectuales vias, sicut illa possunt expendi magis accommoda et opportuna nostrae sanctae 30 fidei, provideri possit etc.

Ad eundem finem tendunt, quae in pace Norimbergensi, die 23. iulii conclusa et die 2. augusti per Carolum V promulgata, circa concilium habentur. Cum enim mediantibus Maguntino et Palatino principibus electoribus constitutum esset, ut communis ac publica pax inter ipsius Miem et omnes status Imperii Germanicae nationis tam 35 ecclesiasticos quam saeculares constituatur et firmetur usque ad generale, liberum, Christianum concilium, quemadmodum de hoc in comitiis Imperialibus Norimbergae decretum est etc., ita scilicet, ut interea temporis usque ad praedictum concilium, vel quo status Imperii iterum convenerint et aliter deliberaverint, nemo propter religionis vel ullam aliam causam alteri bellum indicet, inferat etc.: Carolus V se benigne operam 40 daturum esse promisit, ut praedictum concilium intra dimidium annum indicatur et deinde intra unum annum inchoetur3. Quid momenti in religionis rebus haec quae dicitur pax Norimbergensis habuerit, non opus est ut exponamus.

Hanc partem damus secundum textum Germanicum, non secundum versionem veterem, quae sensum penitus corrumpens haec habet: quod nos studiosam diligentiam ex parte concilii, uti in recessu Augustensi est conclusum, sicut sufficienter status super eo sunt informati, adhibuimus et adhuc promovere volumus apud Pontam Stem et omnia desiderabiliter [begierlich] et cum bona diligentia volumus facere, quod in nobis est. b Germanice damit alsdann nach Gelegenheit der Zeit und Läuff und wie sich die Läuff der Christenheit alsdann erzeigen, bedacht und beratschlagt [werde].

1 Arch. Vatic. Arm. XI vol. 45 f. 231-239. Versio coaeva cum titulo et notulis manu Aleandri scriptis. Germanice inter alios apud Lünig, Reichsarchiv 2, 593.

2 Vide supra in recessu Augustano p. XLVI 1. 14 et infra p. IC adn. I.

Goldast, Constitutiones Imper. 2, 172; Le Plat 2, 503 sq.

CAPUT OCTAVUM.

ALTER CONGRESSUS BONONIENSIS. 1532. 1533.

Finitis comitiis Ratisbonensibus repulsoque Turcarum impetu Carolus V sub finem anni 1532 Hispaniam petiturus iter per Italiam ingressus est iterumque Bononiae cum Clemente VII colloquium instituit. Post totum fere mensem novembrem Mantuae peractum die 13. decembris 1532 Bononiam intravit et a Clemente, qui cum cardinalium 5 collegio iam die 7. decembris advenerat, multa alacritate et laetitia receptus est Bononiaeque usque ad diem 28. februarii 1533 remansit 1. Saepissime haec duo mundi Christiani capita inter sese contulerunt, tam de concilii quam de saecularibus rebus, sed secrete et privatissime, unde aeque ac in primo congressu difficilius fit, ea quae tractaverunt, ita eruere, ut nihil dubii remaneat. Nec tamen solidis ad rem explicandam 10 documentis destituimur.

Et primo quidem Franciscus Guicciardinus, qui non ultimum locum in rebus Bononiae gestis obtinuit, refert, Caesarem omnibus precibus institisse apud Clementem, ut abruptis moris omnibus concilium Apostolica auctoritate indiceret; at Pontificem eas preces non admisisse opposuisseque, periculum imminere, ne si Gallorum et 15 Anglorum reges ab eo alieni forent, novum conflaretur schisma neque componerentur Christianorum mores; proinde prius flectendos molliter illos ad tam pium opus comprobandum, atque oratores ad eos mittendos videri. Verum subiecisse Caesarem, quid tandem futurum esset, si illi sine iusta causa dissentirent, petiisseque a Pontifice, ut eo etiam casu concilium indiceret; sed numquam ad id illum adducere potuisse; 20 itaque destinatos fuisse internuntios cum mandatis ad reges, nulla tamen vel exigua rei perficiendae spe2. Quae quidem Guicciardini verba Pallavicinus ita intellexit 3, quasi significent, Clementem VII concilium omnino refutasse, cum tamen Guicciardinus solummodo dicat, Clementem non voluisse illud statim et ex tempore indicere. Et dubium non esse potest, quin recte Guicciardinus haec scribat, uti in sequentibus videbimus. Hisce nostris diebus ad lucem prodierunt litterae, quas Venetorum oratores, cum Papa et Imperatore Bononiae degentes, sc. Marcus Antonius Venerius, Marcus Antonius Contarenus et Ioannes Basadona, Venetias scripserunt . Item Hieronymi Aleandri provida diligentia complura documenta, quae rem nostram tangunt et quae ab ipso Aleandro vel eius consilio et auctoritate concepta sunt, collegit et ordinavit, ita ut 30 omni qua par est certitudine demonstrare possimus, quae Bononiae facta sint. Siquidem Carolus V die 15. decembris 1532 Clementem VII adiit et per duas horas cum eo de rebus hoc biennio in Germania gestis, nec ultimo loco de necessitate, modo et loco universalis concilii locutus est, ad quae Clemens respondit, se illud convocaturum esse, dummodo reliqui principes Christiani consentirent et concilii decretis ab omnibus obediretur 6. Postridie, die sc. 16. decembris, Clemens VII quae a Caesare perceperat, in consistorio retulit, ut cardinales deliberarent, quid agendum foret. Quorum nonnulli con

25

35

1 Vide Blasii de Cesena magistri ceremoniarum diaria in Barber. XXXV. 45 f. 165, 183 etc. G. de Leva, Stor. docum. di Carlo V 3 p. 103 cum adn. 2 demonstrare nititur, Clementi VII hoc iter Italicum Caroli Imperatoris molestissimum fuisse, in testimonium adducens nonnisi initium litterarum a Loaysa cardinale die 16. octobris 1532 Caesari scriptarum, huius tenoris: Ha entendido el Papa la determinacion, que V. Md habia tomado en dejar lo de Ungria y Alemania y venirse en Italia de camino para España, y no se puede negar, que Su Beatd no haya recebido pena en contentarse V. Md de haberse vuelto el Turco. Heine p. 511. Qui tamen haec et quae sequuntur bene legerit, facile intelliget, doluisse quidem Clementem VII non de Caesaris adventu in Italiam, sed de praetermissa optima illa occasione, Turcarum imperium profligendi totumque regnum Hungariae recuperandi, quam rem ipse quoque Ferdinandus rex aegerrime tulit. Bucholtz 4, 114 sq. Certe quidem Clementi summopere displicuerat Caroli sententia in favorem Alfonsi ducis Ferrariensis lata itemque quae in reditu ex Hungaria Concilium Tridentinum. IV.

Caesaris iussu Hippolyto de Medicis cardinali acciderant; sed quo meliore modo haec componi poterant quam congressu personali? Et cur Clemens Carolum per Italiam iter facturum timeret, quem iam anno praeterito ad habitandum in palatio Apostolico lubens invitaverat? Supra p. LXXVII adn. 1. Antonius Surianus, Venetorum orator, Clementem VII invitum Bononiam adiisse ex eo manifestari scribit (Albèri ser. 2 vol. 3 p. 301), che Sua Stà consumò da giorni dicianove in tal viaggio [ab 18. novemb. ad 7. decemb.], il quale poteva fare in tre giorni, cum tamen, ut de aliis taceam, Clemens Caroli adventum sex diebus praecesserit. 2 Storia d'Italia 1. 20 cap. 2; Latine vertit Raynaldus 1533 n. I.

3 Istoria del concilio di Trento 3. 12. 1.

I diarii di Marino Sanuto vol. 57 (Venezia 1902) p. 368 sq.

Vat. lat. 3914 f. 131 sq., quo libro iam Pallavicinus 3. 12. 2 sq. et alii usi sunt.

Sanuto 1. c. p. 368, ubi legendum est terminare el loco [non loro] commodo.

1

cilium illico indicendum esse iudicarunt, cum necessitas providendi contra Lutheranos et Turcas nimis urgeret, quominus tractando cum principibus tempus tereretur 1. Alii tamen et maior quidem ut videtur pars praeeunte Campegio senserunt, primo loco procurandam esse pacem universalem consensumque omnium principum, quo melius rebus fidei pacandis incumbi posset 2. Re ad consistorium diei 20. decembris reiecta inter 5 cardinales duae viae cum Lutheranis agendi discutiebantur: concilii et armorum; sed hac relicta illam maior pars praeferendam duxit, damnans tamen omnino synodum nationalem vel synodum in Germania, prout iam Carolus innuerat, habendam, ne quod magnopere timendum foret, reges Galliae et Angliae schisma in ecclesia moverent. Non igitur superesse nisi concilium universale in loco convenienti et omnium principum 10 Christianorum consensu celebrandum; necessarium proinde fore, ut dictorum principum consensus requiratur. Et ita dicta die 20. decembris decretum est 3.

Priusquam tamen ipsae litterae principibus scribendae expedirentur, saepius conveniebant deputati ex utraque parte, hinc inde deliberantes et singula quaeque statuentes. Inter alia a parte Caesaris concedebatur, ut concilium in Italia congregaretur 15 Caesarque ipse illi adesset, a parte Summi Pontificis desiderabatur, ut Galliae quoque et Angliae reges intervenirent, quo maiore apud Lutheranos auctoritate concilium frueretur nec quicquam a Turcis timendum esset; proponebatur insuper, non in disceptationem revocanda esse dogmata in prioribus conciliis firmata, immo potius vi et armis contra eos procedendum, qui haec negarent 5. Missa sunt denique sub die 2. ianuarii 1533 20 brevia eiusdem, paucis mutatis, tenoris ad reges Galliae, Angliae, Poloniae, Daciae, Portugalliae etc., qui praemissis praemittendis rogabantur, ut ad concilii generalis convocationem pie consentire illudque cum eorum, si fieri posset, praesentia aut saltem cum oratoribus et regni eorum praelatis iuvare et tueri seque et illos interim ad hoc praeparare et de eorum super hoc voluntate ad Pontificem perscribere quamprimum vellent, 25 ut cum Caesaris, regis Romanorum ceterorumque principum et potentatuum unanimi voto et consensu ipse Pontifex ad indictionem ipsius concilii in Italia et commodiore loco celebrandi adiutore Domino devenire posset etc. 6

Expeditis his litteris tantum abfuit, ut cessarent congregationes illae deputatorum ex utraque parte, ut ipsi quoque Pontifex et Caesar eis interessent. Quaerebatur enim, 30 utrum et quo modo etiam Imperii principibus et statibus scribendum esset. Hac de re habemus testimonium Hieronymi Aleandri, in prooemium documentorum ab ipso collectorum propria manu scribentis quae sequuntur • Huius primae expeditionis scribendi in Germaniam auctor fuit Hieronymus archiepiscopus Brundusinus, qui hoc proposuit in congregatione, cui intererant Clemens VII Pontifex, Carolus V Imperator, 35 Rmi cardinales Farnesius, Campegius, Cesius 10 et archiepiscopus Brundusinus pro parte Pontificis, archiepiscopus Barensis, qui paulo post factus fuit cardinalis 11,

1 Ita scribit die 24. decembris 1532 episcopus Altissiodorensis, Gallus in curia Romana orator, Francisco I. Ranke, Deutsche Gesch. 3, 355 adn. 1; De Leva 1. c. 3, 104 adn. 4.

2 Sanuto 1. c. p. 369 de die 16. decembris; vide etiam Acta consistor., Arm. XII, 122 f. 204; Blasii diaria, Barber. XXXV. 45 f. 167.

3 Sanuto I. c. p. 385; episcopus Altissiodorensis

in eisdem litteris ut supra.

4 Quorum nomina sequuntur paulo infra.

5 Sanuto p. 405/406 et p. 418 de diebus 31. decembris 1532 et 3. ianuarii 1533.

6 Exemplum regi Chmo mittendum cum notula Viderunt Smus D. N. ac Rmi Farnesius, Campegius et archiepiscopus Brundusinus habetur in Vatic. lat. 3914 f. 134/135, item in brevibus minutis Clem. VII. Arm. 40 vol. 46 n. 1; utrobique in margine adiectum est, quid pro rege Angliae mutandum sit. Exemplum regi Angliae accommodatum ed. Raynaldus 1533 n. 1, recte quidem, sed sub finem legendum est ac tuo et Romanorum regis.

Vatic. lat. 3914 f. 131. Habes hic nomina eorum, qui a Clemente et Carolo super concilii rebus deputati erant; iidem recensentur in Sanuti diariis 57 p. 405,

adiecto a parte Caesaris Ludovico de Pract, de quo iam sermo fuit.

8 Qui postea, cum Clementi VII successisset, Carolo V in memoriam reduxit, eundem semper a concilio nationali alienissimum fuisse, cum alibi, tum Bononiae, cum palam diceret, nihil aeque perniciosum fore et Apcae et Imperiali dignitati quam Germanorum nationale concilium. Infra n. 148 p. 193 l. 37.

9 Qui maioris propter rerum Germanicarum peritiam auctoritatis in congregatione erat, sed infirmitate molestabatur, ita ut interdum in ipsius aedibus congregatio fieret. Sanuto 1. c. p. 369, 418.

10 Paulus Aemilius Cesius sive de Cesis, caput cardinalium diaconorum, creatus a. 1517 a Leone X, mortuus 5. augusti 1537. Ciaconius 3, 401-404.

11 Stephanus Gabriel Merinus, archiepiscopus Barensis ab a. 1513, episcopus Giennensis ab a. 1523, qui die 2. septembris 1530 relicta ecclesia Barensi, retenta tamen Giennensi, patriarcha Indiae occidentalis, deinde Bononiae die 21. februarii 1533 cardinalis creatus est, sed nomen archiepiscopi Barensis retinuit. Acta consist. vicecancellarii, Arm. XII vol. 122 f. 177; item camerarii, Varia Polit. 46 f. 131; Blasii de Cesena diaria, Barber. XXXV. 45 f. 182.

commendator Covos, Drus de Grandvelle et Dr. Maius, Caesaris nuper orator apud Pontificem et mox in hoc secundo conventu Bononiensi factus a Caesare vicecancellarius Aragoniae. Hoc autem persuasit Brundusinus ut scriberetur, ut sancti Imperii principes et ordines atque Germania tota super concilii, quod Caesar a Pontifice 5 petebat, successu suspensa hoc nuntio veluti quodam irritaculo recrearetur. Et licet contradiceret Barensis, omnes tamen iverunt in sententiam Brundusini, et in primis Caesar ipse 1.

Proposuit ergo Aleander, ut ab ipso Caesare et etiam a Summo Pontifice omnibus Imperii principibus et statibus scriberetur, quo omnes certiores fierent et persuasum sibi 10 haberent, maximo et vero studio inter Papam et Imperatorem de concilio convocando agi. Quod quo melius perspiceretur, ipse Brundusinus formulam quandam litterarum a Caesare sub die 10. ianuarii 1533 in Germaniam scribendarum dedit, ad quam formulam prooemii illius verba spectant: Hoc autem persuasit Brundusinus ut scriberetur. Quibus in litteris, ad omnes Imperii ordines, praemisso uniuscuiusque principis et status 15 titulo, dirigendis Carolus V, exposito omnium Germanorum universalis concilii desiderio laudatoque Clemente VII, qui nec valetudini nec aetati parcens Bononiam pervenerit, haec quae sequuntur scripsisse perhibetur 2: Et quod ad generalis concilii indictionem attinet, cum praesentium rerum difficultates et pericula atque statuum Imperii deliberationem ac petitionem (uti nos facturos receperamus) diligenter, studiose et accurate pro20 posuissemus: mox Sua Stas pro sui pastoralis officii cura et sollicitudine ac paterno erga rempublicam Christianam amore in huiusmodi generalis concilii indictione benigno plane cupidoque animo consensit nec minori studio et affectu annuit, quam nos peteremus, id quod ex eiusdem Stis Suae litteris super ea re scriptis clarius intelligetis. Ceterum cum Stas Sua pro summa eius prudentia facile animadvertat, quam necessarius sit alio25 rum Christianorum regum, principum et potentatuum ad eam rem consensus, ac in primis cavere studeat, ne quod in beneficium publicum suscipitur, privato quopiam malo et incommodo perturbetur, neve schisma aliquod, cuius occasione res tam sancta impediri posset, aliunde oriatur: voluit ad maiorem et faciliorem dicti generalis concilii progressum et ne quidquam, quod ex usu huius rei esse possit, praetermissum videatur, 30 illico aliorum etiam regum et principum Christianorum animos in praedicto concilio indicendo conciliare et ad rem tam sanctam paterne illos adhortari et commonefacere. Idque S. Stas et litteris et nuntiis diligenter usque adeo tentavit, ut illorum consensus et responsio quam primum et ante nostram ex Italia profectionem talis, qualem illorum officia, titulos et erga rem publicam Christianam studia decet, 35 speretur. De his ideo vos certiores reddere voluimus, quo de nostra diligentia, cuius omnes Imperii status [testes] adfuisse optaremus, constaret nostrisque promissis satisfieret etc.

Similis argumenti sunt litterae, quas die 10. ianuarii 1533 Clemens VII Ferdinando regi, sex principibus electoribus simul et unicuique separatim et sex Imperii circulis: 40 Rheni, Saxoniae superioris, inferioris, Sueviae, Bavariae, Franconiae scribi fecit. Litteras electoribus et circulis datas, nonnisi nominibus et titulis inter se differentes, exhibet Raynaldus 3. In iis, quas Ferdinandus rex accepit, nonnulla notatu digna mutata sunt, unde easdem hic adiicimus, varias lectiones ad calcem adiungentes 4.

1 De tempore huius congregationis dicendum est, eam inter diem 2. et diem 10. ianuarii 1533 locum habuisse, cum die 10. litterae, de quibus in ea agebatur, expedirentur. Et cum die 8. ianuarii oratores Veneti se a Farnesio cardinale accepisse scribant: era stà ordinato scriver lettere per il Papa et per Cesare di la bona intention hanno di proveder al bisogno: congregationem circa diem 6. ianuarii habitam fuisse crediderim. Sanuto 1. c. p. 422. Pallavicinus

3. 12. 4 sq., Hergenrother 9, 800 et alii non ita bene discernunt inter priores litteras regibus Christianis, excepto Ferdinando, et posteriores, quae Ferdinando et ceteris Imperii principibus datae sunt.

2 Vatic. lat. 3914 f. 132. Litteras a Caesare ad principes electores et ad Imperii circulos missas Germanice ediderunt Hortleder, Handlungen und Ausschreiben I lib. I cap. 13; Lünig, Reichsarchiv

2, 608-609, sed sub die 8. ianuarii 1533. Germanice scriptas fuisse crediderim, licet adhibita et bene translata formula Aleandri, nisi forte ipse Aleander Caesaris litteras Latine vertit. Vide etiam quae diebus 14. et 19. ianuarii scribunt oratores Veneti. Sanuto 1. c. 57, 440 et 454.

3 Annales ecclesiastici 1533 n. 6.

Exemplum sive minuta pro Ferdinando rege prostat in Aleandri collectione Vatic. lat. 3914 f. 133/134, ubi etiam sub litteris A usque G notatum est, quae pro electoribus et circulis omittenda seu mutanda essent; non tamen invenio, has mutationes a parte Caesaris desideratas, ut habet Pallavicinus 3. 13. 5, sed potius Aleandri vel eius, qui litteras concepit, auctoritate factas esse. Minuta pro electoribus et circulis habetur integra, insertis illis mutationibus, in Arm. 40 vol. 46 n. 7, cum magno titulorum numero.

Clemens VII regi Romanorum.

Bononiae 10. ianuarii 1533.

5

Quod ab ista inclyta natione iamdudum optari et flagitari videbamus, ut pro tollendis eius civilibus in religione dissensionibus universalem synodum indiceremus: in eo nos neque in nostra voluntate quam primum decernenda, neque in aliorum principum de more requirenda defuisse notum est Tuae Serti, ad quam sicut ad principes ceteros litteras abhinc biennio super hoc dedimus et sumus omnes ad pie et unanimiter ad hoc consentiendum adhortati1. Cumque ea actione nostra per apparatus et irruptiones Turcarum in Hungariam et Germaniam interrupta suspensisque propterea omnium principum animis, mox hostibus Dei benignitate et Seri Caesaris ac tua virtute repulsis eandem synodum requiri nuper audissemus: nos sane, qui nostrum officium Deo imprimis omnipotenti et universis Christi fidelibus praecipueque illi nationi, quam diligimus 10 et magnifacimus, numquam sumus denegaturi, statim ut audivimus de reditu Seri Caesaris in Italiam, mox in Hispaniam traiecturi, ac de optima voluntate, piis ac salutaribus in commune bonum consiliis eius essemus plene instructi, etsi aetate iam ingravescentes et morbo recenti invalidi eramus, media tamen hieme eaque asperrima Bononiam ipsi priores venimus nullumque itineris discrimen aut vitae periculum interea 15 defugimus, ut cum ipso Caesare, hoc idem sicut audiebamus cupiente et nos rogante, inter cetera publice salutaria de hac imprimis re ante eius profectionem colloqueremur. Qui cum Bononiam post nos veniens pro sua inclyta erga Deum pietate, erga Imperium cura, erga eandem nationem benevolentia, quibus nulli Caesarum cedit, nobis non modo dictae nationis, sed maxime suum et Tuae quoque Mtis desiderium huius synodi in- 20 dicendae demonstrasset omnique studio, amore et affectu idem saepius a nobis postulasset et contendisset: tametsi nos ab hoc Suae Mis desiderio numquam discrepavimus, fuimus tamen tanti principis omni laude praestantis instantia et precibus, si quid ad nostram priorem voluntatem addi poterat, aucti et confirmati; nec in nobis mora fuisset ulla, si quemadmodum Suae et Tuae M, ita et ceterorum regum, principum ac potentatuum 25 voluntatem in idem consentientem habuissemus. Neque enim Sertem Tuam ut prudentissimam fugit, omnia Christianitatis membra et nationes ad synodi generalis congregationem badhibenda esse, tam pro more vetusto quam pro concordiae unitate, (ne si secus fiat, in alterius partis sanatione altera scindatur). Quamobrem ipso Caesare hoc pro singulari sua prudentia etiam pervidente et idem nobiscum sentiente) statuimus, 30 eandem actionem nostram de reliquis principibus ad hoc iterum adhortandis eorumque voluntate concilianda abhinc biennio susceptam a nobis et terrore immanissimi hostis interruptam, nunc resumere continuandam et, quod nobis Deus omnipotens concedere dignetur, perficiendam. In quo, fili carissime, neque litteris neque nuntiis neque monitis neque precibus operam, studium et diligentiam nostram Deo et hominibus praestare 35 umquam desistemus. Quae omnia (etsi Caesaris litteris Tuae Serti arbitramur plenius significata, nostris etiam nota ei esse voluimus eamque) ita existimare cupimus, nos cum nostri officii ratione, tum ipsius Caesaris et Tuae Mis voluntate istiusque nationis salute et quiete adductos nihil in hoc praetermissuros esse, quod cum ad universae Christianitatis utilitatem, quietem et securitatem, sanctaeque religionis nostrae cultum, 40 decorem et augmentum, tum praecipue ad tranquillandam pristinaeque pietati et concordiae reddendam istam fortissimam nationem, sacri Imperii inclytam sedem Christianitatisque totius robur et ornamentum nobisque et privato affectu semper dilectam, quoquomodo pertineat. Datum Bononiae die 10. ianuarii 1533, an. 10. Blosius.

с

Interea dum expectatur, quid Franciscus I et alii reges responsuri sint, non cessabat 45 Carolus V, iterum atque iterum per suos deputatos de concilio statim indicendo solb Ibidem additur monenda et quantum per nos

a Omissum in litteris ad electores etc. scriptis. saltem et ex nostra parte fieri posset.

e Omissa ib.

a Ib. additur ut dicta generalis synodus, quam citissime fieri poterit, et indicatur et celebretur. Aliorumque regum, principum et potentatuum animos voluntatesque et quidquid in hanc rem tam sanctam consentiendo statuerint et nobis responderint, mox vobis notum esse curabimus.

e Ib. vobis significare voluimus vosque.

1 Calendis decembris 1530. Supra p. XLIX cum adn. 4.