IV. Potest quis descendens mane ex oppido, ubi non est jejunium, vesci carnibus, etsi meridie rediturus sit domum, ubi est jejunium nec tunc, ubi domum venerit, tenebitur ad servandum jejunium ista die, cum illud jam violaverit, ideoque servare non possit, tenebitur tamen domi ad abstinentiam a carnibus, cum illa adhuc possit ibi servari, eo quod sit dividua. Vide Sanch. 7. c. Less. c. 17. d. 8.

V. Si quis abiturus est loco, ubi est jejunium, sciatque se certo perventurnm vesperi ad locum, ubi non sit jejunium, tunc etsi non possit ibi vesci carnibus; unde abit (cum ista abstinentia sit dividua) potest tamen ibi mane jentare, et meridie prandere ut contra quosdam docent Less. et Sanchez, supra.

Probabile etiam est, et in conscientia securum, quod docet Sanch. l. 3. de Matrim. d. 18. et 1. moral. cap. 12. contra Nav. Suar. peregrinos, antequam excedant proprio territorio, non teneri implere præcepta, quæ eos ibi deprehendunt; v. g. non teneri eum mane audire Sacrum die festo qui ante prandium venturus sit alio, ubi non sit festum quia si mansisset suo loco, ubi præceptum obligabat, poterat differre ad id tempus: Quando autem pervenit ad alium locum, desinit obligari. Nec obstat, quod prævidens impedimentum teneatur prævenire, quia id tunc tantum verum est quando manente vi præcepti quis est impediendus hic autem ab obligatione præcepti absolvitur, Contraria tamen sententia, tanquam magis pia, suaderi potest, nisi quid obstet. Sanch. supra.

:

ADDENDA.

Quæst. 110. An teneatur servare legem, qui ideo tantum cogitat exire a suo territorio, ut se a lege eximat ? R. Per se loquendo, non teneri, docet Sanch. Suar. Bon. Delb. cap. 12. dub. 1. s. 1. et alii septemdecim cum Ills. t. 1. d. 2. n. 23. et Pasqual. de Sacrif. q. 1297. Item alii plures apud vindicem Tabernæ ad prob. 2. contra Salas, Sayr. Ledes. et alios quinque: rationem dant, quia licet tum agat quasi in fraudem legis, tamen fraus ei non patrocinatur (quod tantum improbant, Cap. Sedes. et cap. Et tenore, de Rescriptis) sed conditio loci, ad quem jus habet accedendi, lex enim non obligat, ut quis non exeat a suo territorio, sed tantum obligat, ut existens in territorio eam observet sicuti non

ut observem, quandiu dispositionem non habeo, Et nullus videtur dolo facere, qui suo jure utitur. Reg. 55. ff. de Reg. Juris. Intelligunt tamen, per se loquendo, nam si quis e suo territorio, ubi Trident. est receptum, ad aliud, ubi receptum non est eo animo iret, ut hic contraheret Matrimonium clandestinum tumque eo contracto in patriam rediret, Matrimonium tale esset invalidum uti dicetur lib. 6. tr. 6. c. 3. ad d. 2. Vide dicenda 1. 3. par. 2. n. 1336.

Q. 111. An peregrinus, antequam exeat a suo 684 territorio, teneatur audire Missam in festo speciali sui territorii ? R. Affirmant 18 Auctores apud Pasqual. de Sacrif. q. 1296. E contra Busemb. et alii 11. apud eumdem Pasq. absolute negant. Alii sic distinguunt : Si antequam exeat, nullum fiat Sacrum in proprio territorio, non tenetur expectare, sed potest exire, et non audire Sacrum. 2. Si antequam exeat, fiat Sacrum tantum unum, tenebitur hoc audire, quia eo die in isto loco obligatur ad Sacrum, ergo cum præter hoc nullum aliud futurum sit, ad hoc obligatur. 3. Si antequam exeat, fiat Sacrum, et postea etiam aliud fiat, postquam exiverit, non tenebitur audire, quia si mansisset, potuisset illud ultimum Sacrum expectare, ergo cum ante tempus illius sit deobligandus, eo quod futurus sit in alio territorio, in quo non est obligatio; etiam non tenebitur prævenire, sicuti si sim hora 8 in meo territorio, et prævideam me hora 11 per dispensationem deobligandum, non teneor prævenire, ita Sanch. Less. Sal. Castrop. Bonac. Henriq. Præp. Amic. Reinffest. Delbene, Moya to. 6. d. 5. q. 1. num. 19. Ills. n. 61. aliique multi. Cob. to. 5. num. 61. putat utrumque probabile. Videri possunt vind. Gob. p. 2. prop. 6.

non est absurdum. Nec obstat 2. quod Vagi ob delicta communia, puniri possint, hoc enim consuetudo recipit, ne scelera maneant impunita.

Dixi 1. regulariter: quia tenentur quibusdam legibus, mxaime quarum violatio cederet in damnum, et injuriam, illius loci, in quo morantur: ut etiam iis, quæ sunt de contractibus celebrandis. Unde resolves hos Casus.

I. Tales non tenentur audire Missam, et possunt opera servilia excedere die isthic festo; non tenentur jejunare, nec abstinere a carnibus, quando isthic est jejunium, et domi suæ non est. Intellige utrumque secluso scandalo, propter quod Episcopus loci punire posset. Laym. lib. 1. tr. 4. cap. 12. num. 4.

II. Peregrinis non licet frumenta evehere, vel vendere supra pretium ibi statutum, noctu arma ferre etc. si talia ibi prohibita sint. Panorm. Regin. Sanch. n. 36.

Dixi 2. Præceptis specialibus; quia si domi tuæ cousuetudine derogatum sit alicui præcepto juris communis, et alio venias, ubi illud viget, eodem obligaberis. Ratio est, quia lex juris communis est universalis, et obligat omnes sine ordine ad locum. Layman, n. 2. Unde resolvitur hic Casus.

Belga aliquis veniens Coloniam, v. g. tenetur illic sabbatis inter Nativitatem Christi et Purificationem abstinere a carnibus, quia privilegium ejus comedendi tunc carnes non est personale, sed locale; ideoque expirat extra locum. Laym. num. 3. ".

a Vide sis P. Biner p. 1. cap. 3. Num. 737. Melius dicitur, quod Synodus agat.

Quæ in hunc La-Croixii locum congerit Concina tum in historia Probabilismi, tum in app. ad Th. Christ. T. 2. p. 121. et seqq. a Viva, a P. de Camps, a P. Danielle plane diluta sunt. Recole etiam, quæ habet Auctor Noster 1. 5. n. 15.

ADDENDA.

Quæst. 112. Quid dicendum sit in casu, quo est speciale præceptum, et in loco, ex quo exit, et in loco, ad quem venit, v. g. si Titius exeatex loco, ubi est speciale jejunium, et veniat ad locum, ubi est aliud speciale jejunium; item si exeat e parochia sua, in qua est speciale festum S. Fabiani patroni Ecclesiæ, et veniat in aliam Parochiam, ubi est speciale festum S. Sebastiani patroni hujus Ecclesiæ, an teneatur jejunare, vel audire Sacrum? Resp. Plures cum Castrop. tr. 3. d. 1. p. 24.

§. 3 et 5. dicunt teneri, sed Joan. Sanch. Tamb. in Decal. l. 4. c. 1. §. 2. n. 13. et Burgh. cent. 1. cas. 16. probabiliter negant, quia in primis non tenetur ratione specialis præcepti in suo territorio, ex quo exit, ut dictum est dub. præced. Deinde nec tenetur ratione specialis præcepti in altero territorio, ad quod venit, quia non est subditus jurisdictioni horum Superiorum, ergo neutro præcepto tenetur, et consequenter si absit scandalum, poterit non jejunare, nec audire Missam, sed indulgere servilibus. Nec refert, quod forte vesperi sit rediturus ad suum domicilium, nam ad rem non facit, sive diu, sive parum maneat, quia absentia a loco proprio eum a lege eximebat, quamdiu per diem aberat, attamen reversus ad domicilium suum non poterit carnes comedere, si in hoc suo loco erat jejunium, imo nec plene cœnare, si jam ante per diem non sumpserat duplicem refectionem, quia jam adhuc posset servari jejunium, ad quod in suo loco existens obligaretur. Videri potest Ills. t. 1. d. 2. n. 14.

II. Si quis ex Dioecesi Catholica, v. g. Hildesio, ubi vetus Calendarium adhuc est in usu, veniat in aliam, ubi novum est receptum, v. g. Monasterium, potest, si ibi Quadragesima præteriit, carnibus vesci, ut docent Sanch. loc. cit. Salas. n. 69. Bonac. nu. 64. Less. lib. 4. cap. 2. d. 8. qui tamen contrariam sententiam suadet in praxi, licet hæc tuta sit, ut etiam docet Laym.

Addidi ex Diocesi Catholica; quia si Catholicus veniat in terras hæreticorum, ubi alii Catholici non sunt, tenetur ibi servare novum Calendarium, ad vitandum scanda

lum, et contemplum Ecclesiæ Catholicæ. Vide Laym. 1, 4. tom. 4. cap. 11. n. 8.

ADDENDA.

Quest. 113. In quo conveniant Auctores circa obligationem vagi, vel peregrini ?R. Quæ actenus attulimus, fere sunt controversa, et in utramque partem probabilia, sed sequentia tenentur ab omnibus.

§. 1. Si vagus, vel peregrinus acquirat domicilium in aliquo loco, tum statim tenetur præceptis illius loci, quia fit illi subditus; tum autem acquirit domicilium, si ibi habitare incipiat cum intentione ibidem perpetuo permanendi.

§. 2. Similiter tenetur, si acquirat quasi domicilium, tum enim fit subditus, et potest recipere omnia Sacramenta præter Ordines; acquirit tamen quasi domicilium, si habitare incipiat cum intentione ibi manendi; saltem per majorem anni partem, uti faciunt studiosi, servi, ancillæ.

§. 3. Etiam tenentur legibus, quæ sunt de contractibus, item quæ sunt specialiter ad cavendum damnum, aut injuriam loci ad quem veniunt: denique tenentur legibus juris communis, eo modo, quo notat Busemb. potestque videri etiam Gob. in Exp. tr. 5. n. 92 et 101.

An, et quomodo ille, qui e loco, ubi est novum Calendarium, exit ad locum, ubi est

Si linguis hominum loquar. S. Thom. Suar. Sanch. Unde resolvuntur sequentes casus.

« I. Si quis jejunet, vel intersit Sacro, ob vanam gloriam, vel etiam ut furetur, potest nihilominus implere præceptum, etiam per actum ex circumstantiis peccaminosum; quia implet substantiam illius præcepti, licet peccet contra aliud, cui finis ille 'malus opponitur, ut docent Sanch. I. mor. cap. 14. Laym. l. 1. tr. 4. c. 4. n. 6. Laym. dis. 22. s. 2. n. 23.

>> Simili ratione impletur votum, juramentum Deo factum, pœnitentia Sacramentalis, licet actus ipse sit peccatum : Idem ll. ec. »

ADDENDA.

Quæst. 114. Quid tenuerint aliqui circa necessitatem charitatis pro implendis præceptis, et quomodo sint confutandi. R. Bajus, Jansenius, et alii docuernnt, charitatem esse necessariam ad implenda omnia præcepta; item omnem actionem esse peccatum, quæ non fieret ex charitate, uti referemus, et falsum esse ostendemus 1. 2. n. 132. Hic satis est notare, quod certum sit præcepta posse impleri absque charitate, nam inter 79 propositiones Bajanas a S. Pio V. Gregor. XIII. et Urban. VIII. damnatas, est hæc 16: Non est vera legis obedientia, quæ fit sine charitate. DUBIUM II.

p. 2. an. 1271. An autem aliquis in 4. temporibus, v. g. vernis hic ordinatus in Diaconum, possit decem diebus post, secundum Calendarium vetus ordinari presbyter alibi, dicetur lib. 6. quando de Sacram. ordinis. Denique de obligationibus advenarum, peregrinorum, et vagorum, optime habent Delbene de Imm. Eccl. toto cap. I. et 12.

CAPUT III.

De modo, quo observanda sunt Præcepta.
DUBIUM I.

An debeant impleri ex Charitate. Resp. Possunt impleri sine charitate, nisi hanc in substantia includant, ut v. g. præceptum dilectionis Dei. Ratio, quia tantum præcipitur substantia actus inclusi in præcepto, v. g. ut honoretur parens, non autem finis, aut modus præcepti, ut docent S. Thom. 1. 2, q. 100. art. 10. Interim certum est, requiri charitatem in operante, ut impletio præceptisit meritoria, juxta illud, 1. Corint. 13.

intentio iis satisfaciendi.

« Resp. Quod non. Ita Sanch. Vasq. 1. 2. q. 100. art. 9. et alii communiter. Ratio est, quia lex tantum præcipit liberam operis externi executionem, v. g. auditionem Sacri, non autem, ut alio peculiari actu quis velit, vel intendat præcepto præcepta satisfacere, sive, ut alii loquuntur, non obligant ad obedientiam formalem, hoc est, ut aliquid fiat, quia præcipitur. Vide infra l.. 3. tr. 3. c. 1. d. 3. Unde resolvuntur sequentes casus.

» I. Qui alicujus præcepti immemor, illud implevit, v. g. ignorans, esse diem festum, libere tamen interfuit Sacro, is satisfecit: Neque, ut quidam volunt, necesse est, ut postea intelligens esse diem festum, velit tune. satisfacere per Missam auditam, quia implevit substantiam actus præcepti. S. Thom. Henriq. Filliuc. t. 5. c. 7. q. 7.

» II. Is votum, juramentum, et pœnitentiam Sacramentalem vere implet, qui opera promissa, vel injuncta exequitur, etsi non habeat intentionem implendi; modo tamen

An satisfaciat præcepto, qui faciens opus, expresse intendit per illud non satisfacere. «Resp. Satisfacit. Suar. Val. Vasq. I. c. et Less. 1. 2. c. 7. dub. 10. contra Nav. Azor. etc. Ratio est, quia præcepta tantum obligant ad substantiam operis injuncti: ergo illa posita non est in potestate operantis, ut non satisfaciat. Nec refert, 1. quod actus non operentur ultra intentionem agentis, quia id intelligitur, quando est in potestate operantis, v. g. satisfacere, vel non. Nec 2. quod qui debet alteri centum, non satisfaciat obligationi, si liberali donatione det ducentos. Nec 3. quod voto obligatus ad recitandum Rosarium, si recitet animo non implendi, non satisfaciat. Ratio, quia hæ et similes obligationes perveniunt ex voluntate promittentis, qui, sicut ab initio debitorem se libere constituit, sic in debito libere permanere potest, obligatio autem parendi legi provenit ex voluntate legislatoris; ideoque non tenditur ultra ejus intentionem, et voluntatem, nempe ultra substantiam operis præcepti. Kon. n. 309, V. Less. 1. c. et Laym. hic, Unde resolvuntur sequentes casus.

Sacerdos, qui legit Horas, non ea devotione, qua voluit, ideoque proposuit, ad satisfaciendum præceptum, repetere, etsi deinde non repetat, satisfecit tamen præcepto, Suar. Kon. Lugo etc.

II. Audiens Sacrum die festo, quod scit esse ultimum, (vel, si non si non sit ultimum, intendens non audire aliud) licet intenderit non satisfacere, vere tamen satisfecit præcepto audienda Missa, etsi peccarit contra illud præceptum, quo qui tenetur esse subditus legislatori. Lugo. loc cit.,,

legem, qui licet hanc impleat, tamen contemnit, et paratus est non implere, nisi aliunde ad implendum moveretur.

DUBIUM IV.

An ad impletionem Præceptorum requiratur intentio, seu voluntas faciendi id, quod præcep

tum est.

Resp. Quod sic. Ratio est, quia cum lex detur hominibus, non brutis, ideoque humano modo sit implenda, hinc impletio omnis præcepti, sive humani, sive divini, debet esse actus humanus conjunctus cum libertate, et voluntate operantis, id est, ut velit, sive intendat facere hoc, quod est præceptum: v. g. audire Sacrum, jejunare, etc. Est communis. Vide Vasq. 1. 2. q. 100. art. 9. Suar. Sanch. Unde resolvuntur hi Casus.

» I. Qui audivit Sacrum die festo, ebrius, dormiens, aut impos sui quomodocumque, aut nescius, quid aggrederetur, aut vellet facere, tenetur postea compos sui factus, andire aliud Sacrum. Suar. Sanch. Salas d. 9. n. 32.

» II. Is, qui audivit Sacrum, jejunavit, etc. prorsus violenter coactus, non satisfecit, non enim fuit actus humanus, defectu voluntarii. Vasq. Suar. Azor. Fill. nu. 212.

» Dixi, prorsus violenter: quia si famulus, v. g. metu Domini, aut puer metu Magistri, Sacrum audiat (esto non sit auditurus, si Magister abesset) is, etsi perversa voluntate illa peccet, præcepto tamen satisfacit. Ratio, quia metus non tollit libertatem. Sanch. Salas, loc. cit. Laym. l. 2. t. 4. cap. 4. n. 12.

III. Recitans Horas sola intentione legendi, vel addiscendi, non satisfacit; uti nec ille, qui vadit ad Sacrum, tantum ut oculos pascat, cum alio colloquatur, vel expectet amicum. Lugo l. c. n. 23.

» IV. Nec satisfacit is, qui tantum ficte confitetur, orat etc. quia non ejus fictio, sed opus, præceptum est.

ADDENDA.

694

Quæst. 115. An universaliter verum sit, 695 quod id, quo impletur præceptum, procedere debeat ex cognitione, voluntate, et libertate operantis? Resp. Videntur affirmare Auctores, et Busemb, relatus, cum quibus Herinex hic d. 1. n. 36 dicit, actum, quo impletur Præceptum, debere esse voluntarium, et ex certa cognitione, ideoque illum, qui in ebrietate restitueret, reipsa non poneret actum lege justitiæ præceptum. Communis illa sen

tentia tenenda est, si per præceptum saltem concomitanter, aut indirecte imperetur actus liber, et humanus, uti fit per præceptum audiendi Missam, legendi Horas Canonicas etc. nam simul imperatur humana applicatio mentis ad ejusmodi opera, cum debeat adesse aliqua attentio, ac devotio, quam habere non potest ebrius, dormiens, impos sui, plane non advertens, recitans tantum ut legat, vel addiscat etc. Deinde, ut impleatur præceptum, etiam non debet adesse voluntas positive contraria præcepto, et coacta, nam præceptum ideo est, ut dirigat voluntatem, et opus subditi: adeoque præceptum postulat, ut voluntas subditi non sit a præcepto positive aversa. Si tamen præceptum non imperet actum humanum, et voluntas non sit positive contraria præcepto, dici posset impleri per actum etiam non liberum, aut per omissionem puram. Ratio est 1. quia etiam pro statu, quo adesse non potest voluntarietas, et libertas, adhuc obligat præceptum, et si opus tum ponatur, reipsa ponitur substantia rei præceptæ, et hoc ipso obtinetur finis præcepti, ergo impletur præceptum. Antec. probat. ebrius tenetur præcepto jejunii, nam qui in ebrietate constituto daret carnes comedendas, peccaret, ergo in eo statu tenetur præcepto, ergo etiam in eo statu debet posse implere, alioquin teneretur ad aliquid impossibile impleri: et reipsa non comedendo implet, cum reipsa jejunet; et hoc ipso maceratur in corpore, quæ maceratio est finis legis similiter fur, qui in ebrietate restituit, tenebatur restituere, et restitutio in eo statu facta est hoc, quod imperabat justitia, quia hac posita iterum habebatur adæquatio inter jus activum unius, et passivum alterius, quæ adæquatio est finis a justitia intentus item si in Monasterio sit præceptum silentii pro tota die, qui tota die dormit, implet præceptum, quia reipsa silet, et non turbatur domus, quod præcepto illo intendebatur imo si præceptum sic diceret, qui hac die per tres horas servarit silentium, poterit reliqua parte diei loqui, qui per tres horas post latum præceptum dormisset, etiam inscius præcepti, utique posset postea cum aliis reliquo tempore loqui; ergo. Ratio est 2. quia Virtus, ex cujus motivo ponitur præceptum, non obligat ad actum procedentem ex motivo suæ propriæ honestatis, uti cum communi Maurus Tom. 2. q. 103. et Palav. de jusl. an. 91. Neque necessarium est, ut impletio sit actus bonus, uti n. 690. dictum est, et præter ibi citatos docent Vasquez, 1. 2. q. 100. art.

:

:

9. Palav. n. 92. Ills. to. 1. d. 2. n. 36. vocans communissimam, et certam sententiam, ergo neque est necessarium, per se loquendo, ut sit actus voluntarius, et liber. Conseq. prob. nam ista ratio voluntarii, et liberi sæpe superaddet solam malitiam, et turpitudinem, tune scilicet, quando præceptum implebitur per actum malum, sed talis malitia, et turpitudo nihil facit ad finem præcepti, qui haberi poterat sine malitia, quam præceptum nolebat; ergo.

Objic. Præceptum datur homini, ergo actus, 696 quo impletur, debet esse actus humanus. R. neg. cons. satis est enim esse actum hominis, qui tali lege tenetur, et per eum actum obtineri finem legis.

Inst. Ut sit formalis transgressio legis, debet esse actus humanus, ergo etiam ut sit formalis impletio legis. R. neg. conseq. formalis transgressio legis est peccatum, quod semper est liberum; e contra impletio legis, nec necessario est peccatum, uti per se patet, nec necessario est actus bonus, ut dictum, ergo nec necessario est actus liber. Neque dicat, absque actu libero fore impletionem præcepti negativam tantum, id est, non transgressionem, non autem esse positivam. Contra est, ponitur hoc, quod præcipitur hoc, posito habetur finis præcepti, ergo adest positiva illius impletio, cum non requiratur voluntas implendi, seu satisfaciendi, uti n. 692. dictum est.

DUBIUM V.

An duplici præcepto uno actu, vel diversis actibus, eodem tempore possit satisfieri.

Resp. 4. Uno actu diversa præcepta simul impleri possunt, nisi aliud colligatur ex mente præcipientis. Patet ex praxi quotidiana : qui enim obligatur ad Horas ratione Ordinis, et Beneficii, satisfacit una recitatione Sanch. lib. 1. in Decal. cap. 14. Salas, Bonac. par. 9. Unde resoluuntur hi Casus.

,, I. Cum Dominica, et Festum incidunt in eumdem diem, non teneris audire duo Sacra.

II. Votum, et Pœnitentia in Confessione injuncta, plerumque non implentur per actum alias debitum, quia hæc plerumque non est mens voventis, et Confessarii, V. Suar. tom. 4. in 3. par. Sanch. loc. cit.

Dixi, plerumque quia subinde Confessarii injungunt opus alias præceptum.

,. III. Qui alteri ex pluribus obligationibus debet centum v. g. non satisfacit, si semel det centum, quia in debitis justitiæ attenditur æqualitas rei ad rem, non potest autem unum

697