9. 10. Latine, cum Versione Anglicâ Gulielmi Hopkinsii Canonici Vigorniensis. Londini, 1686.

1688.

In posteriore, se J. Boilavii textum secutum esse dicit.

Plures dabit Fabricius, Biblioth. Latin. Med. et Inf. Ætat. lib. ii. p. 243.

Codices MSS. tres solum, quod scimus, memo

rantur.

1. Unus imperfectus in Bibliothecâ S. Albini Andegavenis extabat, teste Montefalconio in Biblioth. Bibliothecarum, tom. ii. p. 1227.

2. Alterum in cænobio ordinis Cisterciensis Salemensi se invenisse ait Mabillonius. "In biblio

"thecâ invenimus codicem unum inter alios, in

quo Ratramni liber de Corpore et Sanguine "Domini continetur sub hoc titulo Incipit liber "Ratramni de perceptione Corporis et Sanguinis Domini, ad Carolum Magnum:' id est, Calvum, qui Magnus non semel appellatus est, Jubes gloriose Princeps, &c.' In fine Explicit liber "Ratramni de Corpore et Sanguini Domini.'" Iter Germanic. præfix. Analect. tom. iv.

66

6

6

3. Tertium in Monasterio Laubiensi se reperisse fatetur idem Mabillonius, quem vetustissimum, ab annis sane octingentis exaratum fuisse arbitratur.

a Vid. Wood. Athen. Oxon. ii. 1074.

66

Binos enim reperit, unum, in quo continentur opuscula duo; primum de Corpore et Sanguine Domini, subsequens de prædestinatione-illud unico, hoc duobus libris constans-ambo Ratramno adscripta. "In alio codice," ut ait, "legitur Indiculus librorum Armarii, id est, Bi"bliothecæ Laubiensis, cum hoc titulo: Anno "Dominicæ incarnationis MXLIX, Fratres Lau"bienses secum recensentes Armarium, hanc sibi repererunt haberi summam librorum.' Et in“fra, ́ Ratramni de Corpore et Sanguine Domini. "lib. i. Ejusdem de Prædestinatione Dei. ad eun"dem lib. ii. Ex quo intelligitur, superiorem "codicem, in quo Ratramni opuscula hæc con"tinentur, esse ipsummet, qui in hoc indiculo descriptus est anno MXLIX; ac proinde præ"dictum codicem ante illud tempus exaratum 66 esse. Et certe scriptum esse sub finem sæculi "noni facile suadet ipsa scripturæ forma, quæ "omnino Ratramni ætatem sapit-nec dubito, "quin is ipse sit codex, quo usus est Herigerus ejus loci Abbas in fine decimi seculi." Præfat. ad Acta Benedict. sect 4. pars ii. cap. 1. 83.

66

Hunc quoque extare testatus est, anno MDCXLI. A. Sanderus, Biblioth. Belg. Manusc. p. 303. inter reliquias incendii, quod monasterium Laubiense totum vastavit.

Editionem igitur Boilavii, qui hunc codicem quam accuratissime transcribendum se curavisse affirmat,

secuti sumus, perpaucis exceptis, quæ ad calcem paginæ notavimus; necnon varias editionum lectiones textui substravimus.

H. W.

W. C. C.

TESTIMONIA DE RATRAMNO.

Sigebertus Gemblacensis in libro de Scriptoribus Ecclesiasticis, c. 96.

66

"Bertramus scripsit librum de Corpore et Sanguine Domini, et ad Carolum librum de Prædestinatione."

Testimonium Joannis Trithemii Abbatis Spanheimensis in libro de Scriptoribus Ecclesiasticis.

66

66

"Bertramus Presbyter et Monachus, in divinis Scripturis valde peritus, et in literis sæcularium dis"ciplinarum egregie doctus; ingenio subtilis et clarus eloquio; nec minus vitâ quam doctrinâ insignis— scripsit multa præclara opuscula, de quibus ad meam "notitiam pauca pervenerunt. Ad Carolum Regem "fratrem Lotharii Imperatoris scripsit commendabile opus de Prædestinatione, lib. i. De Corpore et Sanguine Domini, lib. i.

66

66

"Claruit temporibus Lotharii Imperatoris Anno "Domini DCCCXXX."

"Monachum Corbeiensem Ordinis Benedictini fuisse, "Hincmaro teste, convenit; Gallum natione suspicio "est, nec dubium est Præpositum gessisse Cænobii Or"bacensis in Diocesi Galliæ Suessonensi." Fabricius, Biblioth. Latin. Etat. Med. et Inf. lib. ii.

a Bertramus] Ratramus in duobus Codd. Sigeberti, testante Suffrido Petro ad loc. ed. Colon. 1580.

b Scripsit de Prædestinatione libros duos.