licteris quas misistis, sic providimus, habito sapientium consilio, respondendum: quod audito per ipsas vestras licteras quod ambaxatores domini regis Aragonum centum millia florenorum auri petebant, maxime nobis et sapientibus nostris, non solum admirationis sed et turbationis materia supervenit; absit etenim, quod ibi (l. illi) ambaxatores unquam ipsam quantitatem petierint in civitate Florentie; vel quod intentionis nostre vel alicuius sapientis civitatis Florentie fuerit, quod talis quantitas peteretur. Et videtur nobis quod aut deludamur aut decipiamur (1), aut, sub unius rei velamento, trahamur ad alteram indecenter. Et propterea placet nobis, et volumus et mandamus vobis, quod ante omnia subtiliter et prudenter sentiatis et inquiratis et sciatis a lucanis ambaxatoribus, quam partem seu quantam summam pecunie solvere intendunt de quantitate solvenda domino regi predicto, sive magna sive parva; et quecumque sit quantitas que solvetur eidem; et quod nobis scribatis et nos certos reddatis de responsione ambaxatorum ipsorum ad petitionem predictam (omissis aliis).

Data Florentie, die xv mensis novembris, vII. indictionis.

6.o (1.o dicembre 1308. Nota per gli ambasciatori fiorentini inviati a Lucca (2)).

Nota fiendorum per ambaxatores comunis Florentie ituros
ad civitatem lucanam.

In nomine Christi amen. Hec est memoria eorum que fieri debent per sapientes viros dominum Iohannem Rustichelli iurisperitum, Verium Rondinelli, et Mettum Beliotti, ambaxatores populi et comunis Florentie, ituros ad civitatem lucanam.

Primo, quidem, debent cum ordinibus dicte civitatis Lucane et cum sapientibus ad infrascripta per dictos ponendis ordines, convenire et cum eis prudenter conferre atque tractare et ordinare de tollendis et removendis, in utraque civitate ac fortia utriusque civitatis, omnibus et singulis represaliis, gabellis, pedagiis et toloneis et malatoltis, quocumque nomine censeantur, ita quod Florentini et districtuales in civitate, districtu et fortia lucane civitatis et Lucani et districtuales in civitate, districtu et fortia Florentie, nullum pedagium, gabellam vel toloneum aut malatoltam, quocumque nomine censeatur, aut aliquam rem vel pecuniam, vigore vel pretextu alicuius licentie reprendendi, solvere com

(1) E che male non si apponessero, dimostrò il seguito.

(2) Questa è la Nota per la libertà dei traffichi, che, poco attesa in sulle prime dai Lucchesi, ne indugiò il comune trattato col Re di Aragona.

pellantur de aliquibus seu pro aliquibus salmis, mercationibus, equis, bestiis, sive rebus; et audiant omnia que dicta et recitata et tractata fuerint in predictis et circa predicta, eaque seriose per ordinem scribant dominis prioribus et vexillifero iustitie populi florentini; facturi et processuri postea, sicut eorundem dominorum priorum et vexilliferi justitie rescripti series continebit, sine quorum consensu et conscientia nichil firmetur.

Data Florentie, die kalendarum decembris, VII. indictionis.

7.o (1.o dicembre 1308. Risposta ec. agli ambasciatori del re Aragonese).

Responsio fienda oratoribus domini regis Aragonum

per ambaxatores comunis Florentie Lucam ituros.

In nomine Christi amen. Hec est responsio que fieri debet excellentibus viris dominis ambaxatoribus serenissimi principis, domini, Dei gratia, regis Aragonum, per sapientes viros dominum lohannem Rustichelli iurisperitum, Mettum Beliotti, et Verium Rondinelli, cives et ambaxatores populi et comunis Florentie, ad petita per dictos ambaxatores regios, pro parte comunis et populi florentini.

Primo, quidem, conveniant cum dominis ordinibus lucani populi, seu cum sapientibus lucanis qui tractaverint de dicta responsione facienda cum sex sapientibus florentinis in civitate Florentie, vel cum aliis ad hoc per comune Luce deputandis, et conferant super hiis et de hiis que florentini et lucani sapientes super hoc dixerunt, contulerunt et ordinaverunt; et habito respectu ad ea que per predictos sapientes super hac responsione facienda, dicta et ordinata fuere, et ipsa ordinatione servata, simul cum ipsis lucanis sapientibus respondeant dictis dominis ambaxatoribus dicti domini regis Aragonum, prout viderint convenire; dicendo insuper, qualiter populus et comune Florentie affectant honorem et exaltationem domini regis eiusdem, et alia que pro honore populi et comunis Florentie viderint esse dicenda.

Data Florentie, die kalendarum mensis decembris, vII. indictionis.

8.o (9 dicembre 1308. Agli ambasciatori fiorentini inviati a Lucca).

Ambaxatoribus florentinis Lucam transmissis.

sa

Priores artium et vexillifer iustitie civitatis et populi florentini, pientibus viris domino Iohanni Rustichelli et sotiis, ambaxatoribus comunis Florentie Lucam transmissis, salutem et amorem sincerum.

Recepimus licteras vestras datas Luce die sexta decembris, et earum tenorem et cedule intercluse intelleximus diligenter. Quibus sic providimus respondendum, quod de hiis que fecistis circa negotia mercatorum, vestram solicitudinem et industriam commendamus; volentes atque mandantes, quod in predictis faciatis sicut vestra continet ambaxata, nullam facientes responsionem ambaxatoribus domini regis Aragonum, nisi prius super facto mercatorum ipsorum fueritis in concordia cum Lucanis, super quo insistatis solicite ut ad aliquem finem veniatis cum eis sicut melius poteritis et videbitis convenire (omissis aliis). Data Florentie, die Ix decembris, vII. indictionis.

9.o (44 dicembre 1308. Ai medesimi ambasciatori).

Priores artium et vexillifer iustitie civitatis et populi Florentini, sapientibus viris ambaxatoribus comunis Florentie Lucam transmissis, salutem et amorem sincerum (omissis aliis).

Ad formam autem ambaxate domini regis Aragonum respondemus : quod vobis formam dedimus secundum quam debetis procedere; quam si sequi non possetis, non stat pro nobis, sed pro comuni lucano quod debet vobiscum de non (sic) (1) tollendis pedagiis concordare: et si ipsum comune lucanum est aliquibus creditoribus obligatum, et nos et nostris sumus, sicut scitis, in satis amplioribus quantitatibus creditoribus obligati, et intendimus eis satisfacere, et comune lucanum faciat illud idem. Data Florentie, die x mensis decembris, vII. indictionis.

10.o (25 febbraio 1308 st. fior. - 1309 st. com. Al Comune di Lucca).

Comuni Lucano.

Discretis et sapientibus viris fratribus intime diligendis, dominis antianis, prioribus et vexillifero iustitie civitatis lucane, priores artium et vexillifer iustitie civitatis Florentie, salutem prosperam et felicem.

Quia desideramus quod comune nostrum desiderium, quod inest vobis et nobis, felicem sortiatur effectum, tractatum est sepe sepius de concordia cum nostris mercatoribus per vos facienda circa spectantia ad passagia et gabellas, quod usque hodie non est firmatum nec ad executionem deductum; et tamen per nos et nostrum comune semper fuit et est petitionibus ambaxatorum vestrorum plenarie satisfactum, secun

(4) Il non esubera, o era scritto « de tollendis vel non tollendis ».

dum quod ab ipsis ambaxatoribus vestris scire potuistis, ad quorum instantiam et petitionem ad dominum regem Aragonum nostros ambaxatores misimus cum sufficenti mandato, ex quo nostri mercatores continue conqueruntur. Vos igitur fratres carissimos ortamur atque rogamus, ut velitis esse solliciti in faciendo et ordinando cum effectu, quod nostris mercatoribus satisfiat secundum tractatum habitum cum vestris ambaxatoribus qui predictorum occasione Florentiam venerunt, qui fuerunt domini Guido de Porticu et Henricus de Bernarducciis, et de die in diem expectavimus et etiam expectamus, a vobis responsionem habere, de qua nostri mercatores non haberent materiam conquerendi; pro certo habentes, quod nisi nostrorum mercatorum querele tollantur, usque modo tractata non possent felicem pro vobis et nobis expeditionem habere: nec amplius est tardandum, quia periculum est et esse potest in mora, et de modo sedandi et pacificandi ac contentandi nostros mercatores, vestri ambaxatores predicti esse debent plenarie informati. Et vos et vestrum comune debetis velle omnibus obviare per que inter vos et nos, quod absit, aliqua possit oriri materia scandalorum, et maxime ne tractatus cum domino rege Aragonum exequendus, possit aliquatenus impediri. Et de predictis certitudinem nobis diffinitivam per latorem presentium respondere velitis.

Data Florentie, die xxv mensis, februarii,` vII. indictionis.

41.o (Senza data, ma posteriore a tutte. Ambasceria al Comune di Lucca).

Ambaxata ad comune Lucanum.

In nomine Christi amen. Hec est forma ambaxate quam infrascripti nobiles et sapientes viri ambaxatores populi et comunis Florentie, ituri ad civitatem lucanam, facere ac portare debent (omissis aliis).

Item, procurent firmare et ordinare cum Lucanis, quod capitula tractata per ipsos Lucenses seu aliquas singulares personas lucani comunis, pro ipso comuni et per dominum Iohannem Rustichelli, Mettum Beliotti et Verium Rondinelli, ambaxatores comunis Florentie, super modificatione gabellarum que exiguntur in dictis comunibus, et demum correcta et mitigata per decem probos viros mercatores civitatis Florentie, super quibusdam articulis et punctis, firmentur et firmata sint et intelligantur esse inter predicta comunia et singulares personas ipsorum comunium; et eis firmatis, procedatur et fiat secundum ipsa capitula, cum firmare ipsa capitula spectet et pertineat ad perfectionem tractatus qui fit et fieri speratur cum domino rege Aragonum per dicta comunia, et ad mortem et periculum inimicorum dictorum comunium.

ARCH. ST. IT., Nuova Serie, T. VI, P. I.

5

Et non firmare dicta capitula sit verum impedimentum dicto tractatui, et dampnum comunium predictorum et amicorum suorum.

Item, dicant et exponant qualiter, tempore quo dominus Henricus de Bernarducciis, ambaxator comunis lucani, erat in civitate Florentie et quo oratores florentini missi fuerunt ad dominum regem Aragonum, fuit tractatum quod lucanum comune incontinenti reciperet ad stipendia ipsius comunis partem sibi contingentem militum et peditum catalanorum; et ipse dominus Henricus dixit iam factum fore sindacatum per comune lucanum pro ipsis conducendis, quod hucusque non est executioni mandatum (omissis aliis).

Dominus Gerardus de Tornaquinciis

Dominus Pazzinus de Pazzis

Dominus Manente de Buondelmontibus
Dominus Iohannes Rustichelli

Sunt ambaxatores.

12.o (5 novembre 1308. A Giovanna contessa di Gallura).

Magnifice mulieri domine Iohanne Dei, gratia comitisse Gallure ac tertie partis regni Callaris domine, Petrus de la Brancha potestas, Simon de Giacanis de Perusio capitaneus et defensor, priores artium et vexillifer iustitie, consilium, populus et comune civitatis Florentie, salutem et honorum felicia incrementa.

Licteras vestras eo gratiori manu suscepimus, quo verius percepimus ex eisdem quod yos, quam ex corde diligimus, in convalescentia infirmitatis que vos diu tenuit constituta, gaudebatis vestri plenaria libertate. Quibus sic breviter respondemus: quod semper maiorum vestrorum et vestra commoda et honores nos multipliciter delectarunt et nunc delectant vestra, que nostra propria reputamus, et quod eandem affectionem circa statum vestrum animis (1) presentialiter reportamus, quam temporibus exactis habuimus et quam, loco et tempore prout expediens fuerit, desideramus effectu operis demonstrare.

Data Florentie, die v mensis novembris, vII. indictionis.

13.o (14 dicembre 1308, Alla medesima Giovanna ed a Beatrice sua madre).

Magnificis mulieribus domine Beatrici filie olim domini marchionis Estensis et uxori domini G[aleatii] vicecomitis, et domine Iohanne filie sue, Dei gratia comitisse Gallure et tertie partis regni Callaris domine,

(4) Il testo ha: ais.