Sayfadaki görseller
PDF
ePub

(gemeinen) Rechte selbst zur Dispensation ermächtigt, was bei den einzelnen Materien angegeben ist. 1) Von den ihrer Competenz nach allgemeinen Grundsätzen unterstehenden Gesetzen können sie aber in dem Falle nicht dispensiren, wo die Dispensation dem Papste zufolge eines gemeinen Rechtssatzes oder einer besonderen päpstlichen Bestimmung vorbehalten, reservirt ist. 2) Sieht man auf die Wirkung der Dispensationen und die Doppelbeziehung der kirchlichen Wirksamkeit für das innere religiöse (in foro interno) und das äussere rechtliche Leben (in foro externo), so ergeben sich zwei Arten, welche nothwendig verschiedene Bestimmungen herbeiführen müssen, die dispensationes im speziellen Sinne und die absolutiones. Jene umfassen alle Entbindungen von Gesetzen, welche äussere Wirkungen, für das Recht, erzeugen sollen; ihre Wirkung sodann ist stets eine zukünftige, indem dadurch bald überhaupt erst etwas ermöglicht wird oder doch ein rechtlich nichtiger Act erst gültig wird vom Augenblicke der Ertheilung an. Sie können zwar auch ertheilt werden in foro interno, um eine unrechtmässige äusserlich als rechtmässig geltende Handlung durch die Suspension des Gesetzes von hier an zu legalisiren, dienen aber alsdann nur für diesen Zweck, nicht für einen äusseren.

Absolutionen enthalten zwar auch Dispensationen im weiteren Sinne, aber nur von den Folgen, den Wirkungen einer ungesetzlichen Handlung, nicht vom Gesetze selbst. Auch diese können pro foro interno oder externo gegeben werden. Beide sind ein Ausfluss der Jurisdiction, wie sich aus ihrem Begriffe und daraus ergibt, dass auch diese absolutio nicht die Nachlassung der Sünde, sondern der rechtlichen Folgen enthält. In Betreff der Befugniss besteht aber der grosse Unterschied, dass für die Dispensationen im eigentlichen Sinne ganz das vorher Gesagte gilt, für die Absolutionen aber wegen des Vorwaltens der inneren Wirkung, und weil der Eintritt der meisten Folgen nur im Gewissensforum der Kirche bekannt wird, jeder approbirte Beichtvater vom Rechte zu allen Absolutionen ermächtigt ist, wenn das Subject dem Tode nahe ist (in articulo mortis cessant omnes reservationes), 3) und dass es zur Beschränkung der Bischöfe eines besonderen Vorbehaltes für den Papst bedarf, aber auch diese bei geheimen Fällen mit einer Ausnahme wegfällt. 4) Um

1) Ueber die Frage: wann die Bischöfe im Falle des s. g. aditus sedis apostolicae impeditus (d. h. wenn der Zugang zu dem Papste, der direkte oder schriftliche, sehr erschwert oder durch äussere Gewalt oder Dringlichkeit der Umstände unmöglich ist), dispensiren können, für welchen Viele irrigerweise allgemein das Dispensationsrecht denselben einzuräumen pflegen, siehe vorläufig (das Nähere gehört dem Verhältnisse der päpstlichen zu der bischöflichen Gesetzgebung an) mein Handbuch des Eherechts S. 373 fgg.; es verhält sich bei den übrigen dispensationes im eigentlichen Sinne (also abgesehen von den Absolutiones) nicht anders. Das. S. 364 fgg. sehe man auch die Bedingungen der Gültigkeit ertheilter Dispensationen, welche analog für alle gelten.

2) Dies ergibt sich schon aus den §§. 1. 22. 29., gehört des Weiteren aber in die Lehre von der Gesetzgebung.

3) c. 29. X. de sent. exc. V. 39.

4) Conc. Trid. Sess. X. XIV. c. 6. de ref. mit den declarat. u. resol. Congr. Conc.; siehe noch oben §. 78. Die Gewalt der Bischöfe zur Reservation (Sess. XIV. c. 7. und can. 11.

aber den Bischöfen in vorkommenden Fällen die Dispensationen und Absolutionen für das forum externum und internum auch ohne besonderes Ansuchen beim Papste, zu ertheilen, pflegen die Päpste denselben bestimmte generelle Ermächtigungsaufträge dazu, s. g. Facultates, von Zeit zu Zeit zu ertheilen, welche nach den Gegenden in Hinsicht auf den Umfang der Macht und die Dauer verschieden sind, für Deutschland meist ganz gleichmässig auf fünf Jahre ertheilt werden und deshalb den Namen Facultates quinquennales führen. 1) Dieselben mögen hier einen Platz finden; ihr Umfang, die Bedingungen der Ertheilung und weiteren Uebertragung, die Behörden der Ertheilung u. s. w. erhellen aus der wörtlich mitgetheilten Urkunde von selbst. Es kommen freilich nach Verschiedenheit der Diöcesen einzelne Abweichungen vor, welche aber unbedeutend und mir nicht alle bekannt sind. 2)

Facultates pro foro externo.

Facultates concessae a SS. D. N. D. Pio Divina Provid". PP. IX. s. F. D. 3)

1. Absolvendi ab haeresi et apostasia a fide et a schismate quoscunque, etiam ecclesiasticos tam saeculares, quam regulares non tamen eos, qui ex locis fuerint, ubi sanctum Officium exercetur, *) nisi in locis Missionum, in

de poen. Conc. Trid.) und das Verhältniss der bischöflichen zu den päpstlichen Reservatfällen, die Nichtbefugniss zur Absolution in jenen in Folge der Befugniss für diese (immer ausgenommen in articulo mortis) gehören als reine Sache pro foro interno nicht in's Recht; die Entscheidungen zu der gen. Stelle geben darüber aber den vollständigsten Aufschluss. Solche Reservatfälle zählen die Werke über die Busse auf.

1) Ueber die Fakultäten überhaupt siehe Mejer, Die Propaganda II. S. 201 fgg., der die frühere Literatur angibt. Die Gravamina von 1769 dagegen s. bei Gratz, Contin. thes. iur. eccl. p. 298, die Beschlüsse des Emser Congresses bei Münch, Concord. I. S. 408. Vgl. auch Kopp, Die kath. Kirche S. 249 fgg. Etwaige Beschränkungen für deren Einholung von Seiten des Staats ergeben sich von selbst aus der Darstellung des Verkehrs mit dem Papste. Die früheren in Oesterreich (Helfert, Von den Rechten der Bischöfe S. 95) sind selbstredend durch Concord. art. II. fortgefallen. Die pro foro interno gehören zwar streng genommen nicht hierher; ich gebe sie aber, weil sie auf das Recht dennoch vielfache Wirkungen äussern können, und es manchem Leser, weil sie selten gedruckt sind, angenehm sein wird, dieselben zu finden.

2) Mejer a. a. O. S. 205 theilt ein Formular mit Varianten mit, und gibt S. 583 fg. noch einzelne Nachträge; ob dieselben, soweit sie von den hier gegebenen abweichen, noch praktisch sind, bezweifle ich sehr. Die für die bayerischen Bischöfe (damals) ertheilten gibt, aber nur pro foro externo, auch Müller, Lexikon Bd. 4. S. 592 fgg.

3) Die cursiv gedruckten Worte sind geschrieben: die übrigen im Formulare gedruckt; ich lasse nur den Namen aus.

4) d. h. wo die Congr. Inquisitionis auch äussere Competenz hat, was in Deutschland nicht der Fall ist.

[ocr errors]

quibus impune grassantur haereses, 1) deliquerint: nec illos, qui iudicialiter abiuraverint, nisi ibi nati sint, ubi impune grassantur haereses, et post iudicialem abiurationem illuc reversi in haeresin fuerint relapsi, et hos in foro conscientiae

tantum.

2. Tenendi, et legendi, non tamen aliis concedendi, praeterquam ad tempus tamen, iis Sacerdotibus, quos praecipue idoneos, atque honestos esse sciunt, libros prohibitos, exceptis operibus Dupuy, Valney, M. Reghellini, Pigault, le Brun, de Potter, Bentham, J. A. Dulaure, Fêtes et Courtisanes de la Grêce, Novelle di Casti, et aliis operibus de obscoenis, et contra Religionem ex professo tractantibus.

3. Dispensandi in 3. et 4. simplici, et mixto tantum, nedum cum pauperibus sed etiam cum nobilibus, et divitibus in contrahendis; in contractis vero cum haereticis conversis etiam in 2. simplici et mixto, dummodo nullo modo attingat primum gradum, et in his casibus prolem susceptam declarandi legitimam.

4. Dispensandi super impedimento publicae honestatis et iustitiae ex sponsalibus proveniente.

5. Dispensandi super impedimento criminis, neutro tamen coniugum machinante, ac restituendi ius petendi debitum amissum.

6. Dispensandi in impedimento cognationis spiritualis, praeter levantem et levatum.

7. Hae vero dispensationes matrimoniales, videlicet 3. 4. 5. et 6. non concedantur, nisi cum clausula: dummodo mulier rapta non fuerit, et si rapta fuerit, in potestate raptoris non existat; et in Dispensationibus huiusmodi declaretur expresse, illas concedi tanquam a sedis apostolicae delegato, ad quem effectum etiam tenor huiusmodi facultatum inseratur, cum expressione temporis, ad quod fuerint concessae, alias nullae sint.

8. Dispensandi in irregularitatibus ex delicto occulto tantum provenientibus, excepta ea, quae ex homicidio voluntario contrahitur.

9. Dispensandi et commutandi vota simplicia in alia pia opera, exceptis votis castitatis et religionis.

10. Absolvendi ab omnibus casibus reservatis, etiam in bulla Coenae" contentis, in locis tamen, ubi impune grassantur haereses.

11. Delegandi simplicibus sacerdotibus potestatem benedicendi paramenta, et alia utensilia ad sacrificium missae necessaria, ubi non intervenit sacra unctio, et reconciliandi ecclesias pollutas aqua ab Episcopo benedicta, et in casu necessitatis etiam aqua non benedicta ab Episcopo.

12. Conferendi ordines extra tempora, et non servatis interstitiis usque ad sacerdotium inclusive.

13. Dispensandi super defectu aetatis unius anni ob operariorum penuriam, ut promoveri possint ad sacerdotium, si alias idonei fuerint.

1) d. h. wo die Abweichung von dem kath. Dogma (Ketzerei) kein bürgerliches Verbrechen bildet, also andere Confessionen gesetzlich mindestens geduldet sind, folglich in Deutschland u. s. w.

14. Conficiendi [nicht consecrandi] olea cum quinque saltem sacerdotibus, non tamem extra diem coenae Domini, nisi necessitas aliud urgeat.

15. Celebrandi bis in die, si necessitas urgeat, ita tamen, ut in prima missa non sumserit ablutionem: per unam horam ante auroram, et aliam post meridiem, sine ministro: sub die et sub terra, in loco tamen decenti: etiam si altare sit fractum, vel sine reliquiis Sanctorum: et praesentibus haereticis, schismaticis, infidelibus et excommunicatis, si aliter celebrari non possit. Caveat vero, ne praedicta facultate seu dispensatione celebrandi bis in die aliter, quam ex gravissimis causis et rarissime utatur, in quo graviter ips.us conscientia oneratur: quod si hanc eandem facultatem alteri sacerdoti iuxta potestatem inferius apponendam communicare, aut causas ea utendi alicui, qui a sancta sede hanc facultatem obtinuerit, approbare visum fuerit, serio ipsius conscientiae iniungitur, ut paucis duntaxat, iisque maturioris prudentiae et zeli, qui absolute necessarii sunt, nec pro quolibet loco, sed ubi gravis necessitas tulerit, et ad breve tempus eandem communicet, aut respective causas approbet.

16. Deferendi sanctissimum sacramentum occulte ad infirmos sine lumine, illudque sine eodem retinendi pro eisdem infirmis, in loco tamen decenti, si ab haereticis aut infidelibus sit periculum sacrilegii.

17. Induendi se vestibus saecularibus, si aliter vel transire ad loca eorum. curae commissa, vel in eis permanere non poterit.

18. Recitandi rosarium vel alias preces, si breviarium secum deferre non poterunt, vel divinum officium ob aliquod legitimum impedimentum recitare non valeant.

19. Dispensandi, quando expedire videbitur, super esu carnium, ovorum et lacticiniorum tempore jejuniorum et quadragesimae.

20. Communicandi has facultates in, totum vel in parte, prout opus esse secundum eius conscientiam iudicaverit, sacerdotibus idoncis in conversione animarum laborantibus, et praesertim tempore sui obitus, ut Sede vacante sint, qui possint supplere, donec Sedes Apostolica, certior facta, quod quamprimum fieri debebit, per delegatos aut per unum ex eis alio modo provideat.

21. Et praedictae facultates gratis, et sine ulla mercede exerceantur, et pro tempore ad quinquennium 1) tantum concessae intelligantur.

22. Utendi eisdem facultatibus in locis tantum eius spirituali ditioni subiectis. 2)

Ex3) Audientia SSmi habita die 15. Julii 1855.

SSmus Dominus Noster Pius Divina Providentia PP. IX. referente me

1) geschrieben an Stelle der durchstrichenen im gedruckten Texte stehenden Worte: ad beneplacitum congregationis de propaganda fide."

2) Das cursiv gedruckte ist geschrieben an das gedruckte Wort tantum angehängt.
3) Von hier ab ist Alles geschrieben.

Episcopo

infrascripto S. Congreg. de Propaganda Fide Secret. pt. R. D.
praedictas facultates benigne concessit ad quinquennium tantum.
Dat. Romae ex Aedibus dictae S. Congreg. die et anno praedictis.
Gratis sine ulla solutione quocunque titulo.

Al. Barnabò secrets.

Facultates pro foro interno. ')

Gabriel

miseratione divina

Episcopus Sabinorum

S. R. E. Cardinalis Ferretti, Abbas S. Mariae Farfensis. SS. Vincentii et Anastasii ad Aquas salvias Abbas perpetuus Commendatarius et Ordinarius SS. DD. Nostri Papae et S. Sedis apostolicae Maior Poenitentiarius.

Vobis vere in Christo Patri ad quinquennium duraturas infrascriptas communicamus facultates, quibus pro Foro Conscientiae per vos, sive per vestrum Vicarium in Spiritualibus Generalem, dummodo in Sacro Presbyteratus Ordine sit constitutus, etiam extra Sacramentalem Confessionem pro Grege vobis commissa, et infra fines vestrae Dioecesis tantum, atque de speciali, in unoquoque casu exprimenda, Sedis Apostolicae Auctoritate vobis delegata, uti valeatis; easque Canonico Poenitentiario nec non vicariis Foraneis pro Foro pariter Conscientiae, sed in actu Sacramentalis Confessionis duntaxat, etiam habitualiter, si vobis placuerit: aliis vero Confessariis cum ad vos, sive ad praedictum vicarium generalem in casibus particularibus Poenitentium recursum habuerint pro exposito casu impertiri possitis, nisi ob peculiares casus aliquibus Confessariis a vobis specialiter subdelegandis, per tempus arbitrio vestro statuendum, illas communicare iudicabitis.

I. Absolvendi ab Excommunicatione ob manus violentas iniectas in Clericos, aut Presbyteros, vel in Regulares, dummodo non fuerit sequuta mors vel mutilatio, seu laethale vulnus, aut ossium fractio; et dummodo Casus ad Forum externum deducti non fuerint; iniunctis iniungendis, et praesertim, ut parti laesae competenter satisfiat.

II. Absolvendi a Censuris contra Duellantes inflictis, in Casibus duntaxat ad Forum externum non deductis: Iniuncta gravi poenitentia salutari, et aliis iniunctis, quae fuerint de iure iniungenda.

III. Absolvendi quoscunque Poenitentes sive viros sive mulieres (exceptis Haereticis publicis, sive publice Dogmatizantibus) a quibusvis Sententiis, Cen

1) Die cursiv gedruckten Worte sind geschrieben, die übrigen gedruckt.

« ÖncekiDevam »