12.

Item, alle kleyne wercken, die men niet teyckenen en mach, sellen alsoe goet wesen als voorschreven staet, by denselyen koer,

13.

Item, ten sel geen goutsmit syn werck onredelicken vullen mit souduer, of mit coper of latoen, of mit yzer of mit eenige saecken, dat men proeven mochte dat valsch waer, die dat maeckede of dede maken mit voerrade, die verbeurde dat werck, ende dat soude die raet nochtans rechten, naer groetheyt der misdaet.

14.

Item, soe sellen die goutsmeden mogen nemen te laken van elcker marck vyf engelsch van grosseryen, ende van anderen werck, van elcken werck een half ons, als van outs gewoenlyck is geweest,

15.

Item, enich goutsmit, die enich gemaict sulver coept, sel het enen dach op syn veynster houden staende, om te weten of ymant verloeren hadde, by het verboeren van vyf en twintich pont, dies niet en dede.

16.

Item, als vande kremers ende andere persoenen, die hem onderwynden enich sulverwerck, riemen ende ander juwelen van goude ende van sulver te vercopen by den marck, by den once, by den half once, of daer onder, is overdragen, dat die nyemant en sal moegen vercoopen, sy en syn van goude ende van sulver, sulcx in alloey van deuchden, als nu ter tyt geordineert is den goutsmeden, ende geteyckent mitten teycken, sulcx als dat ander werck syn sal, by dese ordonnancie, hetzy in vrye marckten of in andere plaetsen, by het verboeren van vyf en twintich pont op elcken once gouts, ende van tien pont op elcken marck sulvers, ende waer het by alsoe, dat sy ander sulverwerck oft ander juwelen hadden van goude ende sulver, die geteykent waren mitten ouden teykenen, daer mede men geplogen heeft te teykenen die sulvere scalen ofte andere sulverwerck, die welcke van sulcken aloey noch alsoe goet van deuchden niet en syn, in dien gevalle sellen sy dat te kennen geven denghenen, die de voorschreven sulvren scalen, juwelen ende ander sulverwerck sellen willen copen, en sellen hemluden ofslaen ende ofcorten die redelicke weerde daervan, alsoe dat die copers niet bedrogen en worden, ende waer het sake, dat sy ter contrarie deden, ende vercoften het sulverwerck, geteyckent mitten ouden teycken, soe veel als dat mitten nyewen teycken geteyckent waer, dat soude wesen by het verboeren van vyf en twintich pont op eleke marck sulvers d'eerste reyse, ende worden sy anderwerve brokich bevonden, dat waer op 't verboeren van hetselve sulver, ende op dubbelde koeren te verboeren.

17.

Item, ten sel gheen goutsmit ofte nyemant anders binnen onse stat ofte stat vryheyt enich werck van sulver ofte gout veyl houden after Sunt Jans des naestcomende, ten zy alsoe goet als voorscreven is, by 't verboeren van vyf en twintich pont, ende dat werck te brecken ende dat sellen dan die gesworen tot alretyt mogen versuecken, als 't hem nut ende oirber dunct te wesen.

18.

Voert soe en sel nyemant sulver bernen, dan openbaer by der straet, mit open doere van synen huse, by eenen koer van vyf en twintich pont, alsoe dicke als men dat proeven

mochte, ende soo wie sulver bernt, die sel dat teyckenen mit synen teycken, eer het uyt synen huse gaet, ende het sel wesen goet, fyn, loych sulver, ende waer het saecke, dat yemandt sulver bernde, dat soe goet niet en waer, die soude dat anderwerve opsetten ende alsoe fyn maecken op synen kost, ende die dat niet en teyckende, mit zyn zelfs teycken, gelyck voorscreven is, ende dat sulver wech brochte, hy verboerde alsoo veel sulvers als hy wech brochte ofte ongeteyckent liet, en daer en boven een jaer syn neringe.

19.

Item, so sellen sy hebben van elcker marck sulvers te bernen, als 't uytten test komt, vier stuyvers.

20.

Mer wat sy bernen beneden een marck, daerof sellen sy hebben van elcker halve once eenen halven, ofte ten waer dat het sonderlinge quaet waer, dat sal men op 't nauste mogen bedingen.

21.

Item, ten sel oick nyemant van deser tyt voert binnen onse stat ende stat vryheyt, hy zy wie hy zy, hem onderwynden eenighe tafeletterye te houden, oft believen te copen oft te vercopen, dan onse stat gesworen wisselaer ende goutsmeden, want daer vele dieveryen ende gebrecken inne gelegen is, by het verboeren van vyf en twintich pont d'eerste reyse, ende die dat anderwerve dede, dat soude syn by vyftich pont, ende tot correctie 's raets.

22.

Item, dat voirtaen oock geen goutsmit noch nyemant anders wegen, copen noch vercopen en sel gout noch sulver, noch eenicherley gesteent after Sunt Jans dach te midsomer naistcomende, anders dan by troys gewicht, by het verbeuren van vyftich pont.

23.

- Ende alle punten vanden gewichte voirgenoemt, sellen oick yerst ingaen t Sunte Jans misse naistkomende, dat hem een ygelyck hier en binnen van gerechten troys gewichte versien mach.

24.

Behoudelyck dat men alle erfpachten ende lyfpachten ofte huerweer, die voor dese tyt uytgeslegen syn, staende by marcken ofte loeden van sulver, betalen sal nae uytwysinge

hoer brieven,

25.

Ende op alle dese punten voorschreve sel men setten twee goutsmeden, die dat ambacht doen ofte gedaen hebben mitter handt, ende hem des ambochts verstaen mit eenen werdeyn, die men te samen daertoe eden sel, dese ordinantie voorsz. vast ende onverbreckelyck te houden, ende uyt te gaen naer hoeren vyf sinnen, ende den brockigen daervan te corrigeren, sonder yemant des te verdragen, ende die werdeyn voorschreven sel hebben der stat teycken, ende sellen oick hebben alle der goutsmeden teykenen in een tin geslagen; ende die twee gesworen goutsmeden voorschreven, sullen oick omgaen, soe dicke hem dat believen sal, tot allen husen, tot merslieden oft tot uytdraechsteren, daer men sulverwerck veyl houdt, ende bysonder totten goutsmeden, om hoer werck te besien ende hoer busse, daer hoer sulverwerck in is, intasten ende besien oft alsoe goet is, als voorschreven staet, ende voortaen toesien hebben tot alle punten voorschreven, om die t'achtervolgen, ende den brokigen daer inne te corrigeren, gelyck voorsz. is, want dat van noden wesen sal.

26.

Item, alle koeren ende broecken sellen gaen ende wesen, die eene helfte totter stadt behoef, ende die andere helfte tot behoef der gesworenen in der tyt.

Koermeysters hier of Jan de Haes, Splinter Jacobsz., werdeyn Bertelmeus van Weede.

4. Dese nabeschreve Ordinancie, gemaickt by den Gout

smeden t'Utrecht, worde belieft ende toegelaten by den Raet out ende nyewe, behoudelyck die Ordonnancie opten Goutsmeden, anno xc. lestleden gemaickt, anders in hoer werden te blyven. Des Dynsdagh na derthiendagh, 1507.

Alsoo in anderen steden, als Colen, Brug, Gent, Antwerpen etc., goede ordinancien gemaickt syn, om eenen goeden, eerlicken koer te wercken van gout ende sulver, welcken koer inden steden voirschreven seer neerstelyck onderhouden wort, soo hebben die goutsmeden t'Utrecht die ordonnancie vanden koer aengenomen te onderhouden in dese manieren, te wetene: als dat die goutsmeden alle jaer onder hem selven kiesen sellen twee koermeysters, die bewaeren sellen dat teycken vander stadt hoer jaer lanck, dat daer geen gebreck in en valt, ende om gheen gebreck in hoer jaer te geschieden, daer sullen sy toe verbonden wesen by eenre poenen, die de goutsmeden onder malkanderen gemaict hebben, den brockigen hoer boeten of te nemen die daer toe staen, sonder vertreck.

Ende dese kiesinge is geraemt te wesen alle jaer, op Sunte Loeyen dach, komende 's dages na Sunte Andries dach, ende tot deese kyesinge sel een yegelyck goutsmit verbonden wesen te komen, als hy des vanden koermeysters vermaent worden, by het verboeren van vier pont statspay, nyemant te verdragen, noitsaecken uytgeseyt, ende daer dan wesende, soe sellen die gemeen goutsmeden kiesen twee koermeysters, mit loeten.

Ende die twee koermeysters sullen gehouden wesen, ten minsten alle veerthien dagen, ofte alsoe dicke als't hem belieft, om te gaen in alle goutsmeden winkelen, ende daer dan dat sulver te nemen vanden scauclye (!) ofte uyt den scootvellen, waer het hem belieft, ende dat te besien ende te steecken, of dat soo goet is, als den koer behoirt.

Item, die twee koermeysters sellen der stat teycken vueren ende letteren slaen a. b. c. d., als men in andere steden doet.

Ende waer het, datter eenich gebreck in geviel, dat sellen die koermeysters schuldich wesen te verantwoorden, elck in syn jaer voor den ract.

5. De Raedt der stadt Utrecht heeft dese navolgende

puncten geaddeert by de Ordonnantie, den Goutsmeden-gilde verleent, (1610.)

1.

Inden eersten, soo wie op de gildecamer Godts noame ydelyck voert, blasphemeert ofte ietwes doet, daer Godt of syn heylich Woordt mede veracht wordt, sal verbeuren ten behoeve van desen gilde, de somme van twee guldens, soo dick ende meenichwerff dat gebeuren mochte.

2.

Item, soo wie ymandt op deesen gilde camer in toornigen moede heet liegen, of met andere onnutte redenen bejegenen, sal verbeuren dartich stuyvers, ten profyte als boven.

3.

Item, dat niemandt vande gildebroeders eenige vande deeckens, keur- ende busmeesters vanden gilde en sal mogen in het stuck van haerluyder officie qualyck aenspreecken ofte injurieeren, in grammen moede, op poene van twee guldens, soo meenichmael sulcx geschiede.

4.

Niemandt en sal op de gilde camer eenige querele ofte gevegt mogen aennemen, maer eerlycke ende met alle beleeftheyt metten gildebroederen ommegaen, ende soo wie ter contrarie doet, ymant slaet, houwt, steeckt, werpt ofte onweerdelyck aengrypt, hetzy waermede dat het zy, sal verbeuren de somme van vyf guldens, te appliceren als boven, ende onvermindert de boeten van den officier.

5.

Ende soo wie sulcx gevecht, querel ofte moetwille aenneemt tegens den deeckens, keurmeesters ofte buschmeesters, in het stuck haerlieder officie, sal verbeuren dubbelde boeten.

6.

Item, of eenige vande voorschreve poincten overgetreeden worden, ende datter questie viel, wie in de breucken vervallen ware, sullen de meeste stemmen vande presente gildebroeders daervan oordeel geven, daermede een yegelyck te vreden sal moeten syn.

7.

Alle welcke poenen ende breucken, soo meenichmael die vervallen sullen in cas van wanbetalinge, realyck ende metter daet aen de persoon ende goederen vanden brueckige geexecuteert sullen worden, sonder eenige voorder recht daer over te behoeven, als waerinne een yegelyck hem is submitterende.

Ende dit al onvermindert alle voorgaende ordonnantien op desen gilde geemaneert, ende sonderlinge die geene, die op den XIX Septembris anno 1597 by den raade deser stadt is geëmanecrt, mette geene die in het xxx articule vandien bevat staen.

Aldus inden raade gelesen ende geapprobeert den xir Novembris 1610, ende was onderteeckent, COR. DE GOYER.

6. De Raedt der stadt Utrecht heeft de Ordonnantie vanden Goutsmeden-gilde geamplieert ende geaugmenteert met de naervolgende articulen, (1615.)

1.

Inden eersten, alzoo tot naerkominge ende observantie vande ordre ende placcaten op den kennisse vanden goude ende silver geemaneert, oock omme neder te leggen de geschillen ende questien, die tusschen de gildebroeders van deesen gilde ende derselver knechts komen te verrysen, dickwils vereyscht wort vergaderinge van het gildt, ende dat men by experientie bevonden heeft, dat die byeenkomste van het gantsche gildt niet anders als groote confusie ende oneenigheyt causeert, ende dat daerom geen uytterlycke resolutie kan worden genomen

op de kennisse vanden goude ende silver, noch de voorvallende questien ende geschillen nedergeleyt,

Soo ist dat de raedt voorschreven, omme alle deselve confusien ende misverstanden ewegh te nemen, goetgevonden ende geordonneert heeft, dat de deeckens van deesen gilde in elcker tyt als het gunt voorschreven gebeuren sal mogen, niet het geheele gildt sullen doen laden, maer alleenlyck daertoe doen beroepen XX, XXV oft XXX personen, min ofte meer naer den eysch vande saecke, vande gequalificeerste, verstandigste ende vreedsamichste vanden gilde, diewelcke met den deeckens inder tyt alle voorvallende saecken sullen weerdeeren, beslichten ende nederleggen.

2.

Item, soo wie daértoe by den bode geladen ofte ontboden zynde, niet en compareert, dat die verbeuren sal, ten behoeve van het gildt, drie stuyvers.

3.

Ende soo deser ter contrarie hem ymants onderstonde of vervorderde, ongeroepen ofte ongeladen te compareeren, dat sulck een verbeuren sal twee guldens, ten profyte als boven.

4.

Ende soo hierenboven hem ymand ts verpoogde te compareeren ende belast synde te vertrecken, sulcx niet naer en quame ofte en wilde obedieeren, dat sulck eenen verbeuren sal vier gulden, half ten behoeven vanden officier, die de executie doen sal, ende half ter gilden behoef.

Aldus inden raade opgelesen ende geapprobeert den xx" February 1615, ende was onderteeckent, CORN. DE GOYER.

7. De Raedt der stadt Utrecht heeft op het schriftelyck versoeck vande respective deeckens, gesworens, buschmeesters ende gemeenen gildebroeders vande Goudt-, Silver- en Yzersmeden-gilden binnen deser stadt, ende rapport van haere gecommitteerden by provisie, omme te verhoeden ende wegh te neemen alle misverstanden, onder den voorschreven gilden tot meermalen voor deesen ontstaen, over het coopen vande smeedeende houtcoolen, haerlieder Gilden-ordonnantie ge augmenteert met deese naervolgende poincten ofte articulen, (1616.)

1.

Inden eersten, dat nn voortsaen, soo wanneer een vreemt coopman van buyten binnen deese stadt met smee- ofte houtskoolen sal wesen gekomen, de boden vande respective gilden gehouden sullen syn haere deeckens daervan te verwittigen ende adverteeren, ende dienvolgende voorts denselven coopman voor de voorschreve deeckens te adduceeren, sonder dat sylieden hun in het minste daer mede sullen mogen bemoeyen, maer den voorschreven deeckens daermede laten beworden, op poene van privatie haers dienst.